Drukkerijen sigarenbandjes:

• Drukkerij VRIJDAG - Eindhoven

• HS : Drukkerij Herman Schott Rheydt

• GK : Gebr.Klingenberg ‧ Detmold

• AO : August Osterrieth ‧ Frankfurt

• VDE : Verenigde drukkerij ‧ Eindhoven

 

Sigarenmerken van Nederlandse oorsprong:

 

A

• Agio

• Agio Tip 

• Ankie Daling genoemd naar Ankie Denkers - dv. D.J. Denkers Eindhoven - "VERDENZA" Sigarenfabriek

•  

B

• Balmoral 

•  

C

• Cafe Creme 

•  

D

 

E

• Elisabeth Bas

•  

G

• de Graaff s-Gravenhage 

• Kon. Ned. Sigarenfabrieken Eugene "GOULMY & BAAR" ‧ Amsterdam - 's-Hertogenbosch ‧ 1887-1929

•  

H

• Henri Wintermans

• Hajenius 

• Heren van Ruysdaal 

• De Hertogh

• Hofnar

• De Huifkar 

•  

I

 

J 

 

• Justus van Maurik

•  

K

• Karel 1 

•  

L

• La Paz 

•  

M

• Mehari's 

•  

N

 

O

• de Olifant

• Van der Donk

• Oud Kampen 

•  

P

• Panter 

• Van der Putt & de Vlam Sigarenfabrikanten Eindhoven

•  

R

• Ritmeester

•  

S

• Schimmelpennick

• Senator 

•  

U

• Uiltje 

•  

V

 

W

• Willem II 

•  

Z

Nederland kende ruim 2500 tabaksfabrieken

hieronder op :

• alfabetische volgorde naam
• plaats

 

Alfabetische volgorde naam

A

• Adolph Mignot

• Altria Group

• American Tobacco Company

• Arturo Fuente

• Sigarenfabriek Agio Duizel

B

• Tabaksfabriek BAT Niemeyer Groningen

• Batschari's sigarenfabriek  Den Haag

• Sigaren- en tabaksfabriek Gebrs. Van Best Valkenswaard

• Tabaksfabriek Van den Biggelaar  Roosendaal

• Fabriek De Bijekoer van Jan Bieuwes van der Meulen Drachten

• Bloks sigarettenimport  Scheveningen

• De tabakskerverij van Jan Brasser – Purmerend

• British American Tobacco

• Sigarettenfabriek A. Broches & Co. Den Haag

• De Bernardo Sigarenfabriek N.V Hoorn

•  

C

• Caballero-fabriek / Laurens Den Haag

• Cento Tobacco Company – Amsterdam

• Crescent Cigarette Company in Eindhoven

• Tabaksbedrijf Van Der Cruyssen

• Sigarenfabriek Champ Clark Nieuwe Pekela 

D

• Tabaksfabriek Dobbelmann Waddinxveen

• Koffiebranders, theeimporteurs en tabaksfabriek C. Dorlas  Amersfoort

• Theehandel, koffiebranderij en tabaksfabriek R.H. Dijkstra  Amsterdam

• 'De gouden Arend' van P. en K.P. Duursma Drachten

• N.V. Douwe Egberts Tabaksfabrieken, Koffiebranderijen en Theehandel

•  

E

• El Rey de los Habanos

• Erftemeijers tabaksproducten  Amsterdam

F

• Tabaksfabriek firma Fokke van der Meulen, Drachten

•  

G

• Tabaksfabriek Gelria – Culemborg

• Sigarenfabriek van Gerlachus Ribbius Peletier Utrecht

• Sigarenfabriek Van Gerve en Van Dijck – Goirle

• Sigarenfabriek Goulmy & Baar Den Bosch

• Tabaksfabriek Th. Groeneveld – Sneek

• Stoom Tabaksfabriek 'Gruno'  Groningen

•  

H

• De Haas tabaksfabrieken  Sneek

• Tabaksfabrieken  Heerenveen

• Tabaksfabriek N.Hekkens – Tegelen

• Tabaksfabriek Wed. C.D. van den Helm  Zwolle

• Tabakskerverij van H. Herman – Gorinchem

• Tabaksfabriek Heupink en Reinders in Ootmarsum

• Tabaksfabriek De Hoop – Akkrum

• Tabaksfabriek Huiser & Zonen – Groningen

• Tabaksfabriek H.Hijmans – Tiel

• Sigarenfabriek Hovens Maastricht

• Sigarenfabriek de Hoop Ridderkerk

• Sigarenfabriek ‘Hamilton‘ Valkenswaard

• Sigarenfabriek  Hoekx & Maas  ‘Texas‘-sigaren Valkenswaard

• Sigarenfabriek Hofnar Valkenswaard

• N.V. A. HILLEN's Sigaren- en Tabakfabriek ‧ Delft-ZH-nld ‧ 1770-1948 ‧

•  

I

• Imperial Tobacco Joure = Douwe Egberts

• Imperial Brands

• Tabaksfabriek De Inlander – Utrecht

•  

J

• J. Cortès

• Japan Tobacco

•  Sigarenfabriek ‘Jasneva‘ Valkenswaard

• Sigarenfabriek Jasneva Rotterdam

• N.V. Jan van der HEIJDE ‧ Woensel-NB

•  

K

• Tabakskerverij Kaag in Hoorn

• Sigarettenfabriek J. van Kerckhof in Harderwijk

• Koninklijke Tabak- en Sigarenfabriek

• De N.V. Koninklijke Tabak- en Sigarenfabriek voorheen G. Ribbius Peletier Jr. 1844 en 1933 sigarenfabriek Utrecht.

• Koninklijke Theodorus Niemeyer BV

• Koninklijke verenigde tabaksfabrieken Mignot en De Block  Eindhoven

• Kreykamps tabaksbedrijven in Steyl

• Sigarenfabriek van KESSELS en van HUSSEN - Strijp-NB-

L

• Sigarettenfabriek Ed. Laurens  Den Haag

• Leo Victor Sigaren

• Tabaksfabriek Franciscus Lieftinck in Groningen

• Louis Dobbelmann Rotterdam

• Tabakshandel J. Lub te Amsterdam

• Sigarenfabriek J.G Lurmans  Valkenswaars

•  

M

• Mignot & De Block

• Philip Morris 

• Fa. Fokke van der Meulen Drachten, pruimtabak "Drachtster Kei"

• Muydermans tabaksfabriek in Zutphen

N

• Van Nellefabriek Rotterdam

• Sigarenfabriek De Nijverheid – De Rijp

•  

O

• “De Oldehove” voorheen Hendrik Taconis Szn. Gesticht door Hendrik Taconis Szn. NV Tabaksfabriek Heerenveen vanaf 1860 overgebracht naar Leeuwarden.

• Oldenkott Amsterdam

• Tabaksmaatschappij Oldenkott en Zonen in Weesp

• Tabaksfabriek 'De Olifant' Harderwijk

• Tabaksfabriek 'De Oude Rooker'  Heerenveen en Amsterdam

• Stoomtabaksfabriek S. S. Osinga te Drachten

• Sigarenfabriek "De Olifant" Kampen

• Sigarenfabriek "De Olifant" Harderwijk

• Sigarenfabriek Oude Ambacht Grafhorst

•  

P

• Electrische tabaksfabriek, koffiebranderij en theehandel Peletier en Philips  Zaltbommel

• Sigarenfabriek Peletier Utrecht

• Koffiebranderij, tabaksfabriek en theehandel J. Pet Sneek

• Philip Morris International

• Tabaksfabriek Philips, 1918-1933, Maastricht

• Tabaksfabriek 'De Pool' Hoorn

• Pöschl

• Sigarenfabriek ‘Pan Europa-Lord Carnavon’ Valkenswaard

• N.V. Tabaksindustrie v/h gebr. Philips ‧ Maastricht

R

• Kerverij en sigarenfabriek Ramkema – Enkhuizen

• Reemtsma

• Tabaksfabriek Reuser & Smulders – Den Haag

• Reuser & Smulders. Hofleveranciers van koffie, thee en tabak

• G. Ribbius Peletier Jr. Utrecht

• Tabaksfabriek, koffiebranderij en theehandel J. & A.C. van Rossem  Rotterdam

• Tabaksfabriek Jan de Ruyter – Uithoorn

• Sigarenfabriek Ritmeester Veenendaal

• Sigarenmagazijn van H.C. ROOIJMANS

S

• Tabaksfabriek Salm

• Scandinavian Tobacco Group

• Tabakshandel Schuttelaar  Gouda

• Tabaksfabrieken fa. P.L. Segers  Roosendaal

• Smit & Ten Hove

• Tabakskerverij 'De Snuifmolen'  Amersfoort

• Swedish Match

• Sigarenfabriek Steuns Roermond

• Sigarenfabriek Spronk Beek

• Sigarenfabriek Van Susante  Boxtel

• Sigarenfabriek SUNDERMAN

•  

T

• Tabaksindustrie voorheen gebroeders Philips  Maastricht

• Tabaksfabriek Taconis & Wijnveldt – Apeldoorn

• Tabaksfabriek Belle de Mai

• Tabaksfabriek Fokke van der Meulen

• Tabaksfabriek Gruno

• Tabaksfabriek S.Tromp – Harlingen

• Turmac Tobacco Company Amsterdam

• Turmac-fabriek Zevenaar

• N.V. De Tabaksplant ‧ Steenwijk

U

• Unie van tabak- en sigarenfabrieken – Amsterdam

•  

V

• Verkoopcentrale van tabaksproducten, koffie en thee  Roosendaal

• Sigarenfabriek Victor Hugo Cuijk

• Sigarenfabriek van Vossen-Breuers Tegelen

• Sigarenfabriek Van 't Veen Kampen

• Sigarenfabriek Firma Joh. Vet Gouda

W

• Willem II sigarenfabrieken Den Bosch

• Wintermans

• Tabaksfabriek, koffiebranderij en theehandel B. Werners  Den Bosch

X

Y

Z

• Zuid-Nederlandse Tabaksindustrie  Uden

• Tabaksfabriek J.P.Zwier – Amsterdam

•  

 

Plaats:

Aalburg / Veen 1882 Muller en Jiskoot

Aalst Marokko Sigarenfabrieken, Eindhoven

Amersfoort " Spanera"Sigarenfabrieken v/h Nederlandsche Sigarenfabrieken Spaan en Bertram, Amsterdam. N.V. Houbaer & Co Mimosa Amsterdamse Bank, Honneurs, De Gouden Standaard, Spanera, Spatram

Sigarenfabriek Otto Roelofs, Favoriet, Otto Roelofs, Vero, Bella, Hou Zee

N.V. Sigarenfabriek Houbaer en Co Minima, Chantila, Sopla, Taverne

Amsterdam 1873 staking van de Amsterdamse sigarenmakers; o.a. bij de fabriek Carels. In 1871 werd de Internationale Sigarenmakers Bond opgericht

Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht: Compania Cadena, Dresselhuis en Nieuwenhuizen

Tegenwoordig: Cadena (+ Claassen) Holland BC Bladel

Ping-Pong

Unie van Sigarenfabrieken/Turmac Vendelier, Astoria

Baarn Koninklijke Sigarenfabriek H.G. en M.A. Hagen Meesterproef, De Billt G.Visser, Hippolytushoef Washington, Libel 

Bergeijk 1858 Mignot en De Block

Best N.V. Havana sigarenfabrieken v/h Fa Wed. H. van Gemert & Zn Daily News

Beverwijk Sigarenfabriek v/h Gebroeders Majoor/Hobbema Johan van Oldenbarnevelt, Binnenhof, Hobbema

Bladel Cadena, Claassen, Derk de Vries

Schepense Sigarenfabriek, Gebr.v.d.Pas Schepene

Boxmeer Argus Sigarenfabriek B.E.A. Verkuyl

Boxtel Elisabeth Bas N.V. v/h H. Jos van Susante en Co. Reform, Senco

Culemborg Nederlandsche Sigarenfabriek "Dejaco" Gebr. De Jager Graaf Egbert, Cuba Overal

Delft Nederlandsche Sigarenfabriek "Het Roode Anker"A.Hillen Moortjes, Groote Vlucht, Entremets, Delftsche Post

Deventer Sigarenfabriek van Horst & Maas.

Afgekort HORMA Sigarenfabriek. Het sigarenbedrijf startte in 1904 in Wijhe, in het ouderlijk huis van de latere bouwer van dit pand. Hij gaf in 1916 opdracht aan Architect W.P.C. Knuttel tot het ontwerpen van een nieuwe fabriek. Het bedrijf is vanuit Wijhe, door familieomstandigheden vertrokken naar Utrecht. Het groeide echter zo voorspoedig dat er behoefte was aan een groter bedrijf. De gemeente Deventer gaf zoveel medewerking tot een snelle vestiging dat al snel de keuze voor onze stad was gemaakt. Het bedrijf heeft de oorlogsjaren "overleefd", maar in de jaren vijftig was zo weinig vraag naar sigaren dat het bedrijf geleidelijk ophield te bestaan. In de muur aan de spoordijk zijde kunt U door de verflagen heen nog de ingemetselde naam van het bedrijf zien. (In Kampen is een klein museum waar u alles wat met tabak en sigaren maken van doen heeft kunt bekijken)

Sigarenfabriek Bijdendijk en Ten Hove Havana Karakter, Dante Alighieri,Vondel, Procopius Nederlandsche Munt

Herman zur Kleinsmieden HKD, overgenomen door Ritmeester.

