Spoorwegmaatschappijen in Nederland:

Personenvervoer:

• Arriva Personenvervoer Nederland

• Breng

• Connexxion

• Nederlandse Spoorwegen: NS Reizigers NS Internationaal (was voorheen, tot 15 juni 2014, NS Hispeed)

• Keolis Nederland

• Qbuzz

• Thalys Nederland

• Train Charter Services

 

Buitenlandse vervoerders actief in Nederland:

• VIAS: Regional-Express Arnhem Centraal - Düsseldorf Hbf

• DB Regio NRW: euregiobahn Enschede - Gronau en verder

• NMBS (Roosendaal - Antwerpen en Maastricht - Luik)

• Eurobahn (Venlo - Viersen - Monchengladbach - Düsseldorf)

• Keolis (Hengelo - Oldenzaal - Osnabrück - Bielefeld)

• Voor wat betreft het gebruik van de OV-chipkaart is er de voor de reiziger veel relevantere indeling:

• Arriva Personenvervoer Nederland (m.u.v. Blauwnet) / Breng / VIAS (vier losse delen: westen, noorden, zuiden en oosten)

• Blauwnet

• Connexxion

• Nederlandse Spoorwegen / NMBS

 

Op Nederlands grondgebied zijn er enkele spoorwegstations die uitsluitend door buitenlandse vervoerders worden bediend: station Enschede De Eschmarke en station Glanerbrug door lijn RB 51 en 64 van DB Regio NRW, voorts station Eijsden door de NMBS (dit laatste op basis van de concessie van NS, het Hoofdrailnet loopt tot dit station).

 

Overige lijnen waarop niet-NS vervoerders actief zijn (situatie sinds 11 december 2016):

VIAS (sinds 6 april 2017) 

• Düsseldorf - Arnhem

Arriva: Noordelijke Nevenlijnen:

• Leeuwarden - Harlingen Haven

• Leeuwarden - Stavoren

• Leeuwarden - Groningen

• Groningen - Roodeschool

• Groningen - Delfzijl

• Groningen - Veendam

• Groningen - Bad Nieuweschans - Leer (Ostfriesl)

• Apeldoorn - Zutphen 

• Zutphen - Winterswijk 

• Winterswijk - Arnhem (Arnhem) - Elst - Tiel

• Zwolle - Emmen (rijdend onder de naam Vechtdallijnen)

• Almelo - Hardenberg (rijdend onder de naam Vechtdallijnen)

• Nijmegen - Venlo - Roermond (bekend onder de naam Maaslijn)

• Maastricht Randwyck - Maastricht - Valkenburg - Heerlen (bekend onder de naam Heuvellandlijn)

• Maastricht Randwyck - Maastricht - Sittard - Roermond

• Sittard - Heerlen - Kerkrade

Breng 

• Arnhem - Doetinchem

Connexxion: 

• Amersfoort Centraal - Ede-Wageningen (rijdend onder de naam Valleilijn)

• Arnhem - Doetinchem (rijdend onder de naam Breng)

Qbuzz 

• Dordrecht - Geldermalsen

Keolis: (per 10 december 2017) 

• Enschede - Zwolle

• Zwolle - Kampen

• Zutphen - Oldenzaal

• Bielefeld - Hengelo

 

Goederenvervoer:

• DB Cargo (sinds 1 maart 2016)

• ERS Railways BV

• Rotterdam Rail Feeding (RRF)

• LTE Netherlands BV (LTE-NL)

• Shunter Tractie (overgenomen door Alstom)

• TrainServices

• Independent Rail Partner

• Rail Force One

• HSL Netherlands B.V. (sinds 1 augustus 2018)

• SBB Cargo Nederland (sinds 1 december 2019)

• Buitenlandse vervoerders actief in Nederland:

• Bentheimer Eisenbahn AG (BE)

• Boxxpress (BOXX)

• Lineas (tot 2017 B Logistics, NMBS Logistics)

• Captrain Netherlands (voorheen SNCF FRET Benelux)

• Cargill

• CrossRail Benelux (voorheen Dillen & Le Jeune Cargo)

• KombiRail Europe

• PKP Cargo

• Rail Transport Service (RTS)

