Rollwald

 

In de wijk Rodgau in Nieder-Roden – op de grens met Ober-Roden – bevond zich tussen 1938 en 1945 een nazi-gevangeniskamp. Het “Rollwaldkamp” was het grootste van de drie hoofdkampen van het gevangenkamp Rodgau, die centraal vanuit Dieburg werden bestuurd. Het diende als een strafinrichting van de rechterlijke macht waarin gevangenen werden vastgehouden die wettig door een rechtbank waren veroordeeld. Veroordeelde gevangenen werden in Rollwald gevangengezet, evenals politieke tegenstanders van het naziregime, "niet-gevestigde mensen", bedelaars, homoseksuelen en mensen die militaire dienst weigerden uit religieuze overtuiging. De gevangenen kwamen aanvankelijk uit Duitsland en Oostenrijk, en later steeds vaker uit de bezette gebieden van Europa, mensen die in hun thuisland tegen de Duitse bezettingsmacht hadden gevochten of hun wetten hadden overtreden.
De gevangenen in het kamp werden ingezet als dwangarbeiders voor ontginnings- en ontwikkelingswerk, het droogleggen van moerasgebieden en ook voor landbouwwerk. Aan het begin van de oorlog werden ze uit dit werk teruggetrokken en toegewezen aan opdrachten voor de Wehrmacht op het gebied van de wapenproductie of het herstellen van oorlogsschade. Veel gevangenen stierven als gevolg van de zware lichamelijke inspanning. Vanwege het snel toenemende aantal doden werd begin 1944 in Rollwald een aparte kampbegraafplaats aangelegd.
Op 26 maart 1945 bevrijdde het Amerikaanse leger het Rollwald-kamp.
Na 1945 werd op de camping de huidige nederzetting Rollwald gebouwd en in de omgeving van de bewaarde gebouwen werden enkele gebouwen van het kamp verkocht aan particuliere eigenaren of gedeeltelijk gesloopt. De graven op de kampbegraafplaats zijn in 1965 met de grond gelijk gemaakt.

 

Strafgefangenlager Rollwald werd in 1938 opgericht met als doel het beschikbaar maken van dwangarbeiders voor werkzaamheden in de regio. De gevangenen waren voornamelijk veroordeelden die uit andere gevangenissen overgebracht werden om hier te komen werken, maar er zaten zeker ook politieke gevangenen uit landen als Frankrijk, Nederland en Noorwegen. Het kamp was ca. 47.000 vierkante meter groot, had 15 houten barakken voor de ongeveer 1500 gevangenen, een stenen barak als straf en cellencomplex en een aantal gebouwen voor het personeel en bewaarders. Het kamp was omgeven door een dubbele omheining van 3,5 meter hoog met prikkeldraad en had twee hoge wachttorens. De omstandigheden in het kamp waren zeer slecht vanwege de zware arbeid, slechte voeding en hygiëne en door het ontbreken van medische middelen en voorraden. Meer dan 200 gevangenen stierven in het kamp van Rollwald en werden in de buurt begraven. Rollwald werd op 26 maart 1945 bevrijd door Amerikaanse troepen en na de oorlog werden de barakken gebruikt voor Duitse krijgsgevangenen en vluchtelingen. Later werd een deel van het kamp afgebroken en bouwde men in het gebied residentiële woningen. Veel van de wacht- en stafgebouwen die voor het kamp zijn gebouwd, zijn nog steeds in gebruik als woonhuisvesting. Geen enkele medewerker van Kamp Rollwald werd na de oorlog ooit berecht voor hun mogelijke rol in de dood van gevangenen onder hun toezicht en de meesten van hen zetten hun loopbaan voort in het rechtssysteem van West-Duitsland.

 

Lijst Nederlandse slachtoffers

 

Teunis van der Bie (1904-1945)
Willem Carmiggelt (1922-1945)