In het begin van de twintigste eeuw werkte bijna 10% van de bevolking in deze bedrijfstak De fabrieken van Hulscher, Verweij en Wijnveldt zijn al in de negentiende eeuw ontstaan. Bijdendijk en ten Hove (1902 – 1953 Poststraat 48, overgenomen door v.d. Mijle in Kampen), Lancat en Muller & Co (fabriek aan de Hoge Hondstraat) zijn in het begin van de twintigste eeuw ontstaan.

Dieren Sigarenfabriek Rinaldo, Gebr. Nas, Rinaldo

Dokkum Sigarenfabriek Zenith S.Bouman Graaf Irwin, Notaris, Zenith, Gildemeester

Duizel Agio In 1904 opgericht door Jacques Wintermans. Maakt ook Panter, Balmoral en De Huifkar In 2004 predikaat Koninklijk gekregen

Wolverstraat 3 5525 AR, tel 0497-582500 Balmoral is in 1983 van Douwe Egberts overgenomen, er is toen geen archief overgedragen.

Eersel Henri Wintermans Duizel

Eindhoven N.V. Abonné Kessel & van Hussen

Goudridders, Lord Ludon

N.V. Sigarenfabriek Gebr. Garvelink Aida

N.V. Karel I Sigarenfabrieken v/h H.J. van Abbe, Reusel, Maastricht, Marie Antoinette

N.V. Vereenigde Tabaksindustrie Mignot & de Block (sinds 1858) Senator, Mundi Victor, Regal St Nicolaas

Hoppenbrouwers & Co Speurder, Speurhond, Jan Steen, Decima

N.V. Sigarenfabriek "de Kroon", v/h Boelaars en Zoon, opgericht 1878, in 1922 overgenomen door J.A. Donker, Stadhouder

Gouda Sigarenfabriek Donker, Vossenburgkade

Groningen Koninklijke Theodorus Niemeyer BV

Corps Diplomatique

Schimmelpenninck

Tabak en Sigarenfabriek "de Pionier" de Zaaier

Tornado Sigarenfabrieken, van der Torre, Tornado, Spoorjubileum 1839-1939

Hapert Claassen Tegenwoordig: Cadena (+ Claassen) Holland BV Bladel

's-Hertogenbosch . N.V. Nederlandse Havanna Sigarenfabriek v/h Mauritz Azijnman, later Antonio N.V. Ridderspoorstr.1. De drie musketiers

Van Liempt en van de Brink Admiraal de Ruyter

Sigarenfabriek "de Kroon"

G.W. v.d.Brink & Zn.

N.V. La Paz Sigarenfabrieken, Houtman en van der Pas La Paz Tegenwoordig Swedish Match Cigars BV, Valkenswaard

Hilvarenbeek Rond 1900 fabrikanten:

Willekens aan de Vrijthof

M.de Lang, Wouwerstraat

J.van Loenhout en A.Heezemans, Doelenstraat

Na W.O.I A.Heezemans, Exelsior sigaren van het fijnste fabrikaat

P.C. van den Brand, Hilvaria

Door invoering tabaksaccijns en toenemende mechanisatie eind aan thuiswerkers

Het Gulden Vlies

Hilversum NV Sigarenfabrieken van Oenen & Mansen Mr. Dr. W.A. van Zijst, Prins Maurits Kampen

Hoogeveen Drentina, Rex

Hoorn N.V. Bernardo http://bernardo.nl.nu/index.htmlKampen1813 Eerste twee kleine sigarenfabriekjes

Eind 19e eeuw werkte 40% van de beroepsbevolking in de sigarenindustrie.In 1920 waren er 110 sigarenfabriekjes. Na de invoering van de Wet op de Tabaksaccijnzen in 1921 sloten veel fabrieken. Alleen De Olifant, in 1832 opgericht door de weduwe Beukenkamp, is nog over.

Koninklijke Sigarenfabriek Smit en ten Hove Balmoral, White Ash, Devisa, La Higa Nu: Agio Sigarenfabrieken.

J. Duiveman Frederik Hendrik

Sigarenfabriek "de Beurs van Amsterdam", W.G. Boele sr. San Marco, Nederlandsche Bank, de Telegraaf, Negertjes, Secretaris, Onze Marine, Schaapherder

Krommenie Venray, Wageningen, Cuyk aan de Maas Victor Hugo Sigarenfabrieken v/h J.Baars & Zoon.

Prince Charmeny,Poppea, Jacob van Lennep, Louis Bouwmeester

N.V. Sigarenfabriek "La Bolsa,  C.J. Boele , Uiltje,Comfort, Falklandjes, Secretaris, De Veluwsche Jan

Leeuwarden Sigarenfabriek Graaf Otto J.L.Moll

Leiden Firma A.H.J. Wytenburg, Edelachtbaar, Minister Treub

Maastricht N.V. Tabaksindustrie "de Dubbelde Eenhoorn"v/h Gebr. Philips, Fabina, Radio, Lipa, Lord Bobbie, Martinez

Meerveldhoven Alfons Dassen startte een sigarenfabriek in Geel, België. Trouwde in 1917 in

Eersel en vestigde zich in Merelveldhoven. Daar begon hij een tweede sigarenfabriek met van der Meeren. Een tweede vestiging werd spoedig geopend in Duizel. Een goedkopere sigaar was de Arlo. Na de tweede wereldoorlog namen de vier zoons van Dassen het bedrijf over. Ze bouwden machines, ook voor de bolknak, die na de dertiger jaren populair werd. In 1970 verkocht aan de American Tobacco Compagnie en verhuisd naar Geel, België.

Sigarenfabriek Velasques v/h Sigarenfabriek St. Antonius.

Velasques, Esther, Reusel, Hilversum

Nieuwe Pekela R.H.Koning en Zoon, Champ Clark Albatros, Rido

Oisterwijk Hamers & Co Huifkar, hoort nu bij Agio Sigarenfabrieken

Ridderkerk N.V. Sigarenfabrieken Gebr. Bos

K.L.M. sigaren

Roermond Ernst Casimir LJH.R. Steuns en Zonen Ernst Casimir

In 1899 richtten de broers Leo en Frans Steuns aan de Kappellerlaan een sigarenfabriek op. Fabriek was een wat groot woord. Alles was handwerk, waaraan hoge eisen werden gesteld. Het moeizaam verkregen artikel was in de winkel voor 2 cent te koop. Steuns draaide goed. In 1904 werd naast de vroegere woning en fabriek een nieuw pand gebouwd. Het merk was Ernst Casimir. Kort na het uitbreken van de tweede wereldoorlog schakelde de firma door gebrek aan echte tabak noodgedwongen om op het vervaardigen van surrogaten. Hopafval van bierbrouwerijen werd tot surrogaat verwerkt. In 1943 moest de sigarenfabriek op last van de bezetter sluiten. De firmanten Steuns bouwden de zaak na de oorlog weer op en wisten spoedig weer te exporteren. Ook op de grote Nederlandse passagiersschepen was de Ernst Casimir sigaar een bekende verschijning. In 1949 werkten er al weer zestig mensen in de fabriek.

Roosendaal N.V. Karel van Wely’s Kaveewee Opgericht 1896 laatste productie 1968, gesloten 1976

Old Dutch, Sprookje

Hudson sigarenfabrieken N.V.m

Rotterdam N.V.B.Jutte’s Sigarenfabriek

Nederlandsche Verbruikerscoöperatie de "Handelskamer" Co-op, Jules Verne

Sigaren geleverd door N.V.Gyrath Haka

Steenwijk 1898 G.Rijkmans, in 1906 omgezet in ‘N.V.Stoom Tabak- en Sigarenfabriek "de Tabaksplant"o.a. het merk TitusTegelenSigarenfabriek "de Kroon" H.Feijen Vitola

Sigarenfabriek Vossen-Breuers v/h Sigarenfabriek "De Tabaksplant" Vossen Breuers

Joh. Vossen Cremers, Steijl Vossen Cremers

TilburgCa.1900

Diepen, Van Leeuwen

Majoie & Van der Voort vanaf 1910 alleen G. en S. Majoie

http://www.historietilburg.nl/tijdschrift/10.5/353.htm

1929 N.V. Gulden Vlies Sigarenfabrieken v.h. G. en S. Majoie

1958 overgenomen door Alto sigarenfabrieken te Turnhout

1973 omgezet in Gulden Vlies tabaksonderneming B.V.

Dubbel zes, Diadema

N.V. Alto Sigarenfabrieken in 1946 opgericht door Frans Antoon baron van den Bergh

Utrecht 1859 Ribbius Pelletier, sigarenfabriek speciaal voor vrouwen

N.V. Denova

Carl Upman, Carnegie, Staalkoning, Flor Tomento, Haagsche Post, De Twentsche Bank, Sylvia

Valkenswaard Botycos Sigarenfabrieken, Bots & Y. Companias

Murillo

N.V. Jasneva Sigarenfabrieken v/h Jaspers en Snellens, Maurice, Jasneva,Spes Patria Hudson, Cubaantjes

N.V.Gyrats Sigarenfabrieken

Erba

Hofnar, opgericht door Heesterbeek en Wolters, genoemd naar de nar ‘Buffone’uit Rigoletto van Verdi.

Half Time Bergeijk

Swedish Match Group met La Paz, Willem II, Heeren van Ruysdael, Justus van Maurik, Wings, Karel I

Bateko Sigarenfabrieken, Baten & Coppens

Sigarenfabriek Gebr. Van Best, Robinson, de Gouden Koets, Cosmopolito, Furore

N.V. Willem II Sigarenfabrieken v/h H.Kersten & Co, ’s Hertogenbosch Willem II

Veenendaal Ritmeester, in 1887 opgericht door de gebroeders van Schuppen

In 1978 kwam het bedrijf in Engelse handen. Nu eigendom van het zwitserse Burger Sohne

In 1978 werd Hajenius en in 1982 werd Oud Kampen overgenomen. In 1994 kwam de hele productie naar Veenendaal. Ook Hofnar en Davidoff (licentie) worden er gemaakt. Didam

Panter, nu onderdeel van Agio. Nog in Veenendaal gevesigd maar elders gemaakt.

C.A. van Schuppen Cavansa

Buddingh en van Rennis Edelman

Waalre Fa. Gebrs. Giessen

El Pensador

Wageningen Schimmelpenninck tot 2001

De laatste jaren werd alleen nog maar de afwerking en de verpakking verzorgd. De sigarenproductie is naar Leuven verhuisd.

Schimmelpenninck is onderdeel van Rothmans en is in 2000 overgegaan naar de Brittish American Tobacco, de op één na grootste tabaksproducent ter wereld.

Schimmelpenninck Sigarenfabrieken v/h Geurts en van Schuppen

Workum Sigarenfabriek Sumatra van de gebroeders Feenstra. Sigarenfabriek De Eendracht.

Zeelst Bladel, Beek, Woensel N.V. Duc George Sigarenfabrieken v/h Gebr. Bazelmans

Zeist Gustaaf Adolf Sigarenfabrieken, v/h Gebroeders de Graaf, Groningen, Hapert, Gustaaf Adolf

Amsterdamse tabaks- en sigarenfabrieken

Op 6 november 1492 werd door Columbus de marraan (“bekeerde” Jood) Luis de Torres en Rodrigo de Jerez op het eiland Guanahana (Bahama’s) aan land gezet. Ze zagen dat de bewoners van het eiland gedroogde en opgerolde kruiden rookten en De Torres en De Jerez namen deze gewoonte mee naar Europa. De Torres is daarmee de eerste Joodse Europeaan die rookte.

In het midden van de 17^e eeuw was deze handel inmiddels ook tot Amsterdam doorgedrongen en is dan voornamelijk in handen van Joden en marranen. De Nederlandse staat verdiende ook toen al aan deze handel door het heffen van belastingen op de invoer en de handel. Amsterdam was een goede locatie voor deze handel en vormt 150 jaar lang het West Europese centrum, tot aan de onafhankelijkheid van Indonesië in 1948. Deze industrie was in handen van de rijke Joden en marranen, de werknemers waren de arme Joden en marranen.
Op 5 mei 1611 is Moises Heijman een van de grootste tabakshandelaars van de stad. Zijn omzet toen was 57.000.000 pond tabak per jaar. Natuurlijk werd dit niet alleen in Amsterdam gebruikt, dit was grotendeels voor de export. In de tabak werd veel geld verdiend en grote huizen aan de grachten, waarbij de familie De Pintos en De Souza Coutinhos genoemd worden, werden vanuit de tabak gefinancierd.