• Railtraxx

• Rhein Cargo

• Rurtalbahn Benelux (RTB)

• SBB Cargo International

• Kombi Verkehr (KV)

• TX Logistik (alleen toelating)

 

Overig vervoer- en onderhoudsbedrijven:

• BAM Infra Rail

• Eurailscout Inspection & Analysis

• Euro-Express Treincharter

• Herik Rail

• NS Onderhoud & Service

• Railexperts

• Railpromo (besloten personenvervoer)

• Ricardo Rail

• Schreck-Mieves

• Spitzke Spoorbouw

• Strukton Rail Equipment

• VolkerRail

• Voestalpine Railpro

•  

Spoorwegstations in Nederland

 

Plaats - in gebruik genomen:

A

• Aalten 1885

• Abcoude 1843

• Akkrum 1868

• Alkmaar 1865

• Alkmaar Noord 1980

• Almelo 1865

• Almelo De Riet 1926

• Almere Buiten 1987

• Almere Centrum 1987

• Almere Muziekwijk 1987

• Almere Oostvaarders 2004

• Almere Parkwijk 1996

• Almere Poort 2012

• Alphen a/d Rijn 1878

• Amersfoort Centraal 1902

• Amersfoort Schothorst 1987

• Amersfoort Vathorst 2006

• Amsterdam Amstel 1939

• Amsterdam ArenA (alleen bij evenementen) 1996

• Amsterdam Bijlmer ArenA 1971

• Amsterdam Centraal 1889

• Amsterdam Holendrecht 2008

• Amsterdam Lelylaan 1986

• Amsterdam Muiderpoort 1896

• Amsterdam RAI 1981

• Amsterdam Science Park 2009

• Amsterdam Sloterdijk 1983

• Amsterdam Zuid 1978

• Anna Paulowna 1865

• Apeldoorn 1876

• Apeldoorn De Maten 2006

• Apeldoorn Osseveld 2006

• Appingedam 1884

• Arkel 1883

• Arnemuiden 1872

• Arnhem Centraal 1845

• Arnhem Presikhaaf 1969

• Arnhem Velperpoort 1953

• Arnhem Zuid 2004

• Assen 1870

 

B

• Baarn 1874

• Bad Nieuweschans 1868

• Baflo 1893

• Barendrecht 1872

• Barneveld Centrum 1951

• Barneveld Noord 1951

• Barneveld Zuid 2015

• Bedum 1884

• Beek-Elsloo 1862

• Beesd 1883

• Beilen 1870

• Bergen op Zoom 1863

• Best 1866

• Beverwijk 1867

• Bilthoven 1863

• Blerick 1868

• Bloemendaal 1900

• Bodegraven 1878

• Borne 1865

• Boskoop 1934

• Boskoop Snijdelwijk 2017

• Boven Hardinxveld 2012

• Bovenkarspel Flora 1977

• Bovenkarspel-Grootebroek 1885

• Boxmeer 1883

• Boxtel 1865

• Breda 1855

• Breda-Prinsenbeek 1988

• Breukelen 1843

• Brummen 1865

• Buitenpost 1866

• Bunde 1862

• Bunnik 1972

• Bussum Zuid 1966

 

C

• Capelle Schollevaar 1981

• Castricum 1867

• Chevremont 1949

• Coevorden 1905

• Cuijk 1883

• Culemborg 1868

 

D

• Daarlerveen 1906

• Dalen 1987

• Dalfsen 1903

• De Vink 1906

• De Westereen 1885

• Deinum 1863

• Delden 1865

• Delft 1847

• Delft Campus 1970

• Delfzijl 1884

• Delfzijl West 1884

• Den Dolder 1895

• Den Haag Centraal 1973

• Den Haag HS 1843

• Den Haag Laan van NOI 1907

• Den Haag Mariahoeve 1966

• Den Haag Moerwijk 1996

• Den Haag Ypenburg 2005

• Den Helder 1865

• Den Helder Zuid 1980

• Deurne 1864

• Deventer 1865

• Deventer Colmschate 1989

• Didam 1885

• Diemen 1974

• Diemen Zuid 1993

• Dieren 1865

• Doetinchem 1885

• Doetinchem De Huet 1985

• Dordrecht 1872

• Dordrecht Stadspolders 1990

• Dordrecht Zuid 1973

• Driebergen-Zeist 1844

• Driehuis 1957

• Dronryp 1863

• Dronten 2012

• Duiven 1980

• Duivendrecht 1993

 