Een klein aantal van de Amsterdamse bedrijven in de tabaksindustrie:

Cardozo
Op zaterdagavond 29 mei 1875 werd op de Sint Anthoniesbreestraat 79 de winkel in tabak, sigaren, koffie en thee van D. Nunes Cardozo geopend. Tevens was hier vanaf ca. 1900 het hoofdkantoor van sigarenfabriek van J. Nunes Cardozo gevestigd (foto rechts, afgebroken), een voorbeeld van een Joods bedrijf in de tabak.

Frascati
Frascati speelde een rol in de handel, er werd tabak geveild en de tabak werd er gekeurd.

Nieuwe Kerkstraat 78
Hier was de Firma Diamant gevestigd, in tabak, snuif en sigaren.

Van Maurik
Tabak en sigarenfabriek Justus van Maurik (Amsterdam, 16 augustus 1846 – 18 november 1904) was gevestigd op Damrak 100. Van Maurik nam als enige zoon de zaak over van zijn vader en was na zijn dertigste ook auteur. Hoewel een van de grootste tabaksfabrieken was Van Maurik voor zover bekend niet Joods.

Fa. Nak
firma Nak was gevestigd op de Sint Pieterspoortsteeg 27.

Arnold C. Dentz (1861- 1954)
Arnold Dentz was makelaar in tabak.

Romano en Cavalin
De snuiffabriek van Romano en Cavalin was gevestigd in de Beurssteeg.

De Keulse Waag
A. Verwer was de eigenaar van sigarenfabriek “De Keulse Waag” op Schippersgracht 6.

Nunes & Van Minden
Tabakshandel Nunes & Van Minden zat op de Jodenbreestraat 21.

W. van den Berg Jr.
Op Rapenburg 77 was deze sigarenfabriek, tabaks-, koffie- en theewinkel.

J. Schwartz
Firma J. Schwartz in tabak, snuif en sigaren zat op Haarlemmerdijk 184.

W. Lehmann
Op Warmoestraat 176 zat tabakshandel W Lehmann.

J. L. C. de Gelder
Deze sigarenwinkel en tabakshandel was gevestigd op de Nieuwendijk 174. Later werd dit pand opgekocht door buurman A Sinkel en werd het de Winkel van Sinkel.

I. van Kreefeld
I. van Kreefeld had op Waterlooplein 31 een zaak in tabak en sigaren.

T. Posener
Het tabaks- en sigarenmagazijn van T. Posener zat op de Uilenburgerstraat.

 

Al in de vroeg negentiende eeuw was de Nes een belangrijk uitgaanscentrum met bordelen, café-chantants, het Salon des Variétés en artiestencafés. Later werd de Nes een centrum voor de tabakshandel en werd “Tabakshoek” genoemd. Deze tabakshandel was ook de werkkring voor Joodse Amsterdammers.

Nes – Felix Libertate
Felix Libertate, de Joodse sociëteit die vanaf 1795 het bestuur van de Bataafse Republiek bestookte en in 1796 een van de drijvende krachten bleek in het tot stand komen van ‘de gelijkstaat der Joden’, had op de Nes haar sociëteitsgebouw.

Nes 63 – Frascati
Frascati werd in 1810 geopend als Italiaans koffiehuis, kende een tijd waarin er zang- en dansuitvoeringen gegeven werden in de chique feestzaal, waar 1500 mensen in konden. Daarna verloederde de Nes en kwam het chiquere publiek er niet meer.
Wel kwamen schilders als Isaac Israëls en Breitner en schrijvers als Willem Kloos er nog.
In 1879 werd de naburige kermis door het stadsbestuur verboden en werd de straat weer een handelsstraat. Een makelaar kocht en verbouwde Frascati en gebruikte het pand voor veilingen voor onroerend goed en tabak.
De tabakshandel in Frascati duurde tot de Tweede Wereldoorlog, met de grootste belangstelling in de dertiger jaren toen de handel zoveel duwende en trekkende handelaren kende dat deze veilingen “de hel van Frascati” genoemd werden.

Nes 67 – Brasserie Harkema
In de huidige Brasserie Harkema bevond zich vroeger tabaksgroothandel Harkema. Harkema was een centrum van de handel en er zijn zelfs nog sporen van te zien. Het zaagtanddak met noorderlicht geeft zacht en constant licht, wat was bedoeld om tabaksbladen in te selecteren.

Nes 75-87 – Tobaccotheater
Dit theater is gevestigd in een oude tabaksveiling.
Nes 104 – Monsterzaal
Op Nes 104 was de monsterzaal van de makelaars in tabak. Nes 104-110 was de vestiging van het bedrijf Brusse & Gransberg, makelaars in Tabak.

Nes 110 – Comedytheater
Het comedytheater op Nes 110 is gevestigd in het pand van een voormalige tabaksmakelaardij.

Nes 118 – Tabaksfirma Enticmayer
Coen en Ella van Eekenes-Jünge waren hier ondergedoken in de oorlog. Op 7 mei 1945 poseerden ze hier voor een later overbekende foto van Cas Oorthuys.

Nederlands-Indië
Tussen 1600 en 1880 kwam de tabak gewoonlijk uit de Spaanse en Portugese koloniën naar Rotterdam en Amsterdam. In de 19^e eeuw werd de tabak uit Borneo, Sumatra en Java heel belangrijk voor deze industrie. Deze rol bepaalde ook het einde van deze industrie. Al tijdens de Politionele Akties (in Indonesië “Agressi Militair” genoemd) werd de toevoer minder en bij de onafhankelijkheid van Indonesië zakte deze handel ineen. Dat was mede te wijten aan de politiek van Indonesië, de Telegraaf maakte in 1965 er melding van dat de tabaksmarkt op de Nes een opleving had, maar dat Indonesië liet weten dat men Amsterdam zeker geen monopoliepositie zou verlenen.
Joodse tabakshandel
Enkele van de Joodse Amsterdammers die hier werkten en achterhaald konden worden zijn:

Machiel Gerritse
Machiel Gerritse werd op 26 juli 1881 als zoon van Tobias Gerritse en Matje Cok. Hij trouwde op 16 juni 1919 te Amsterdam met Rebecca Goudvis (Antwerpen, 18 december 1888). Machiel werd makelaar in tabak en werkte de Tabakshoek. Het gezin Gerritse woonde op verschillende adressen in de stad, voor de oorlog onder andere op de Muiderstraat 15, vanaf 27 april 1911 op de Zwanenburgerwal 24, vanaf 1 maart 1913 op de Nieuwe Kerkstraat 155 en tijdens de oorlog op de Spinozastraat 29.
Machiel en Rebecca kregen twee kinderen; Marie (16 maart 1911) en Abraham (Amsterdam, 12 november 1912). Abraham trouwde met Jeanette Kwetser en zijn kregen een dochter Bep. Abraham werd al vroeg in de oorlog opgepakt en werd vermoord in Auschwitz op 7 augustus 1942; Jeanette en Bep overleefden de oorlog, evenals de grootouders Rebecca en Tobias.

Louis Rozelaar
Louis Rozelaar was een compagnon bij fa. G. Harkema. Hij werd geboren op 26 september 1875 en overleed in Amsterdam op 8 mei 1938. Hij was gehuwd met Elise Salomons en had twee dochters.

Paul Odenheimer
Paul Odenheimer was een koopman en vertegenwoordiger die hier werkte. Hij kwam uit Bruchsal, Duitsland, en werd daar geboren op 18 september 1879. Op 29 december 1914 trouwde hij met Anna Herz (Dinslaken, 6 oktober 1892). Bij aankomst in Nederland op 17 februari 1939 gingen ze op de Händelstraat 19 in Amsterdam wonen, op 13 juli 1939 op de Watteaustraat 23. Paul werd op 13 maart 1951 genaturaliseerd tot Nederlander en overleed op 8 september 1953, Anna op 4 januari 1966. Paul en Anna zijn begraven op Gan Hasjalom te Hoofddorp.

Delftse tabaks- en sigarenfabrieken:

N.V. Andel’s tabaksindustrie

Gevestigd aan de Van Leeuwenhoeksingel en later aan de Crommelinlaan. Het doel was het verwerken van en handel drijven in tabak en aanverwante artikelen. De N.V. maakte onderdeel uit van A. Hillen en bouwde een netwerk op van meer van honderd sigarenwinkels door heel Nederland. Voor zover bekend zijn zij de eerste franchise-formule in het land waarvan de Ch.A.M. Wilmer en Zn. aan de Wijnhaven in Delft een van de eerste was en ook nog de enige is die tot op de dag van vandaag bestaat en waarvan tevens het oorspronkelijke interieur nog intact is.

 

Fabriek van luxe sigaretten en tabakken A.N. Bogdanoff en Compagnie

In de Breestraat, opgericht op 15 januari 1931. Deze vormde een vennootschap met Chapchal Frères uit Delft en de Compagnie Internationale pour l’Industrie du Tabac Société Anonyme te Antwerpen.

N.V. Sigaretten en Tabaksfabriek Chapchal Frères

In de Breestraat. Bij de oprichting in 1921 waren betrokken Jacques Appak, koopman, wonende te Parijs en Rus van geboorte en Hendrik Swarttouw uit Delft. De Raad van Bestuur bestond, naast de al eerder genoemde J. Appak, uit H. Ettinger, V. Gordon en B. Katlama, allen Russen van geboorte. De vennootschap had tot doel het bewerken van tabak en de handel in sigaretten, tabak en aanverwante artikelen, zowel in het groot als in het klein en het deelnemen in dergelijke ondernemingen.
In het handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Delft kunnen we lezen dat Willem George Hasper in december 1940 als 'Verwalter' werd aangesteld. W.G. Hasper kreeg daarmee de dagelijkse leiding over het bedrijf. Alle officiële documenten bijvoorbeeld betreffende de aanstelling van een nieuwe bedrijfsleider, een ontslagen procuratiehouder, zoals die van L.G. Swarttouw en later E. Maso of wijzigingen van de statuten in de Nederlandse Staatscourant, werden door hem ondertekend.
Bij beschikking van 17 juni 1942 werd de aanstelling van de heer W.G. Hasper, als 'Verwalter' der firma op grond van de verordening voor de behandeling van vijandelijk vermogen d.d. 24 juni 1940, opgeheven. De heer W.G. Hasper werd op 17 juni 1942 door de 'Generalkommissar für Finanz und Wirtschaft' benoemd tot 'Treuhänder' der firma met dezelfde rechten, die hem als 'Verwalter' der firma waren toegekend. Op 2 februari 1943 werd Herrn J. Lebzind uit Bentheim als 'Verwaltungstreuhänder' aangesteld. Na de bevrijding werd de statutenwijziging van 23 februari 1942 ongeldig verklaard en werd die van 21 maart 1921 weer van kracht. De N.V. heeft tot 1954 bestaan.

G.M. en H.A. Dersjant

Tabaks- en sigarenhandelaren in de Jacob Gerritstraat en op de Hertog Govertkade. Zij bezaten meerdere panden in Delft en waren actief tussen 1885 en 1905.

T. Drayer

Pand T. Drayer

Tabakshandelaar.
Was in 1850 lid van het kiescollege van de Gemeente Delft.

 

N.V. Electrische Koffiebranderij 'Het Anker'

Voorheen J.H. Drayer, tabaks- en sigarenfabriek, gevestigd aan de Oude Delft 68. De statuten, opgemaakt op 20 januari 1921 en in de Nederlandsche Staatscourant gepubliceerd op 28 november 1921, vermelden dat de Naamloze Vennootschap wordt vertegenwoordigd door de directeur Herman Cornelis Kluck, koopman en wonende te Delft en de commissarissen Antoon Johan Kluck, wonende te Den Haag en Hendrikus Johannes Kluck wonende te Apeldoorn. Haar doel is de handel in koffie, thee, sigaren, sigaretten en het drijven van een tabaks- en sigarenfabriek. Het kapitaal van de vennootschap bedraagt ƒ50.000, verdeeld in vijftig aandelen van elk groot ƒ1.000. H.C. Kluck bezit dertig aandelen welke zijn volgstort door zijn inbreng van de verschillende bezittingen. Zo brengt hij in een herenhuis met koffiebranderij en erf, gelegen aan de oostzijde van de Oude Delft, een pakhuis en erf gelegen aan de Phoenixstraat no. 14 en percelen waarin de filialen Oude Langendijk no. 1 en de Brabantse Turfmarkt no. 84 gevestigd zijn, inclusief inventaris en een voorraad goederen. Acht en twintig maart 1922 wordt de zaak gevestigd aan de Oude Langendijk no. 1.
In bovengenoemde statuten staat tevens dat men de beoogde duur van dertig jaar hoopt aan te kunnen gaan. Op 1 januari 1923 wordt de handelszaak echter opgeheven en treedt H.C. Kluck als vereffenaar op.

C.E. Jedeloo

Handelaar in ruwe tabak, gevestigd Oude Langendijk 23. Cornelis Egbertus Jedeloo werd op 20 februari 1863 geboren te Delft en woonde op de Binnenwatersloot no. 16.
Op 17 september 1886 wordt hem toestemming verleend tot het plaatsen van een eest (droogvloer). Deze mag niet eerder in gebruik genomen worden alvorens B&W hun goedkeuring hebben gegeven.
Per 21 december 1924 is de handelszaak opgeheven.

J.R. Jedeloo

Sigarenfabrikant aan de Binnenwatersloot no. 29. Vraagt op 8 juni 1886 aan B&W vergunning om een sigarenfabriek te bouwen aan de Smitsteeg 9. Hij werd in 1905 penningmeester van bestuur van het Verbond van Nederlandse Sigarenfabrikanten - Verenigingen afd. Delft en later ook van de afd. Zuid- Holland.

N.V. Sigarenfabriek v/h Voorhoeve & van Ravesteijn

Crommelinlaan 81. Statutair is deze N.V. ingeschreven in Leiden, voortkomend uit bovengenoemde N.V. die in 1908 zijn statuten (Nederlandsche Staatscourant 21 januari 1908) gedeponeerd heeft. Willem van Ravesteyn bezat als sigarenfabrikant 24 van de 40 aandelen. Theodoor van Ravesteyn bezat 1 aandeel.
Deze Theodoor van Ravesteyn, directeur van Andel’s Tabakindustrie, van N.V. Sicoma en A. Hillen’s sigaren- en tabaksfabriek schreef op 12 november 1934 bij de Kamer van Koophandel in Delft, onder bovengenoemde naam een ledige vennootschap in.
Medebestuurders en commissarissen bestonden uit precies dezelfde samenstelling als die de N.V. A. Hillen’s sigaren en tabaksfabriek. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg ƒ100.000 waarvan ƒ40.000 geplaatst en gestort.

N.V. Ned. Indische A. Hillen’s Verkoop Maatschappij

Gevestigd aan de Crommelinlaan 81 te Delft met tevens een kantoor in Batavia te Indonesië. De N.V. is opgericht op 25 juni 1915 met als directeur C.N.J. Hioolen. Doel: het drijven van handel in Nederlands Indië in de producten der N.V. Hillen’s Sigaren en Tabaksfabriek, alsmede in zodanige andere artikelen als het bestuur zal voorstellen, met alles wat daarmee verband houdt. Maatschappelijk kapitaal ƒ500.000, waarvan ƒ400.000 geplaatst en gestort. Op 15 december 1926 in liquidatie getreden.

J.A. van Schaik en P.L.F. van Schaik

Beiden sigarenfabrikant met fabrieken en magazijnen aan de Phoenixstraat 11 en 14 en op de Voorstraat en het Noordeinde. Het eerst gevonden consent werd in 1868 verleend aan P.L.F. van Schaik tot het verbouwen van zijn sigarenfabriek aan de Westvest. De gebroeders van Schaik kopen op 24 augustus 1878 van C.L. van Schaik een stuk grond met daarop een sigarenfabriek en werkplaats aan de Phoenixstraat.
In een akte van scheiding van onroerende goederen bij notaris P.Post Uiterweer van 2 januari 1891 wordt het gezamenlijk bezit voor ƒ11.750 overgedaan aan P.L.F. van Schaik. Het betreft een herenhuis met binnenplaats en erve en grote tuin aan het Oude Delft 139 en 139a en open grond met pakhuis en fabrieksgebouw aan de Phoenixstraat no. 14 en 16.
De latere firma R.H. van Schaik en Zn. bestond uit koopmannen in koffie en had een koffiebranderij aan de Brabantse Turfmarkt.

C. Schilte

Eerste consenten en processen zijn bekend uit 1843. Cornelis Schilte had zijn tabaks- en sigarenfabriek, en zijn handel in het groot en klein van snuif, koffie en thee, in de 'St. Jacob Gerritsestraat over de Spiegelbrug, wijk 3 no. 156'. Zelf woonde hij op de Burgwal. Hij kocht wei- en hooilanden in de Krakeelpolder en pakhuizen in de Kromstraat. Op 7 mei 1861 wordt aan Gerrit Schilte, tabakshandelaar, toestemming verleend tot het doen plaatsen van een eest, voor het drogen van tabak in een van de boven vertrekken van zijn huis aan de Jacob Gerritstraat. Het moest wel gebeuren onder het toezicht van de brandmeester van wijk 3. Cornelis overleed op 12 augustus 1899

M.M. Schilte zette de fabriek voort en liet deze in 1885 aan de Kromstraat met de no’s 11, 13 en 15 verbouwen. Namens B&W geeft een speciale commissie op 9 maart 1885 hiervoor toestemming.
Onder de handelsnaam, C. Schilte en Co. is de fabriek vooral bekend geworden als tabakskerverij en fabriek in sigaren, snuif, koffie en thee. Op 02 augustus 1883 werd een octrooiaanvraag gehonoreerd door de rechtbank van Den Haag voor het handelsmerk 'Het Scheepje'.
Petrus Josephus Schilte, geboren op 9 januari 1884 en Henricus Johannes Schilte, beiden zonen van Cornelis, zetten de zaak voort. De winkel, waar de verkoop voor het publiek plaatsvond, was aan de Brabantse Turfmarkt 95. Volgens een bijlage in de Nederlandse Staatscourant van 16 juli 1937 vond een omzetting in een naamloze vennootschap plaats.
Mevrouw A.E.M. Limbach, oud werkneemster op kantoor bij de firma C. Schilte weet zich nog te herinneren dat in de Tweede Wereldoorlog menig onderduiker geholpen werd. Er was heel moeilijk om aan grondstoffen te komen. Sociaal bewogen als de familie Schilte was werden personeelsleden en hun familie in de oorlog voorzien van koffie, thee of tabak. In deze moeilijke tijd werd zelfs het salaris aan zieke werknemers volledig doorbetaald. Toen mevrouw Limbach na 1949 ander werk vond, was het Pieter Schilte die nog vaak naar haar gezondheid en haar nieuwe baan bleef informeren.
Na de oorlog ging het weer beter met de verkoop. Er werd meer personeel aangenomen en onder leiding van Frits Schilte, hoofd verkoop, en onder andere de vertegenwoordigers Piet Kneteman en Jan de Roon, vond de verkoop van koffie en thee veel aftrek bij winkeliers en de horeca. De zaak heeft tot in de jaren zestig bestaan.

C.A. Schilte

Handel in ruwe tabak sinds 1919 en gevestigd op de Spoorsingel 31. Eigenaar: Cornelis Andreas Schilte, geboren op 28 september 1888. Per 1921 wordt Lambertus Maximiliaan 1 september 1888 voor 35 % mede-eigenaar. L. M. Schilte treedt per januari 1923 weer uit. De zaak wordt per 1 januari 1938 opgeheven.

Sigarenfabriek l’Union

Gedreven door Maximiliaan Mattheus Schilte, was gevestigd aan de Phoenixstraat 22. De oprichtingsdatum van 1840, vermeld op een aquarel door Karel Cramer vervaardigd en in 1901 aangeboden aan prins Hendrik heeft betrekking op de sigarenfabriek van Cornelis Schilte. Na het overlijden van Cornelis, toen de kinderen P.J. en H.J. Schilte nog minderjarig waren, heeft Maximiliaan Schilte de zaak geleid en heeft hij de verbouwing in de Kromstraat gerealiseerd. Daarna is hij alleen 'in de sigaren' doorgegaan.

N.V. 'Sicoma' N.V. Sigaretten Commissie en Agentuurhandel

Crommelinlaan 81. In de statuten van 1 augustus 1919 Nederlandse Staatcourant no. 191 wordt als doel van de NV vermeld: 'het waarnemen van agenturen en commissiehandel in sigaretten, sigaren en tabak; voorts ook wanneer commissarissen daartoe mochten besluiten, de vervaardiging van en den eigen handel in genoemde artikelen en alles wat met dit een en ander in de ruimste zin verband houdt.'
Het maatschappelijk kapitaal bedraagt ƒ250.000 waarvan geplaatst en volgestort ƒ100.000.
Jacobus Pieter Wagtman wordt de eerste directeur. Hij wordt opgevolgd door C.N.J. Hioolen die in 1930 het directeurschap overdoet aan Th. van Ravesteyn. U.J. Stuut wordt dan adjunct-directeur. In 1934 worden de heren J.J. Neurdenburg en J.v.d. Hoek commissaris.
De liquidatie is op 1 oktober 1948 beëindigd. Als bewaarder van de boeken en bescheiden der geliquideerde vennootschap is aangewezen de vereffenaar mr. dr. J. v.d. Hoek.

G. van der Spek’s Tabaks- en sigarenfabriek

Op oude reclameplaten en verpakkingen wordt als oprichtingsdatum 1803 vermeld. Het duurt echter tot 31 oktober 1871 wanneer we dan in de Delftse Courant lezen dat J.L. Buijteweg per 1 november 1871 zijn handel in koffie, thee, tabak, sigaren enz. overdoet aan de heer A. Verbeek en hij Delft gaat verlaten. Hij heeft de eer bij dezen zijnen geëerde begunstigers zijn dank te betuigen voor het veeljarig en onafgebroken vertrouwen, dat hij van hen heeft genoten en tevens zijnen genoemden opvolger in datzelfde vertrouwen aan te bevelen, niet twijfelende of deze zal daaraan volkomen beantwoorden. In gelijke bewoordingen hoopt A. Verbeek het in hem gestelde vertrouwen waardig te blijven. Na zijn overlijden is het de weduwe, Mevrouw A. Verbeek-Van den Akker, die op 8 juli 1874 in een advertentie in de Delftse Courant Gerrit van der Spek in de gunst van de clientèle beleefd aanbeveelt. Acht dagen later trouwt Gerrit van der Spek met de dochter Catharina Verbeek.

 

Uit een testament van 21 maart 1900 blijkt dat Catharina de gehele nalatenschap aan haar man Gerrit van der Spek ter beschikking stelt. Gerrit is door met Catharina te trouwen mede-eigenaar van de sigarenfabriek geworden en onder zijn naam wordt deze verder uitgebreid. Op 22 april 1882 werd aan hem vergunning verleend tot het bouwen van een winkelhuis en fabrieksgebouw aan de Brabantse Turfmarkt 75 en tot de afbraak van het huidige gebouw. In 1884 kreeg hij toestemming tot het oprichten van een drogerij voor sigaren in zijn fabriek achter het perceel no. 75 aan de Brabantse Turfmarkt. In 1888 moest de fabriek weer uitgebreid worden.
Deze fabriek is nog een van de weinige tastbare bewijzen van de vroegere Delftse tabaksindustrie. Er zijn tot op de dag van vandaag (2000) nog elementen van zichtbaar. Hij is momenteel in gebruik als expositieruimte met de naam 'de Sigarenfabriek'.
Bij Van der Spek werkten in de bloeiperiode van het bedrijf, 1885 tot 1930, soms zo’n 250 arbeiders(sters). In de laatste jaren van de negentiende eeuw heerste er landelijk grote onrust onder de sigarenmakers. Stakingen in vooral Amsterdam en Rotterdam waren het gevolg. In deze twee plaatsen waren ook de meeste sigarenfabrieken gevestigd. Toen zich in de jaren tachtig een zekere terugslag als gevolg van de algemene depressie voordeed, vielen vooral in deze twee plaatsen de eerste klappen. Het goede salaris dat bij Van der Spek, maar ook bij A. Hillen verdiend werd, zorgde ervoor dat van bovengenoemde onrust in Delft weinig te merken was.
De stakingen in de grote steden werden georganiseerd, omdat de werknemers in de sigarenfabrieken een hevige strijd leverden met hun werkgevers. Niet alleen over lonen en arbeidsvoorwaarden maar vooral het recht om zich te kunnen organiseren. De Delftse situatie was veel gunstiger. De Delftse sigarenfabrikanten, met name G. van der Spek, J.R. Jedeloo en C.N.J. Hioolen hebben zich hiervoor ingezet.
In het jaarverslag van de Kamer van Koophandel uit 1894 laat Gerrit van der Spek weten dat er landelijk grote ontevredenheid heerst onder de sigarenmakers, maar dat dit in zijn fabriek en in het algemeen in Delft, niet het geval is. In het jaarverslag van 1904 lezen we dat door het gebruik van het gezonde verstand van de sigarenmakers en door de goede verstandhouding tussen patroons en werklieden, Delft een goede uitzonderingspositie innam. Bovengenoemde directeuren hebben in zeer belangrijke mate ertoe bijgedragen dat de staking die desondanks in 1913 in Delft gehouden werd slechts drie maanden duurde.
De Van der Speks vormden een echt familiebedrijf. Begin 1900 was Gerrit van der Spek sr. directeur en werd hij geholpen door zijn verschillende zonen: Cornelis Magrinus, Jacob, Arie en Gerrit jr. en zijn neven Isaac en Bertus. De statuten van 17 januari 1912 geven aan dat de fabriek, die voor eigen rekening van Gerrit van der Spek gedreven werd, nu omgezet werd in een Naamloze Vennootschap geheten: Tabaks- en Sigarenfabriek, voorheen 'G. van der Spek'.
Het maatschappelijk kapitaal bedroeg ƒ200.000, in zijn geheel geplaatst en bestaande uit tweehonderd aandelen van elk groot ƒ1.000. Gerrit van der Spek nam 192 aandelen voor zijn rekening. Cornelis Magrinus zes en Jacob twee. Als commissarissen werden benoemd de heren Elizabertus Verschoor en Isaäk van der Spek.
Gerrit van der Spek Sr. komt in juli 1926 te overlijden. In de statuten van 12 juni 1935 lezen we dat het maatschappelijk kapitaal vermeerderd is tot tweehonderd aandelen van elk groot ƒ2000.
Naast de twee winkels in Delft aan de Brabantse Turfmarkt en het Oude Delft no. 105 waren er ook nog twee filialen, namelijk aan de 1e van Swindenstraat no. 6 te Amsterdam en aan de Hoogstraat no. 61 te Schiedam, die beide in 1926 geopend en resp. in december 1929 en december 1936 weer opgeheven werden.
Uit de nieuwe statuten van 27 februari 1940 blijkt dat Jacob van de Spek en Gerrit van der Spek jr. als directeuren de naamloze vennootschap vertegenwoordigen. In 1939 zijn commissaris C.M. van der Spek en directeur A. van der Spek overleden.
Het Bureau Rotterdam en Omstreken van het Nederlandsche Beheers Instituut heeft per 1 december 1946 bepaald dat, gelet op het bepaalde in art. 99 van E 100, een vijftal heren benoemd zijn tot bestuurders van de naamloze vennootschap. Voor elke handeling was de medewerking van twee der betreffende heren vereist. Deze maatregel was echter van korte duur en werd per 27 december 1946 weer opgeheven.
In juni 1953 wordt de tabakskerverij en de koffiebranderij opgeheven. De productie van sigaren heeft al eerder opgehouden te bestaan. Alleen de grossierderij in koffie en de kleinhandel in tabaksartikelen bleef bestaan.