E

 

• Echt 1862

• Ede Centrum 1902

• Ede-Wageningen 1845

• Eemshaven (alleen als de veerboot gaat) 2018

• Eijsden 1861

• Eindhoven Centraal 1866

• Eindhoven Stadion (alleen bij evenementen) 1990

• Eindhoven Strijp-S 1971

• Elst 1879

• Emmen 1905

• Emmen Zuid 2011

• Enkhuizen 1885

• Enschede 1866

• Enschede De Eschmarke 2001

• Enschede Kennispark 1996

• Enter

• Ermelo 1882

• Etten-Leur 1965

• Eygelshoven 1949

• Eygelshoven Markt 2007

 

F

• Feanwâlden 1866

• Franeker 1863

 

G

• Gaanderen 2006

• Geldermalsen 1868

• Geldrop 1913

• Geleen-Lutterade 1862

• Geleen Oost 1893

• Gilze-Rijen 1863

• Glanerbrug 2001

• Goes 1868

• Goor 1865

• Gorinchem 1883

• Gouda 1855

• Gouda Goverwelle 1993

• Gramsbergen 1905

• Grijpskerk 1866

• Groningen1866

• Groningen Europapark 2007

• Groningen Noord 1884

• Grou-Jirnsum 1868

 

H

• Haarlem 1839

• Haarlem Spaarnwoude 1998

• Halfweg-Zwanenburg 2012

• 't Harde 1863

• Hardenberg 1905

• Harderwijk 1863

• Hardinxveld Blauwe Zoom 2011

• Hardinxveld-Giessendam 1957

• Haren 1870

• Harlingen 1863

• Harlingen Haven 1863

• Heemskerk 1969

• Heemstede-Aerdenhout 1891

• Heerenveen 1868

• Heerenveen IJsstadion (alleen bij evenementen) 1975

• Heerhugowaard 1865

• Heerlen 1896

• Heerlen Woonboulevard 2010

• Heeze 1977

• Heiloo 1867

• Heino 1881

• Hellendoorn

• Helmond 1866

• Helmond Brandevoort 2006

• Helmond Brouwhuis 1987

• Helmond 't Hout 1992

• Hemmen-Dodewaard 1882

• Hengelo 1865

• Hengelo Gezondheidspark 2012

• Hengelo Oost 1975

• 's-Hertogenbosch 1868

• 's-Hertogenbosch Oost 1987

• Hillegom 2000

• Hilversum 1874

• Hilversum Media Park 1974

• Hilversum Sportpark 1874

• Hindeloopen 1885

• Hoensbroek 1893

• Hoevelaken 2012

• Hollandsche Rading 1874

• Holten 1888

• Hoofddorp 1981

• Hoogeveen 1870

• Hoogezand-Sappemeer 1868

• Hoogkarspel 1885

• Hoorn 1883

• Hoorn Kersenboogerd 1986

• Horst-Sevenum 1866

• Houten 1982

• Houten Castellum 2001

• Houthem-Sint Gerlach 1890

• Hurdegaryp 1866

 

I

• IJlst 1985

 

J

 

K

• Kampen 1865

• Kampen Zuid 2012

• Kapelle-Biezelinge 1868

• Kerkrade Centrum 1949

• Kesteren 1882

• Klarenbeek 1882

• Klimmen-Ransdaal 1915

• Koog aan de Zaan 1869

• Koudum-Molkwerum 1885

• Krabbendijke 1868

• Krommenie-Assendelft 2008

• Kropswolde 1868

• Kruiningen-Yerseke 1868

 

L

• Lage Zwaluwe 1883

• Landgraaf 1896

• Lansingerland-Zoetermeer 2018

• Leerdam 1883

• Leeuwarden 1863

• Leeuwarden Camminghaburen 1991

• Leiden Centraal 1843

• Leiden Lammenschans 1961

• Lelystad Centrum 1988

• Lichtenvoorde-Groenlo 1878

• Lochem 1865

• Loppersum 1884

• Lunteren 1951

 

M

• Maarheeze 2010

• Maarn 1845

• Maarssen 1843

• Maastricht 1883

• Maastricht Noord 2013

• Maastricht Randwyck 1987

• Mantgum 1973

• Mariënberg 1905

• Martenshoek 1905

• Meerssen 1853

• Meppel 1867

• Middelburg 1872

• Mook Molenhoek 2009

•  

N

• Naarden-Bussum 1874

• Nieuw Amsterdam 1905

• Nieuw Vennep 1981

• Nieuwerkerk a/d IJssel 1971

• Nijkerk 1863

• Nijmegen 1987

• Nijmegen Dukenburg 1973

• Nijmegen Goffert 2014

• Nijmegen Heyendaal 1972

• Nijmegen Lent 2002

• Nijverdal 1881

• Nunspeet 1863

• Nuth 1893

 

O

• Obdam 1898

• Oisterwijk 1865

• Oldenzaal 1865

• Olst 1866

• Ommen 1903

• Oosterbeek 1845

• Opheusden 1898

• Oss 1881

• Oss West 1981

• Oudenbosch 1854

• Overveen 1881

 

P

• Purmerend 1884

• Purmerend Overwhere 1971

• Purmerend Weidevenne 2007

• Putten 1863

 

Q

 

R

• Raalte 1881

• Ravenstein 1881

• Reuver 1862

• Rheden 1952

• Rhenen 1981

• Rijssen 1888

• Rijswijk 1965

• Rilland-Bath 1872

• Roermond 1865

• Roodeschool 2018

• Roosendaal 1854

• Rosmalen 1981

• Rotterdam Alexander 1968

• Rotterdam Blaak 1877

• Rotterdam Centraal 1957

• Rotterdam Lombardijen 1964

• Rotterdam Noord 1953

• Rotterdam Stadion (alleen bij evenementen) 1937

• Rotterdam Zuid 1877

• Ruurlo 1878

 

S

• Santpoort Noord 1957

• Santpoort Zuid 1867

• Sassenheim 2011

• Sauwerd 1884

• Schagen 1865

• Scheemda 1868

• Schiedam Centrum 1847

• Schin op Geul 1853

• Schinnen 1896

• Schiphol Airport 1978

• Sittard 1862

• Sliedrecht 1885

• Sliedrecht Baanhoek 2011

• Sneek 1883

• Sneek Noord 1973

• Soest 1898

• Soest Zuid 1898

• Soestdijk 1898

• Spaubeek 1896

• Stavoren 1885

• Stedum 1884

• Steenwijk 1868

• Susteren 1862

• Swalmen 1862

 

T

• Tegelen 1865

• Terborg 1885

• Tiel 1882

• Tiel Passewaaij 2007

• Tilburg 1863

• Tilburg Reeshof 2003

• Tilburg Universiteit 1969

• Twello 2006

 

U

• Uitgeest 1867

• Uithuizen 1893

• Uithuizermeeden 1893

• Usquert 1893

• Utrecht Centraal 1843

• Utrecht Leidsche Rijn 2013

• Utrecht Lunetten 1980

• Utrecht Maliebaan (alleen als het Spoorwegmuseum open is) 2005

• Utrecht Overvecht 1968

• Utrecht Terwijde 2003

• Utrecht Vaartsche Rijn 2016

• Utrecht Zuilen 2007

 

V

• Valkenburg 1853

• Varsseveld 1885

• Veendam 2011

• Veenendaal Centrum 1981

• Veenendaal-De Klomp 1845

• Veenendaal West 1981

• Velp 1865

• Venlo 1865

• Venray 1883

• Vierlingsbeek 1882

• Vleuten 1881

• Vlissingen 1873

• Vlissingen Souburg 1986

• Voerendaal 1915

• Voorburg 1870

• Voorhout 1997

• Voorschoten 1969

• Voorst-Empe 2006

• Vorden 1878

• Vriezenveen 1906

• Vroomshoop 1906

• Vught 1868

•  

 