Mevrouw Kunz–Van der Spek, dochter van Gerrit van der Spek jr., weet zich nog een aantal zaken van vroeger uit de fabriek en de winkel aan de Jacob Gerritstraat te herinneren. Namen van sigarenmakers schieten haar te binnen, zoals die van Van Buuren, De Graaf en De Vries. Van Doorne was een van diegenen die de kistjes maakten. Arie van der Spek deed de boekhouding. Ze ziet hem nog zitten, in zijn kantoortje met zicht op de garderobe.
Toen zij vlak voor de oorlog de fabriek regelmatig bezocht, werkten er nog zo’n honderd man personeel op zaal. Na het overlijden van een van de twee boekhouders heeft zij een aantal jaren de taak van de overleden boekhouder overgenomen. Zo moest zij ook wel eens de banderollenzegels voor de sigaren op het belastingkantoor op de Molslaan halen. Pas veel later besefte ze met welk een kapitaal ze toen als jong meisje over straat ging. Het was verplicht deze banderollen in een speciale afgesloten ruimte te bewaren.
Vrijdag was voor haar de drukste dag. Vertegenwoordigers kwamen met de orders binnen, die allemaal ingepakt moesten worden. Alle rekeningen werden uitgeschreven en omdat de gemeente Delft op die dag de lonen uitbetaalde, was het in de winkel een drukte van jewelste. Donderdag was een topdag. Vele boeren bezochten de stad en de veemarkt op de Beestenmarkt. Vele kisten sigaren gingen dan ook over de toonbank. De heerlijke sigarenlucht, vermengd met die van de geurige koffie, zal haar altijd bijblijven.

H. Swarttouw en de latere de N.V. Sigarettenhandel v/h H. Swarttouw

Aan de Molslaan no. 18 vond de handel plaats in sigaren, tabak, sigaretten en aanverwante artikelen. De Firma Swarttouw werd vooral bekend om de in- en export van sigaretten. De balansen zijn openbaar en liggen bij de Gemeentelijke Archiefdienst van Delft ter inzage. Zo hebben we vanaf 1879 inzicht in de balans, waarbij de activa onderverdeeld zijn in A. meubilair, huis en winkel. B. het aanwezige kasgeld. C. de voorraad goederen. D. de indrukwekkende lijst van debiteuren. E. het aanwezige kasgeld in de winkellade. De passiva bestaan uit crediteuren. In dat jaar bedroeg de voorraad hfl. 2.694,87 waarvan hfl. 2.341,36½ aan sigaren met ongeveer 200.000 stuks, verdeeld over 160 merken. Het batig saldo bleef net onder de hfl. 1.000,-, namelijk hfl. 996,44. In vijf jaar was het batig saldo verviervoudigd en na tien jaar kwam het batig saldo boven de hfl. 15.000,- uit. In 1911 had men inmiddels zeven panden verworven met een balanswaarde van hfl. 128.250, -. De totale bezittingen waren opgelopen tot hfl. 779.952,42 met een batig saldo van hfl. 666.038,26. Hendrik Swarttouw Sr., geboren op 9 januari 1852 te Delft, heeft het bedrijf opgebouwd en groot gemaakt. In 1916 werd de firma omgezet in een Naamloze Vennootschap met als directeuren de heren Hendrik Swarttouw en Henri Johannes Wilhelmus Thunnissen. In 1921 werd de directie uitgebreid met Hendrik Swarttouw Jr. en Louis Gerard Swarttouw, beiden zonen van Hendrik Swarttouw Sr. H.J.W. Thunnissen wordt commissaris. Na het overlijden van H. Swarttouw Sr. en het voor vier jaar onder curatele stellen van L.G. Swarttouw, werd per 28 december 1925 mevrouw J.M.P.O. Swarttouw-Verlinden, geboren in Tongeren(België) en weduwe van H. Swarttouw Sr. als directielid in het nieuwe bestuur opgenomen. Inmiddels is het batig saldo van de balans boven de miljoen gulden gekomen en is het maatschappelijk kapitaal in 1929 verhoogd tot hfl. 750.000, - terwijl dat in 1935 nog eens vermeerderd wordt met hfl. 60.000,-.38 Op het moment dat in 1951 de Naamloze Vennootschap de in- en export van sigaretten beëindigt, is L.G. Swarttouw nog de enige directeur met aan zijn zijde H.W.J. Thunnissen als commissaris. Hoewel de activiteiten, op de winkel op de Oude Langendijk na, al lang gestaakt waren, bleef de N.V. bestaan tot 1973 en werd toen omgezet in een B.V. De B.V. had als doel het beheren en exploiteren van roerende en onroerende goederen, in het bijzonder van effecten, behoord hebbende tot- of in de plaats getreden voor het vermogen van het voorheen door de vennootschap uitgeoefende handelsbedrijf. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg zevenhonderd vijftig duizend gulden. 39

J.H. Wijen

Sigarenmaker. De laatste sigarenmaker die in Delft gewerkt heeft, werd geboren in 1902 en kwam uit een familie van sigarenmakers. Vijftig jaar lang heeft hij het vak van sigarenmaker uitgeoefend. Hij is begonnen aan de Molslaan, maar mocht wegens brandgevaar zijn ambacht daar niet meer uitoefenen. De werkzaamheden werden de laatste veertig jaar verplaatst naar de Hertog Govertkade, in een zijsteegje met de herkenbare luikjes van een originele sigarenfabriek. Deze luiken, vroeger zo kenmerkend voor de tabaksschuren, konden in alle standen gezet worden. De wind was op die manier beter regelbaar, waardoor de tabaksbladeren goed konden drogen. De meeste familieleden, zoals broers en zussen, werkten mee in het bedrijf. Toen hij tien jaar was, moest hij voor en na schooltijd tabak halen, strippen en andere kleine werkzaamheden verrichten. Zondag was de dag dat de tabak ingevocht werd. Zij was dan beter geschikt om verder bewerkt te worden. De stelen die bij het strippen overbleven, werden bewaard voor de duivenmelkers. Niet alleen toen, maar ook nu worden deze tabaksstelen gebruikt door de duivenmelkers. Deze stelen werden toen, maar ook nu nog in de broedplaatsen van duiven gelegd en zijn een probaat middel tegen luis en ander ongedierte. Met zo’n zestien werknemers werden ongeveer 25 duizend sigaren per week gemaakt.

 

 

Ook de kleinere bedrijfjes werden gecontroleerd op fraude met banderollenbandjes. De familie van de heer Wijen kan zich nog herinneren dat de heer Zwart, als ambtenaar van de accijns, regelmatig kwam controleren of alle verpakkingen met banderollenzegels dichtgeplakt waren en de losse sigaren geringd waren met een banderol. In 1968, het laatste jaar als sigarenmaker, doet J.H. Wijen het wat rustiger aan. Toch maakt hij nog zo’n 1500 tot 2000 sigaren in de week. Het sigarenmerk heette Hertog Govert. 40 De sigaren werden veel aan sigarenwinkeliers verkocht. De wekelijkse markten waren echter ook niet onbelangrijk. Het was een spel om ze aan de man te brengen. De broer van J.H. Wijen, Koos genaamd en ook sigarenfabrikant(maker) van beroep, gebruikte zijn vader als step-in. Het was een samenspel tussen vader en zoon. Zijn vader, ook sigarenmaker geweest, ging mee naar een markt waar ze hem niet kenden, bijvoorbeeld in Den Haag of Rotterdam. Zoonlief stalde zijn waar uit en probeerde zijn sigaren aan de man te brengen, door deze aan verschillende toehoorders voor de kraam te laten proeven. Ook zijn vader bevond zich onder de kooplustigen. Ook hij nam een sigaar in alle onschuld aan en vertelde luid en duidelijk hoe lekker hij hem wel vond. Dat hij zo’n mooie grijze stevige askegel had, zo gelijkmatig opbrandde en natuurlijk lekker rook en smaakte. Dit werkte zo aanstekelijk dat omstanders nieuwsgierig werden en ook wilden weten hoe zo’n sigaar smaakte. Het resultaat was dat zij één of meer doosjes kochten en met het idee naar huis gingen: ik heb een goede koop gedaan! Na de markt gingen vader en zoon voldaan naar huis, na eerst wellicht een welverdiende borrel gepakt te hebben.

A.H. van Renssen

Sigarenfabrikant aan het Vrouw Juttenland 15en de Vlouw 33

Eigenaar: Anthonie Hendrik van Renssen, geboren op 11-06-1873 te Delft. De bestaande sigarenzaak op het Vrouw Juttenland werd op 07-04-1897 voor hfl. 175,- overgenomen van Karel Hendrik van Heusden. Anton had het vak van het maken van sigaren geleerd bij de firma Hillen in Delft, waar hij ongeveer 8 jaar gewerkt heeft en bedacht “wat zij kunnen kan ik ook” waarop hij in de woonkamer achter de winkel sigaren ging maken. 

Omdat het echtpaar van Renssen 7 kinderen moest groot brengen werd de ruimte achter de winkel te klein en werd het woonhuis verplaatst naar de Vlouw no. 30, schuin tegenover de huidige zaak. Op de begane grond werd, naast de opslag van ruwe tabak, ook de pruim- en rooktabakkerverij opgeslagen. Op de eerste etage was de sigarenmakerij en sorteerderij gevestigd. In zijn glorietijd had Anton 6 sigarenmakers in dienst. Deze sigarenmakers maakten niet alleen sigaren voor de eigen winkels aan het Vrouw Juttenland en de Nieuwe Langendijk in Delft en de zaak in Voorburg, maar ook andere winkels in Nederland werden bevoorraad met Delftse sigaren en zij hadden zelfs afzet in Nederlands Oost Indië en Canada. Het handelskapitaal bedroeg in 1921 hfl. 17.573,75 (opgave K.v.K.) en de firma werd uitgebreid met zijn neef Wim J. van Renssen. In 1926 werd zijn zoon Andries medevennoot. Sigarenmerken waren: “Marquis”, “Rensico", “Baronet” en “Unicum”.

Ze hadden ook een vertegenwoordiger, de heer Lutz, vader van de bekende Rotterdamsche toneelspelers in dienst. Door gebrek aan personeel, een aantal van hun werd namelijk gevorderd door de Duitsers voor werk in Duitsland, tabak en elektriciteit werd de productie in de Tweede Wereldoorlog gestaakt. Anton overleed in 1943 waarna zijn zoon Andries mede firmant werd.

Na de oorlog startte Wim de productie van pijp- en pruimtabak en later ook weer van sigarettentabak. Het maken van sigaren was niet meer rendabel. De industriële revolutie binnen sigarenland zou de twee overgebleven firmanten moeten dwingen met hun tijd mee te gaan en daardoor zouden zij machines moeten gaan aanschaffen voor het machinaal maken van hun sigaren. Voor deze forse investering was geen geld beschikbaar.

 

Het merk shag wat hij voerde heette: “Tsang Kai Sjek”, genoemd naar de Chinese generaal die Formosa afscheidde van China. Onder druk van de politiek mocht die naam niet langer gevoerd worden en werd veranderd in “Bourdon”. Door de ziekte van zijn vrouw kon Andries de winkel aan de Nieuwe Langendijk niet meer combineren met het runnen van het inmiddels kleinschalige tabaksfabriekje en werd de productie gestaakt. Andries kwam inwonen bij zijn zoon Bob, die inmiddels de winkel had overgenomen, nadat de drie panden Vrouw Juttenland 15 en de Vlouw 30 en 33 tot een geheel waren verbouwd. De winkel bestaat echter nog steeds en is daarmee de oudste sigarenspeciaalzaak in Delft en kreeg in 1997, toen de zaak 100 jaar bestond, het predikaat “Hofleverancier.

Lijst van Eindhovense sigarenfabrieken

 

In Eindhoven en de geannexeerde dorpen hebben zeker 211 sigarenfabrieken en -fabriekjes bestaan. In de sigarenfabrieken in Eindhoven werden de sigaren volledig handmatig, semi-handmatig en later zelfs geheel machinaal met behulp van 'compleet'machines gemaakt. Soms is een bedrijf onder een andere naam voortgezet, soms ook had een bedrijf meerdere filialen. De hieronder staande lijst kon niet volledig zijn, maar ze geeft wel een idee van de bedrijvigheid die Eindhoven ooit kende op het terrein van de sigarenindustrie.

 

• Altink & Burgers aan de Lijmbeekstraat, 1877-1934

• Fa. G.H. Aalfs in Gestel.

• Fa. G. H. Aalfs & en G.H. de Jongh aan de Gagelstraat in Woensel, werd later

• Fa. G. H. de Jongh & Co. aan de Gagelstraat.

• F. van de Bichelaer & Cie. Sigarenfabriek "De Bijenkorf". Tabak, sigaren, snuif en karotten op de Begijnenstraat omstreeks 1900. Stratumseind 6. Merk: "Schiphol". 1910-1950

• Boex-Hoefnagels & Cie. was een fabriek voor sigaren en snuiftabak die bestond van 1856-1872.

• Sigarenfabriek P. Boelaars & Zoon, van 1898 tot 1915 aan de Tongelresestraat 18 (Tongelrescheweg A118), achter het woonhuis.

• Sigarenfabriek Peeters & Co, vanaf 1899 aan de Tongelrescheweg F66 (Tongelresestraat 79), gebouwd in 1899. In 1916 verkocht aan J.A. Donker uit Gouda. Donker is vanaf 1915 firmant van Sigarenfabriek "de Kroon" Boelaars & Zoon .

• N.V. Sigarenfabriek "de Kroon" voorheen Boelaars & Zoon, opgericht 1920 door Johannes Adrianus Donker en Jacobus de Lange, tegenwoordig Apollohuis, aan de Tongelresestraat 88. Onder meer de merken Mei-bloempje, Nobel, Stadhouder, en De Kroon.

• Fa. Gebr. van Collum aan de Wal, tot 1910.

• Wed. van Dorenmalen aan de Grote Berg.

• Dresselhuys en Nieuwenhuijs (TRIO) op de Stroat in Woensel (de oude Pastorie).

• Sigarenfabriek v/h Gilde St. Franciscus Xaverius. De fabriek aan Parallelweg 27 werd opgericht door het gelijknamige katholieke gilde (vakbond). Dit gilde werd kerkelijk goedgekeurd in 1897 en koninklijk goedgekeurd in 1907. Van 1912-1922 was in dit voormalige pand van Meijer de sigarenfabriek van het gilde gevestigd, daarna kwam er de Sigarenfabriek Rodriques & Cie., die tot 1942 heeft bestaan.

• Van Gardinge & Co. werd in 1861 opgericht. In 1875, toen er al ongeveer 100 mensen werkten, werd een nieuw pand aan de Mathildelaan geopend, waarvan de architect Louis Kooken was. In 1883 kwam er een stoommachine. In deze tijd werd het bedrijf de Stoom-, Snuif-,Carrotten- en Sigarenfabriek de Blaauwe Pijp genoemd naar het huis op de Begijnenstraat waar van Gardinge begon. Vooral in de eerste decennia van de 20e eeuw was er groei, en in 1920 werkten er 700 mensen. Sigarenmerken waren onder andere: Semper Melior, Braziliaantjes, Paulus Potter, William Pitt, en Hors Concours. Toch ging het bedrijf in 1923 failliet, waarna het enorme gebouw jarenlang leeg bleef staan. Het werd herontwikkeld tot een flat met winkels door de Amsterdamse Exploitatiematschappij Ventose, waarbij werd samengewerkt met architect Jan van der Mey. Deze Ventoseflat bestaat nog steeds. Aan de achterzijde van deze flat bevindt zich nog een aanbouw met de typische sheddaken.

• N.V. Sigarenfabriek Gebr. Garvelink was een sigarenfabriek aan de Stratumsedijk 34, die het merk Aida produceerde. In 1928 werd de uit 1895 daterende sigarenfabriek De Adelaar te Reusel overgenomen van Adrianus Willekens. De fabriek aan de Stratumsedijk werd gesloopt in 1963, nadat vermoedelijk in 1955 de productie was gestopt.

• N.V. Gomarus (Norbert van der Reuth) Gagelstraat hoek Willemstraat. Het gebouw bestaat nog steeds 1903-1934.

• Hoppenbrouwers & Co. van de Gebroeders A.H. en J.P.A. Hoppenbrouwers op de Kleine Berg van de merken Speurder en Speurhond

• J.W. Hoefnagels & Zonen, van J.W. Hoefnagels aan de Rechtestraat 1832-1849 (de vaak genoemde zoon P.A. Hoefnagels verkocht de fabriek aan J.H.J. Timmerman).

• J.W. Hoefnagels & Zonen, van gebr Raijmakers en J.H.J. Timmerman aan de Vrijstraat 1849-1914.

• J.W. Hoefnagels & Zonen, van de zwagers (P.E.G. Hoppenbrouwers en W.M. Huijsmans) op de Wal 15 opgericht 11-4-1914, van het merk Hoefnagels. In 1941 werd het bedrijf filiaal van een Duitse sigarenfabriek. Op 6 december 1942 werd de fabriek door een verdwaalde bom vernield. De productie ging naar Valkenswaard.

• J. van Hout & Co., aan de Kerkakkerstraat 54. Deze fabriek startte in 1919 en stopte in 1934.

• Jan Steen aan het Stratumseind, van het merk Decima Een merk was onder meer: Adriaan Pauw.

• Karel I Sigarenfabrieken, in 1908 opgericht door Henri van Abbe, was de grootste en modernste sigarenfabriek. De fabriek brandde af in 1971.

• Kerssemakers-Rath & Co. (Keraco), Hoogstraat en Parallelweg, 1898-1932.

• Kessels & van Hussen, aan de Parallelweg. Het bedrijf werd opgericht in 1884. Beroemde merken waren Aviateurs en Aviatrices. Het bedrijf werd in 1929 voortgezet onder de naam: N.V. Abonné, en het merk toonde een welgedane heer vergezeld van de slagzin: Abonné Stemt Tevree. In 1936 was er een grote brand in het gebouw. In de 2e helft van de 20e eeuw is er nog een sigarenfabriek onder deze naam geweest te Lieshout.

• J. Keunen aan de Emmasingel, 1901-1904

• Keunen & Co te Gestel-Blaarthem (later sigarenfabriek Gebr. Keunen), 1881-1903

• N.V. Prinzen & Keunen,  sigarenfabrikanten te Eindhoven', 1902-1912

• J.H. van Lierop Rechtestraat.

• Lurmans & Co. had een fabriek aan de Kanaalstraat. Nadat in 1870 een fabriek was begonnen door J.A. Schutjes & A. van de Ven, werd deze in 1873 overgenomen door J.F. Lurmans & J. van Schaick (Lurmans & Co.), die ook een bedrijf in Arendonk hadden. Men bracht merken als Clown en Clowness, maar ook Cigares du Peuple, ofwel Volks Sigaren. De fabriek heeft bestaan tot 1911. Het gebouw aan de Kanaalstraat werd overgenomen door Mignot & de Block sigarenfabrieken.

• Joh, A Lurmans jr., Jenneke was een zoon van J.F. Lurmans, ging toen de fabriek aan de Stratumsedijk te groot werd naar de Havenstraat.

• Gebroeders Maas, Fellenoord 1, heeft bestaan van 1908-1924. Een merk was Dennenheuvel.

• D. Meerstadt & Co., sigarenfabriek Aurora aan het College (bij het Stratumseind) afgebrand in 1902, Na een tijdelijk verblijf op de Grote Berg werd tussen 1906-1922 in de nieuwe fabriek aan de Broekseweg geproduceerd.

• J. Meijer Parallelweg 27, 1884-1907. Merken: Nederlandsche Landmacht en Nachtwacht van Rembrandt.

• Meijer Blomhof Jzn. aan de Vestdijk, in de voormalige luciferfabriek, 1907-1916, en op De Bleek te Stratum, vanaf 1893, daarvoor van Ed. Schroder, afgebrand in 1922. In 1907 werd een filiaal te Bladel opgezet, en in 1908 een filiaal te Hoogeloon.

• N.V. Vereenigde Tabaksindustrie Mignot & De Block, werd in 1858 opgericht. Het reusachtige complex aan de Kanaalstraat werd gesloopt in 1982.

• Gebr. Peeters aan de Wal, tot 1910.

• Fa. van der Putt & de Vlam aan de Smalle Haven. 1888-1931.

• Fa. van der Putt & Smeets aan de Bergstraat.

• Henry Rodriguez College en Parallelweg, 1907-1942.

• P.J. Schröder aan de Emmasingel, 1882-1910. Daarna werd het gebouw een magazijn van Philips.

• J. Smits & Co.

• W. Smulders & Co. Strijpsestraat 116. 1908-1923. In 1923 brandde de fabriek af, waarop het bedrijf in 1924 werd geliquideerd.

• J.W. Swane & Comp., sigarenfabriek, aan de Grote Berg/Luciferstraat, omstreeks 1900, tot 1910. Deze had zijn hoofdvestiging te Waalre. In 1935 hield Swane's sigarenfabriek voor Nederland op te bestaan. In 1938 werd de heer Petrus van Griensven de sigarenfabrikant in het pand te Waalre.

• B. van der Tak & Co. aan de Stratumsedijk, 1854-1929.

In drie verschillende panden aan de Paradijslaan hebben korter of langer gezeten:

• Gebr. Vissers (onder andere) aan de Paradijslaan 1898

• P. van den Arend 1898-1903

• Johan van Kol 1890-1898

• J van Kol en Sligher 1888-1890.

• Sigarenfabriek de Arend van Hillen uit Delft 1917

• Roovers-Kanters 1917

• NV Lameco 1936

• A.J. van Overbruggen 1959

• Heijnen en Co (Eigenaar Antonius Beeks) 1959

• A.A.C. van Luijtelaar 1912

• Kalker & Co. 1959

• Adriaan J.H. Wouters, Paradijslaan 28, 1919-1955, met het merk John Bull.

• Fa. Zeegers aan de Paradijslaan, tot 1910.

Sigarenfabrieken in 1915

Eindhoven-Centrum

• P. van den Arend, aan het Paradijs

• F. Berkvens, aan de Willemstraat

• F. van de Bichelaer & Cie

• W. Bijsterveld, aan de Kleine Berg

• Gebr. van Collum , aan de Grote Berg

• J.W. Hoefnagels & Zonen, aan de Wal

• Hoppenbrouwers & Co, aan de Kleine Berg

• Jansen & Scheenaerts

• G.H. de Jongh & Co., aan de Visserstraat

• Kessels & van Hussen, 200 arbeiders, aan de parallelweg

• Joh. A Lurmans jr

• Lurmans & Co., aan de Kanaalstraat

• Meijer Blomhof Jzn., aan de Vestdijk

• Mignot & De Block, aan de Kanaalstraat

• Notten en Verhoeven, aan het College

• Gebr. Peeters, aan de Keizersgracht

• Fa. van der Putt & de Vlam

• Henry Rodriguez & Co., aan het College

• P.J. Schröder, aan de Emmasingel

• J.W. Swane & Comp, aan de Grote Berg (Luciferstraat)

• S. Teurlincks, aan de Wal

• Zeegers & Zonen, aan de Paradijslaan

Gestel

• Vennootschap o/d firma H.J. v. Abbe ("Karel I"), aan de Spijkerstraat

• fa. Frans Beerens, aan de Hoogstraat

• fa. Boom & Co., aan het Dorp (1910-1916 Laagstraat 152B)

• C.F. Korpershoek (Kopeho), in 1917 aan de Laagstraat 152B

• C.F. Korpershoek (Kopeho), aan de Hoogstraat 148a

• Martinus L.T. Driessen en zijn broer (Gebr. Driessen Sigarenfabriek), aan de Laagstraat (kijk op pagina 4 van de Dagblad Van Het Zuiden, Dinsdag 13 Januari 1942)

• Kerssemakers-Rath & Co. (Keraco), aan de Hoogstraat

• Fa. G. H. Aalfs, aan de Zandstraat (1897-1905)

• H. Kuyper & Zoon, aan de Zandstraat

• Verhoeven en Denkers (Verdenza), aan de Zandstraat

Stratum

• H.J. van Abbe, "Karel I"

• H. Bijsterveld & Co.