W

• Waddinxveen

• Waddinxveen Noord

• Weener

• Weert

• Weesp

• Wierden

• Wijchen

• Wijhe

• Winschoten

• Winsum

• Winterswijk

• Wolvega

• Workum

• Wormerveer

X

 

Y

 

Z

• Zaandam 1869

• Zaandam Kogerveld 1989

• Zaandijk Zaanse Schans 1869

• Zaltbommel 1869

• Zandvoort aan Zee 1908

• Zetten-Andelst 1882

• Zevenaar 1856

• Zevenbergen 1854

• Zoetermeer 1973

• Zoetermeer Oost 1965

• Zuidbroek 1868

• Zuidhorn 1866

• Zutphen 1865

• Zwijndrecht 1972

• Zwolle 1864

• Zwolle Stadshagen 2019

 

 

 

Spoorwegmaatschappij - Reizigers of Goederen - Opgericht in:

Abellio Reizigers 2008

Arriva Reizigers 1998

Breng Reizigers 2011

Connexxion Reizigers 1999

NS Reizigers en goederen 1938

NS Reizigers Reizigers 1995

NS Highspeed Reizigers 2007

NS International Reizigers 2014

Keolis Nederland Reizigers 1999

Qbuzz Reizigers 2008

Thalys Nederland Reizigers 1996

Blauwnet Reizigers 2017

DB Regio Reizigers 1999

Bentheimer Eisenbahn Goederen 1895

Captrain Netherlands Goederen 2007

Crossrail Benelux Goederen 2000

DB Cargo Nederland Goederen 2016

Duisport Rail Goederen 2001

ERS Railways Goederen 1994

KombiRail Europe Goederen 2008

LTE Netherlands Goederen 2013

Lineas Goederen 2011

 

Oude Spoorwegmaatschappijen:

Reizigers of goederen: In gebruik van – tot

Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM of HSM) Reizigers 1837-1938

Rijn-Spoorweg (RS) Reizigers 1838-1848

Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS) Reizigers 1848-1890

Aken-Maastrichtsche Spoorweg-Maatschappij (AM) Reizigers 1848-1898

Société Anonyme des chemins de fer d’Anvers à Rotterdam (AR) Reizigers 1855-1880

Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) Reizigers 1860-1934

Spoorweg-Maatschappij Almelo – Salzbergen (AS) Reizigers1862-1925

Nijmeegsche Spoorwegmaatschappij (NSM) Reizigers 1863-1923

Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) Reizigers 1863-1938

Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS) Reizigers 1869-1925

Nederlandsche Zuid-Ooster Spoorweg-Maatschappij (NZOS) Reizigers 1872-1892

Nederlandsch-Westfaalsche Spoorweg-Maatschappij (NWS) Reizigers 1872-1926

Spoorweg-Maatschappij Leiden – Woerden (LW) Reizigers 1875-1899

Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS) Reizigers 1881-1920

Koninklijke Nederlandsche Locaalspoorweg-Maatschappij (KNLS) Reizigers 1881-1920

Locaalspoorwegmaatschappij Hollands Noorderkwartier (HN) Reizigers 1884-1935

Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Spoorwegmaatschappij (NZASM) Reizigers 1884-1910

Lokaalspoorwegmaatschappij Enschede – Oldenzaal (EO) Reizigers 1887-1920

Groninger Locaalspoorweg-Maatschappij (GLS) Reizigers 1887-1936

Nederlandsche Zuider-Spoorwegmaatschappij (NZS) Reizigers 1891-1899

De Veluwe Reizigers 1896-1935

Utrechtse Lokaalspoorweg Maatschappij (ULM) Reizigers 1896-1935

Haarlem-Zandvoort Spoorweg Maatschappij (HZSM) Reizigers 1898-1936

Noord-Friesche Locaalspoorweg-Maatschappij (NFLS) Reizigers 1899-1935

Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS) Reizigers 1899-1938

Zuid-Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij (ZHESM) Reizigers 1900-1923

Nederlandsche Buurtspoorweg-Maatschappij (NBM) Reizigers 1900-1927

De Locaal Spoorweg Maatschappij Dinxperlo – Varsseveld (DV) Reizigers 1901-1935

Spoorweg-Maatschappij De Zuider Kogge (ZK) Reizigers 1903-1936

Ahaus-Enscheder Eisenbahn (AEE) Reizigers 1903-1928

Locaalspoorweg-Maatschappij Neede – Hellendoorn (NH) Reizigers 1904-1935

Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij Deventer – Ommen (OLDO) Reizigers 1910-1935