• Arie Peeters & Co, 1897 aan de Tongelreschestraat

• P. Boelaars & Zoon, "De Kroon" 1897 aan de Tongelrescheweg (afgebrand in 1915)

• P. Boelaars & Zoon, "De Kroon" 1915 aan de Tongelreschestraat (In de fabriek van Arie Peeters

• De NV "de Kroon" v/h Boelaars & Zoon 1932 aan de Tongelreschestraat

• Gebr. Garvelink ("Aida"), aan de Stratumsedijk

• J. Goossens

• Joh. A Lurmans jr., aan de Havenstraat

• Gebr. Roetman

• Joh. A Lurmans jr., aan de Stratumsedijk

• B. van der Tak & Co., aan de Stratumsedijk

Strijp

• fa. G.P. Augustijn

• Boom & Co., aan het Schouwbroek (Keiweg)

• F. Van Gardinge & Co., aan de Mathildelaan

• Norb. van Reuth, aan de Gagelstraat

• W. Smulders & Co., aan de Strijpsestraat 116

• W. Smulders & Co., aan de St Trudostraat 23-25

• J. Smulders, aan de Strijpsestraat

• Vereeniging tot Werkverschaffing Parallelweg

• H. Wertheim & Zn.

Tongelre

• Gebr. Sigmans Tongelresche straat (klein Tongelre)

Woensel

• Fa. G. H. Aalfs & en G.H. de Jongh, aan de Gagelstraat (1905-1912)

• G.H. de Jongh, aan de Gagelstraat

• Altink & Burgers, aan de Lijmbeekstraat

• Derks & de Wit

• Dresselhuys en Nieuwenhuijs (TRIO), aan de Woenselsestraat

• Gebr. van Hapert

• J. van der Heijde, aan de Binnenpad

• Gebroeders Maas, aan de Fellenoord

• C. Marien

• D. Meerstadt & Co., aan de Broekseweg

• Gebr. Roetman

• D. Zijlstra

Lijst van alle Kamper Tabaksfabrieken en sigarenmakerijen:

• Aalvink, J., voor het eerst vermeld in 1873.

• Alberts, H., diende in 1923 verzoek in om vergunning voor droogkast. Deed in hetzelfde jaar zijn zaak over aan Gebr. Kiel. Gevestigd in Geerstraat 42. Eigenwerker, ook samen

  met Kanis in de Geerstraat.

• Bakker, M., Buitenhofstraat 89. In 1940 opgeheven.

  Bertelds, voor het eerst vermeldin 1922. In 1923 vergunning

  voor droogkamer in Morrensteeg 12.

• Bastiaannet, T opgericht 1934, in 1936 vergunning voor droogkamer in Veerweg 10. Was later gevestigd in de Meerrninnensteeg.

• Belt, E. van der, opgericht 1936 in Meerminnensteeg 2, in 1941

  vergunning voor stripmachine in Meerminnensteeg 2. Had ook tabakshandel in pand van voormalig. Post en v. d. Linde.

• Belt. R. J. van der, in 1948 vergunning voor droogkamer in Heiligesteeg 56.

• Berg, f. H. van den, opgericht 1934, opgeheven circa 1940.

• Berg, J. P. van den, in 1933 vergunning voor droogkamer in 2e Ebbingestraat 8. Thans in Dorpstraat,

• Bessem, A. en Co., in ... fabriek in Morrensteeg 2 overgenomen van A. Jaeggi. Voerde het merk "Kamper UC.

• Bessem en Hoogenkamp, voor het eerst vermeld in 1869. Nieuwe fabriek gebouwd in 1878 in Broederstraat 35. Dit gebouw in 1926 overgenomen door J. Sollie, in hetzelfde jaar door Fa. P. D. Stuurop.

• Blenkespcor. J. G. en Kwakkel, D., in 1936 vergunning voor droogkamer in BurgwaI 131. Waren tevens verkopers van sigaren. Voerden merk Camper Damper.

• Boele, W. G. Sr., (N.V. Sigarenfabriek De Beurs van Amsterdam), Hofstraat 40-42.

  In 1847 opgericht door Cornelis Johannes Boele.

  In 1869 vermeld aIs: C. J. Boele en Zn.

  In 1874 vermeld aIs: W. G. Bode Sr.

  In 1886 vermeld als: N.V. Sigarenfabriek de Beurs van Amsterdam.

  In 1895 W. van der Muelen compagnon.

  In 1898 vermeld als eigenaar: W. van der Muelen.

  In 1925 opgenomen in N.V. La Bolsa.

  In: 1865 machinale kerfbank.

  In 1867 nieuw fabrieksgebouw in de Hofstraat.

  In 1868 (6 december) vereerd met Koninklijk wapen.

  In 1868 houten vormen en wikkelmachine.

  In 1870 zelfpakkende kerfbank.

  In 1873 verkoop van rooktabak ter hand genomen.

  In 1883 de bestaande stoommachine van 2 p.k. vervangen door een van 4 p.k.

  In 1887 stoommachine van 10 p.k. voor aandrijving electrische verlichting, kerfbank, steendrukkerij, eest, pletmachine en slijpmachine.

  In 1892 tweede stoommachine van 10 p.k.

  In 1897 gasmotor van 30 p.k.

  In 1910 tabaksplukmachine.

  In 1912 stripzaal in Hofstraat 12.

  In 1913 inwendige verbouwing en vergroting droogkamers

  In 1914 electromotor van 6 p.k.

  In 1915 electromotor van 1 p.k. voor cirkelzaag i.v.m. vervaardiging sigarenkistjes.

  In 1920 4 electromotoren voor kerverij in Bov. Nieuwstraat 43.

  In: 1931 binnengoedmachine, 2 wikkelmachines en electromotor voor ketelhuis.

• Boele, C. J., (N.V. Sigarenfabriek La Bolsa) Oudestraat 25.

  Opgericht in 1888 door C. J. Boele.

  In 1915 N.V. La Bolsa v.h. C. J. Boele.

  In 1906 de fabriek verbouwd.

  In 1915 de fabriek uitgebreid met het pand van de Fa. Lehmkuhl en Co, gelegen in de Voorstraat.

  In 1925 in de N.V. opgenomen de Fa. W. G. Boele Sr.

  In 1932: 2 cirkelzagen, 2 schuurrnachines, 1 fraismachine en een afzuiginstallatie voor vervaardiging sigarenkistjes.

  In 1940: lagestoomdrukverwarming in gebouw Oudestraat 25 en Voorstraat 22, 24, 26.

  Voerde merk Lord Beaconsfield, Rubens en Street Havanna I in Kamper courant 7 okt. en 14 okt. 1888.

  Opgeheven 1 juni 1965.

• Boom, Joh., in 1936 vergunning voor droogkamer in Patrimoniumstraat 8.

• Bos W., Voorstraat 79.

• Bosch, J, W., tabakskerverij. Opgericht in 1904.

• Breuker, J; bouw sigarenfabriek met droogkamer in 1928 in de Buiten Nieuwstraat~hoek Kerksteeg.

• Bruggeman, J. H., was stucadoor. In 1932 vergunning voor droogkamer in Karpersteeg 21-23.

• Bruggen J. van, Meerensmitsteeg 24/26/28.

• Bruggink, Fa., in 1934 verplaatst naar Amsterdam.

• Buitenhuis, Fa. J., in 1936 vergunning voor droogkamer in Bregittensteeg 10.

• Burg, H. J. ter, Veerstraat 44. Opgericht 1939. Opgeheven mei 1940.

• Burg, H. L. G. van der, OIieslagersteeg 9. Opgericht 1936.

• Carras, A. G., in 1923 vergunning voor droogkast in Houtzagerssteeg 3.

• Deinum, Fa. S. P., in ... perceeI Voorstraat 14 overgenomen van Fa. H. J. Sollie. Het perceel in ... overgenomen door Gebr. Vinke. Verrneld in 1924 t.g.v. werkstaking.

• Dekker, J., narn in 1915 perceel Bov. Nieuwstraat 114 over van Fa. J. G. van Riemsdtik. In 1925 vergunning voor drooqkast in Oudestraat 250 I.

• Dielmen, Fa., voor het eerst verrneld in 1877.

• Diepeveen, F., in 1921 vergunning voor droogkamer in fabriek aan Bov. Nieuwstraat 9.

• Dillen, G., Buitenhofstraat 46 I. In 1940 opgeheven.

• Dillen, F., in 1933 vergunning voor droogkast in Buiten Hofstraat 3. In 1941 Heiligedwarssteeg 21.

• Dokter, Joh., opgericht in 1919. In 1926 vergunning voor droogkast in Bov. Hofstraat 17. 

• Doornebel. P. J., opgericht in 1932. In 1935 vergunning voor droogkamer in SIeurinksteeg 3.

• Dousi, A., in 1894 vergunning voor droogkamer in Achterorn 6. In 1895 naar Achterom 11.

• Dregt, A. f. van, in 1933 vergunning voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat 41. Opgeheven in 1944.

• Duiveman, Fa. Gebr., in 1936 vergunning voor droogkamer in Morrensteeg 2. In 1940 naar Panjansteeg 6 en 8. In 1954 opgeheven.

• Duiveman, W. ]., in 1946 sigarenfabriek met droogkamer in Voorstraat 43.

• Dijk, G. van W zn, nam in 1921 perceel Voorstraat 55 over van P. J. Ubink. In 1928 bouw fabriek met droogkamer in Buiten Nieuwstraat 89. In 1930 overgenomen door Fa. G.

  M. Visser.

• Dijk, H. C. van, in 1895 vergunning voor droogkamer in Oudestraat 182.

• Ekkel, G., in 1936 vergunninq voor droogkamer in Tuinsteeg 5.

• Ekkel. W. J., in 1941 in Tuinsteeg 5.

• Elburg, J. van, in 1961 sigarenfabriek met droogkamer in Marktsteeg 10.

• Everts, F. W., in 1883 van Amsterdam naar Kampen. Fabriek met droogkamer in de Graafschap.

• Feyge, B. W., in 1921 vergunning. voor droogkamer in zijn sigarenfabriekje in Oudestraat 170.

  Figge, J. R., in 1937 vergunning voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat 124.

• Fik, Fa., voor het eerst vermeld in 1869. Fabriekje van ca. 20 man, dat voornamelijk aan Rusland leverde. In 1881 vergunning voor droogkamer in Voorstraat-hoek Meerminnensteeg.

• Fikse, D., Opgericht in 1891 tabakskerverij met droogkamer aan Koornmarkt 16. In 1894 geassocieerd met W. Fransen onder de naam Fikse en Fransen.

• Fransen en Zn., Fa. W., in 1891 vergunning verleend voor tabakskerverij met droogkamer aan D. Fikse.  In hetzelfde jaar opgericht sigarenfabriek met droogkamer

  van W. Fransen in Koornmarkt 20. In 1894 Fa. Fikse en Fransen; in dat jaar gasmotor voor kerfbank. In 1896 verbouwing fabriek in Koornmarkt 14 en 16. In 1911 houw

  nieuwe sigarenfabriek in Koornmarkt 14, onder de naam Fa. W. Fransen en Zn. In 1913 gasmotor van 10 p.k. In 1938 bouw nieuwe droogkamer. In deze firma opgenomen

  in 1947 de Fa. Wed. H. Meulenkamp, Voorstraat 100-102. Deze fabriek in 1962 uitgebreid. Het perceel Koornmarkt 14 gehuurd door Fa. Neervoort.

• Frenne, A. C. de, in 1888 vergunning voor droogkamer in Oudestraat W. 1 nr. 176.

• Geertman, B. A., in 1880 vergunning voor droogkamer in Groenestraat W. 3 nr. 87.

• Gendringen. Gebr. van, voor het eerst vermeld in 1870. Voerde wapen van Prins Hendrik van Nassau.

• Gluysteen, A. M., in 1896 fabriek met droogkamer gebouwd in Groenestraat 39. In 1926 uitgebreid door zijn zoon J. C. H. Gluysteen. In 1923 vermeld als Fa. Gluysteen en Van

  Breuge1; in dat jaar electromotor voor zaagmachine i.v.m. vervaardiging sigarenkistjes. In 1931 opgeheven.

• Goor en Van Oorschot, Fa. v., in 1915 bouw fabriek met droogkamer door W. van Goor aarr de Buitenkade. In 1922 geassocieerd met A. C. van Oorschot. In 1923 bouw fabriek

  met droogkamer in Spoorkade 22. In 1926 Van Oorschot zelfstandig. In 1927 uitgebreid met sigaren- en tabaksmagazijn. In 1933 tabakplukmachine, 10 cigarillomachines en

  sorteerkamer; bezat toen reeds drukkerij, kistjeszagerij en sorteerzaal. Nam in 1932 de gebouwen van de opgeheven Fa. Van Oenen en Maassen aan Bov. Nieuwstraat 88 over.

• Goossen, Fa. A. P. - en Zn, opgericht in 1919. Nam in ...... perceel Buiten Nieuwstraat 105 van C. Stuurop over.

• Goossen, Fa. B.I., opgericht in 1923.

• Goossen, I., opgericht 1945.

• Gosen, I. G., in 1936 vergunning voor droogkamer in Buiten Hofstraat 19.

• Gottmer, Fa. H. J.J., opgericht in 1922. Opgeheven in 1940.