Spoorlijn Station – Dorp-Noordscharwoude (SSDN) Reizigers 1912-1972

N.V. Gronings-Drentsche Spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens (STAR) Reizigers 1914-1959

N.V. Woldjerspoorweg en Stoomtramwegen in Midden en Noordelijk Groningen (WESTIG) Reizigers 1923-1940

Lovers Rail (LR) Reizigers 1996-1999

Euro-Express Treincharter (EECT) (Alpen Expres, De SkiTrein, Autoslaaptrein en Bedevaartstreinen) Reizigers 1996-2015

Veolia Transport Nederland Reizigers1997-2016

ACTS Nederland BV (ACTS)Goederen 1998-2010

Oostnet Rail (opgegaan in Connexxion / Syntus) Reizigers 1998-1999

Shortlines (SL) Goederen 1998-2004

NoordNed (NN) Reizigers 1999-2006

 

Rail4chem Benelux BV (R4C)Goederen2004-2009

Veolia Cargo Nederland BV (onderdeel van Veolia Transport) (VCN)Goederen2006-2009

ITL Benelux (ITL)Goederen2007-2009

High Speed Alliance (CV)Goederen2007-2014

Husa Transportation Railway Service (voorheen ACTS Nederland BV)Goederen2010-2014

LOCON BeneluxGoederen2010-2017

HSL Logistik BeneluxGoederen2010-2017

SyntusReizigers2010-2020

 

In Nederland is de netlengte van de spoorwegen (totale lengte van de spoorlijnen) 3434 km. Driekwart hiervan is geëlektrificeerd en driekwart is meersporig. De totale spoorlengte bedroeg in 2016 7219 km. Spoorwegemplacementen en dergelijke zijn niet meegerekend.

Al het openbare spoor in Nederland is normaalspoor, alleen bij industrie en in pretparken wordt incidenteel smalspoor gebruikt. De openbare spoorinfrastructuur in Nederland (hoofdspoorwegen) wordt sinds 2003 namens de overheid beheerd door ProRail. ProRail legt nieuwe spoorlijnen aan of uitbreidingen en wijzigingen van bestaande spoorlijnen. Bij grote wijzigingen is daarvoor een tracébesluit nodig van de minister van Infrastructuur en Milieu. Dat ministerie is ook de financier van ProRail voor het beheer en onderhoud.

De eerste trein in Nederland reed op 20 september 1839 van Amsterdam naar Haarlem, het eerste deeltraject van de "Oude Lijn", de spoorlijn tussen Amsterdam en Rotterdam (aanleg tussen 1839 en 1847). De aanleg en exploitatie geschiedde door de particuliere Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM).

De tweede spoorlijn in Nederland begon zijn geschiedenis op 28 december 1843, de Rhijnspoorweg tussen Amsterdam en Utrecht, het eerste deeltraject van de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS), in 1845 verlengd naar Arnhem en in 1856 naar Duitsland. Deze lijnen werden aanvankelijk aangelegd in breedspoor, om enkele jaren later omgebouwd te worden naar normaalspoor om aan te kunnen sluiten op het Duitse spoornet.

In het zuiden van Nederland werden de eerste grensoverschrijdende lijnen aangelegd door buitenlandse maatschappijen, als verlengingen van de spoornetten in die landen. In 1853 werd de spoorlijn Aken – Maastricht geopend, de eerste verbinding met Duitsland en derde spoorlijn van Nederland; in 1854 volgde de lijn Antwerpen – Roosendaal over de Belgische grens.

Vanaf 1863 kwamen ook de Centraalspoorweg van de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) alsmede de eerste lijnen van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) in exploitatie. Dit waren de belangrijkste spoorwegmaatschappijen in Nederland. Daarnaast werden door diverse kleinere spoorwegmaatschappijen spoorlijnen aangelegd.

Vanaf 1860 ging de staat zelf spoorlijnen aanleggen, er werden tien staatslijnen aangelegd aangeduid met de letters A tot en met K, behalve J.

De eerste elektrische spoorlijn in Nederland was de Hofpleinlijn. Op 1 oktober 1908 als elektrische lijn in gebruik genomen en geëxploiteerd door de Zuid-Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij (ZHESM). Vanaf 1927 werd de Oude Lijn elektrisch bereden.

Vanaf de jaren dertig werden vele minder drukke lijnen gesloten. Op lijnen die in bedrijf bleven werd tot in de jaren vijftig de stoomtractie door dieseltreinen of elektrische treinen vervangen. De meeste bestaande spoorlijnen werden, uitgezonderd enkele grenstrajecten, vanaf 1938 geëxploiteerd door de N.V. Nederlandse Spoorwegen (NS). Dit bleef zo tot de reorganisatie van 1995.

Het grootste deel van de Nederlandse spoorlijnen is geëlektrificeerd met 1500 V gelijkspanning. Twee spoorlijnen, de Betuweroute en de HSL-Zuid, zijn geëlektrificeerd met 25.000 V 50 Hz wisselspanning.

Een aantal lijnen in het noorden en oosten van het land, en enkele goederenlijnen in het zuiden, zijn niet geëlektrificeerd, hier wordt de treindienst uitgevoerd met dieseltreinen.

In Nederland rijden treinen bij meersporigheid in de regel rechts. Hiervan kan worden afgeweken bij stremmingen, maar er zijn ook baanvakken waar in de regel links wordt gereden:

Op de grensbaanvakken met België wordt net als in België zelf links gereden (Roosendaal – Essen en Maastricht – Visé).

Op de twee noordelijke sporen van het viersporige baanvak tussen Utrecht Centraal en Blauwkapel Oost Aansluiting wordt door intercity's uit praktische overwegingen links gereden. Doorgaande treinen tussen Amersfoort Centraal en Gouda (die kopmaken in Utrecht Centraal) kruisen elkaar nabij Blauwkapel door middel van een fly-over zodat ze elkaar niet hoeven te kruisen bij Utrecht Centraal.

Op de hogesnelheidslijn Schiphol – Antwerpen, bekend als "HSL-Zuid", wordt tussen de stations Rotterdam Lombardijen en Barendrecht gewisseld tussen rechts rijden ten noorden en links rijden ten zuiden daarvan. Daartoe is er een fly-over voor het HSL-spoor voor treinen in noordelijke richting die niet alleen over het HSL-spoor voor treinen in zuidelijke richting heen gaat, maar ook over de sporen van de spoorlijn Rotterdam – Dordrecht, bekend als "Staatslijn I", om daar vervolgens op aan te sluiten. Voor de treinen uit Breda die in noordelijke richting het HSL-spoor opgaan (zie treindiensten HSL) is er ten noorden van Breda-Prinsenbeek een fly-over over de sporen in tegenrichting van beide lijnen, waarbij de trein overgaat van rechts naar links rijden.

Bij sommige passeersporen op enkelsporige trajecten wordt links gereden, zoals bij de stations Aalten, Delden, Anna Paulowna en Hurdegaryp. Deze keus kan, zoals bij Hurdegaryp, verband houden met de ligging van het overpad (met spoorbomen) naar het perron.

Voorheen, toen wissels nog niet automatisch werden omgelegd, werd er om beurten links en rechts gereden op de passeersporen. Voordeel daarvan was dat wanneer de beide treinen de parallelle sporen opreden de wisselstanden gebruikt konden worden van het wegrijden de vorige keer, zodat de wissels half zo vaak moesten worden omgelegd.

 

Op de meeste trajecten met personenvervoer wordt in beide richtingen minstens een halfuursdienst gereden (soms minder in het weekend).

Baanvakken met doordeweeks, ook overdag, een lagere frequentie dan een halfuursdienst

Winschoten – Bad Nieuweschans: één keer per uur

Sneek – Stavoren: één per uur

Utrecht Centraal – Utrecht Maliebaan: één per uur, alleen tijdens openingstijden Spoorwegmuseum

Almelo – Hardenberg: Na de ochtendspits tot begin van de middag één keer per uur

Baanvakken waar op kleinere stations doordeweeks overdag een uurdienst geldt

Zwolle – Emmen (stations Gramsbergen en Dalen)

Baanvakken met doordeweeks 's avonds een lagere frequentie dan een halfuursdienst

Sauwerd – Roodeschool: één per uur

Sauwerd – Delfzijl: één per uur

Zuidbroek – Bad Nieuweschans: één per uur

Zuidbroek – Veendam: één per uur

Leeuwarden – Groningen: één per uur

Leeuwarden – Harlingen: één per uur

Leeuwarden – Sneek: één per uur

Almelo – Mariënberg: één per uur

Heerhugowaard – Hoorn: één per uur

Winterswijk – Zutphen: één per uur

Tiel – Elst: één per uur

Bovendien zijn er diverse baanvakken waar op kleinere stations doordeweeks 's avonds een uurdienst geldt.

Baanvakken met een zeer beperkt aantal treinen

Den Haag HS – Voorburg: nachtnettreinen in de donderdag- en vrijdagnacht (Den Haag HS – Gouda)

Amsterdam Bijlmer Arena – Diemen Zuid: alternatieve route bij werkzaamheden rond Amsterdam Zuid

Baanvakken met veel treinen

N.B.: Het gaat er hier om hoe vaak een traject bereden wordt, niet om hoe vaak een reiziger van het eerste naar het tweede genoemde station kan reizen.

Op heel wat trajecten wordt meer dan een halfuursdienst gereden, vaak elk half uur een Intercity en een stoptrein, of meer. De baanvakken (tussen twee stations) met, doordeweeks overdag, een frequentie van minstens tien passagierstreinen per uur per richting, uitgezonderd leeg materieel, zijn:

Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk: 27 treinen per uur (verdeeld over drie baanvakken)

Schiphol – Hoofddorp: 19 treinen per uur

Amsterdam Muiderpoort – Amsterdam Centraal: 18 treinen per uur

Utrecht Centraal – Utrecht Vaartsche Rijn: 16 treinen per uur

Rotterdam Centraal – Barendrecht: 15 treinen per uur

Utrecht Centraal – Woerden: 14 treinen per uur

Utrecht Centraal – Utrecht Overvecht: 14 treinen per uur

Amsterdam RAI – Schiphol: 14 treinen per uur

Gouda – Gouda Goverwelle: 14 treinen per uur

Utrecht Centraal – Breukelen – Amsterdam Bijlmer ArenA: 14 treinen per uur

Leiden (– Warmond): 14 treinen per uur

Almere Centrum – Almere Muziekwijk (– Hollandse brug): 12 treinen per uur

Boxtel – Eindhoven: 12 treinen per uur

Den Haag Laan van NOI – Leiden: 12 treinen per uur

Woerden – Gouda Goverwelle: 12 treinen per uur

Amsterdam Sloterdijk – Zaandam: 12 treinen per uur

Den Haag HS – Rotterdam Centraal: 12 treinen per uur

Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Lelylaan – Schiphol: 11 treinen per uur

Arnhem Centraal – Elst: 11 treinen per uur

Utrecht Vaartsche Rijn – Geldermalsen: 10 treinen per uur

Barendrecht – Dordrecht: 10 treinen per uur

Hilversum – Naarden-Bussum: 10 treinen per uur

Elst – Nijmegen: 10 treinen per uur

Utrecht Overvecht – Den Dolder: 10 treinen per uur

Amsterdam RAI – Weesp (– Hollandse brug): 10 treinen per uur

Opmerkelijk is, dat enkele van deze drukst bereden baanvakken van Nederland slechts tweesporig zijn: Woerden – Gouda Goverwelle, Rijswijk – Schiedam Centrum, Hilversum – Naarden-Bussum, Amsterdam RAI – Weesp – Almere Oostvaarders en Arnhem Centraal – Elst.

 

Nederland kent 13 grensovergangen voor internationaal treinverkeer.

 

Grensbaanvakken worden gekenmerkt door verschillende beveiligings- en bovenleidingssystemen aan weerszijden van de grens. Dit brengt beperkingen met zich mee voor internationaal treinverkeer. Grensoverschrijdend treinverkeer dient te beschikken over beide soorten beveiligings- en bovenleidingssystemen.