• Greevelink, I., afkomstig uit Heerenveen. In 1892 vergunninq

  voor droogkamer in Voorstraat 31.

• Groot en Co., Fa. de, in 1917 vergunning voor droogkamer in fabriekje in Blauwehandsteeg 2. In 1913 was dit perceel in gebruik bij E. Engelen en in 1919 bij P. D. Stuurop.

• Haar, H. J. van der, .in 1923 vergunning voor droogkamer In Buiten Nieuwstraat 96 I. Het perceel in ... overgenomen door D. H. van Nunspeet.

• Habekotte, F., opgericht in' 1918. In 1923 vergunning voor droogkamer in Breedesteeg 1a. In 1947 naar Zeepztedersteeg 6.

• Hendriks, Fa. G., Tabaksfabriek aan de Botermarkt. Voor het eerst vermeld in 1872. In 1884 stoommachine van 4 p.k.

• Hendriks, W., in 1941 Veenestraat 6.

• Hiebendaal, H. F. T., voor het eerst vermeld in 1896. In 1902 gasmotor in Broederstraat 5. In 1909 Fa. Hiebendaal en De Groot. In 1909 vergunning voor droogkamer in Bovenhavenstraat 12.

  Houtkamp en HoI, Fa., in 1923 vergunning voor fabriek met droogkamer in Buiten Hofstraat 5 t.b.v. A. HoI en G. Houtkamp. In 1924 vergunning vervallen.

• Hoogeboom, G., opgericht in 1933 in 1942 vergunning voor stripmachine en matteermachine in Groenestraat 39 I.

• Hoogenkamp, C. J., nam in 1904 het Fabriekje van Schinkel en

  Dingler in Bov. Nieuwstraat 88 over.

• Hoogenkamp en Co., Fa. J : in 1904 vergunning voor droogkamer in Boven Hofstraat 12.

• Hulst, W. van der, opgericht 1933, van Heutszplein.

• Hulst en Co., Fa. J. H. van, opgericht in 1867, Ijsselkade 3.

  in 1869: Van Hulst en Schaepman

  in 1871: J.H.van Hulst.

  in 1875: J. H. van Hulst en Co. (F. L. Brenkman)

  in 1887: fabriek afgebrand.

  J. H. van Hulst ca. 1890 uit Kampen vertrokken. De zaken onder de naam Fa. J. H. van Hulst voortgezet door F. L. Brenkman en J. M. C. Uittenhage de Mist. Laatstgenoemde

  werd bij not. acte van 17 april 1888 in de firma opgenomen.

  in 1870: houten vormen in gebruik qenomen.

  in 1884: filiaal in Soerabaja.

  in 1887: vergunning voor droogkamer.

  in 1888: verbouwing fabriek.

  in 1906: verwarmingskelder.

  in 1920: opgeheven en overgenomen door J. H. Sollie.

• Ilcken, H. H. C; voor het eerst vermeld in 1885. In 1888 vergunning voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat-hoek Marktsteeg.

• Jaeggi, A. C., in 1903 verqunninq voor droogkamer in Morrensteeg 2. In overgenomen door A. Bessem en Co.

• Jansen en Storms, Fa., gevestigd te Weesp. Vestigde in 1934 fabriek met droogkamer en 5 electromotoren in IJsseldijk 8. In .....overgenomen door H. J. van Rijsewijk.

• Jonker, R., in 1900 vergunning door droogkamer in 2e Ebbingestraat 17.

• Justus van Maurik, N.V., in 1928 gevestigd te Kampen in pand van voormalige fabriek "Selma" in Breedesteeg 5. In 1929 uitgebreid met kistjeszagerij. In 1931 verplaatst naar Zaandam. Het pand in 1935 overgenomen' door Smit en ten Hove.

• Kalf, M., in 1904 vergunning voor droogkamer in IJsselkade 12 b. (slager?)

• Kanis, L.,  in 1941 in Voorstraat 14.

• Karel, A., Opgericht in 1934. vergunning voor droogkamer inBuiten Nieuwstraat 90 1.

• Kerke en Co., Fa. van der, in 1934 vergunning voor droogkamer in Heerensmitsteeg 21. In ...... Fa. J. F. van der Kerke.

• Ketjen en Nieveen, Fa., opgericht 1886. in 1891 U. Ketjen.

• Kiel en Co. (J. en H. Kiel ), hun fabriekje in Boven Nieuwstraat 114 in 1923 verplaatst naar Geerstraat 42 en in 1924 naar Karpersteeg 9. In dat perceel vergunning voor droogkast.

• Koek, A., in 1923 vergunning voor droogkast in Noordweg 50. In 1941 Fa. H. J. Koek.

• Koek, Fa. W. - en Zn, opgericht in 1934. Buiten Nieuwstraat 124.

• Kok, W., Hofstraat 5. In 1940 opgeheven.

• Kroes, J., in 1941 in Buiten Hofstraat 57.

• Kuyper, H., in 1936 vergunning voor droogkamer in Groenestraat 48. In 1937 naar Dorpstraat 65.

• Kuyper P., opgericht in 1904. In 1936 verqunninq voor drooqkamer in Voorstraat 28.

• Kwakkel, G. in 1941 in Meerminnensteeg 8.

• Kwakkel, J, en H., in 1920 sigarenfabriek met droogkamer opgericht in Buiten Nieuwstraat 66 door J. en H. Kwakkel. In 1924 door J. Kwakkel tabakskerverij opgericht in Panjansteeg 6 met 2 electromotoren voor kerfbank. eest, exhauser,koelrnachine, pakketmachine en slijpsteen. In 1926 vermeld als N .V. Camper Damper. In 1948 vergunning voor H. Kwakkel voor droogkamer in Venestraat 1. Deze was in 1936 voor zichzelf begonnen.

• Kwakkel, Th. en Van der Weg, H., ontruimden in 1924 het perceel Pannekoekendijk 51.

• Lehmkuhl, (Kon. Ned. Sigarenfabriek).

  In 1826: opgericht door Johan Wilke Lehmkuhl.

  In 1872: bouw nieuwe fabriek in de Voorstraat.

  In 1876: Kon. Ned. Sigarenfabriek bij 50 jarig bestaan op 9 september).

  In 1891 vermeld als eigenaar G. Hondius Gzn.

  In 1915 opgenomen in N.V. La Bolsa.

• Leutink, D., in 1936 vergunning voor droogkamer in Boven Hofstraat 6.

• Linde, Gebr. van der, Oudestraat lOS. Voor het eerst vermeld in 1874. In 1889 fabriek gedeeltelijk verbrand. In dat jaar vergunning voor droogkamer in Boven Hofstraat W. 1 nr.

  360-361. In 1896 verrneld als Fa. H. Post van der Linde. In 1926 werkstaking. Perceel overqenomen door E. v. d. Belt.

• Lipjes, A. Pzn. In 1880 vergunning voor droogkamer in Broederweg W. 3 nr. 388. In 1881 aldaar nieuwe fabriek sebouwd.

• Meulenbroek, wed. H., in 1887 vergunning voor droogkamerin Buiten Nieuwstraat 100. In 1904 uitgebrand. In 1907 opgeheven en verbouwd tot slagerij.

• Meulenkemp, wed. H., Tabakskerverij en tabakshandel "De Jonge Koopman". Opgericht in 1842. In 1882 vermeld als tabaksfabriek onder de naam Fa. wed. H. Meulenkamp, eigenaar W. Meulenkamp. In dat jaar stoommachine van 5 p.k. In 1883 gevestigd in nieuwgebouwde fabriek in de Voorstraat. Maakte ook sigaren. In 1907 gasmotor voor

  kerverij. In 1947 overgenomen door Fa. W. Fransen en Zn.

• Mulder, Th., in 1918 vergunning voor droogkamer in Voorstraat 25. Dit perceel in 1922 overgenomen door P. J. Ubink.

• Mijle, A. A. C. van der, in 1881 vergunning van droogkamer in Zeepziedersteeg 1. In 1884 verbouwd het perceel in Voorstraat W. 2. nr. 545, met vergunning voor droogkamer. Voerde als handelsmerk een zwarte eenhoorn op zilver veld (Kamper courant 11/11/1888). In 1929 overgenomen door Fa. H. van der Sluis.

• Mijle, F. H. van der, in 1901 vergunning voor droogkamer in Boven Nieuwstraat 4. Het gebouw in 1913 overgenomen door de Kon. Utrechtse Sigarenfabriek.

• Nelle, Fa. van, in 1894 gevestigd in de Morrensteeg. In 1901 vergunning voor droogkamer in Graafschap 29. In 1918 verplaatst naar Rotterdam. Het perceel overgenomen door J. van der Kaay, in 192? door G. van 't Veen, in ...... door Fa. Van 't Veen en Van Elburg.

• Nieuwenhuis, H., in 1941 in Groenestraat 193.

• Neva, N.V., voor het eerst vermeld in 1936.

• Nunspeet, D. H. van, nam in het perceel Buiten Nieuwstraat 96 lover van H. J. van der Haar.

• Nunspeet, Gebr. van, namen in 1923 het perceel Boven Nieuwstraat 114 over van J. Dekker. In dat jaar vergunning voor droogkast. In 1935 het perceel overgenomen door Fa. G. Koops.

• Oenen en Manssen, N.V. van, in 1913 fabriek in Boven Nieuwstraat 88 verbouwd. In 1915 uitgebrand. In 1929 opgeheven. De gebouwen overgenomen door Fa. van Vlijmen

  en Co, in 1932 door A. C. van Oorschot.

• Oever, Jan van 't: Bzn., Tabaksfabriek. Maakte ook sigaren onder merk Indiana, welk merk later door de Sollie's is overgenomen. De eiqenaar, afkomstig uit Kamperveen, kreeg in 1881 vergunning voor droogkamer in Hofstraat 17 en 19. In 1894 gasmotor voor kerverij in Oudestraat 30. In 1919 en 1921 verbouwing fabriek in de Hofstraat. In 1919

  tevens vergunning voor electromotor voor kerfbank. In 1921 pakmachine. Gedurende een aantal jaren Schinkel en van 't Oever, waarna in 1890 Schinkel zich associeerde met Dingler.

• Ommen, H. I. van, in 1902 vergunning voor droogkamer in Dwarsstraat 4.

• Oomes, A. I., in 1931 Iabriek in Hofstraat 39 verbouwd.

• Oorschot, A. C. van, zie Goor, van,

• Oud Campen, in 1929 verplaatst naar Apeldoorn. (Eigenaar v. d. Belt).

• Ooink, Fa., voor het eerst vermeld in 1875.

• Palland, I., sigarenwinkelier. In 1921 vergunning voor droogkamer in Oudestraat 15. In 1922 verbouwing sigarenfabriek met droogkamer in Panjansteeg 6. In 1924 overgenomen

  door J. Kwakkel.

• Pol, Gebr., in 1923 vergunning voor droogkamer in Burgwalstraat 20.

• Prins, T. J., voor het eerst vermeld in 1876.

• Prins en Van lerselo, voor het eerst vermeld in 1873.

• Prins en Van Putten, voor het eerst vermeld in 1880.

• Prinsen, H. A., in 1923 vergunning voor droogkamer in Broederstraat 15. In 1940 opgeheven.

• Putten, H. W. van, in 1900 vergunning voor droogkamer in Gasthuisstraat. In 1905 opgeheven.

• Putten en Franssen, Fa. v., opgericht in 1922, fabriek en droogkamer in Groenestraat 162. In 1930 werkstaking.

• Raalte, Fa. van, in 1899 vergunning voor droogkamer in Oudestraat 81. In 1912 vergunninq aan H. van Raalte voor tabakseest in Schapensteeg 45 t.b.v. kerverij. In 1915 tabakskerverij opgericht in Hofstraat 49 door H. van Raalte. In 1917 tabakskerverij en sigarendrogerij opgericht in Voorstraat 92 door H. van Raalte. In 1923 3 electromotoren voor eest, kerfbank en slijpbank in Voorstraat 92 voor D. en H. van Raalte.

• Raalte, F. van, in 1919 vergunning voor drooqkamer in Buiten Nieuwstraat 39.

• Raay, W. van, in 1888 vergunning voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat W. 4 nr. 460.

• Rengers, N .. (fabriek Selma), was muzikant bij het Instructie Bataillon. In 1919 sigarenmaker en in 1920 vergunning voor droogkamer in Oudestraat 41. In 1922 perceel uitgebrand en verbouwd tot sigarenfabriek. Opgeheven circa 1928.

• Reumer, P .. in 1936 vergunninq voor droogkamer in Heerensmitsteeg 24-26.

• Ribberink, J .. in 1899 vergunning voor droogkamer in Boven Hofstraat 5 I. In 190? E. en J. Ribberink. In perceel overgenomen door Gebr. van Vlijmen, in door Gebr. van Putten.

• Riemsdijk, Fa. van, Tabakskerverij. Voor het eerst vermeld in 1872, met als eigenaar W. W. van Riemsdijk. In 1877 verme1d als Fa. J. G. van Riemsdijk, gevoerd door W. W. en A. van Riemsdijk, gevestigd in perceel Boven Nieuwstraat 114. In 1877 stoommachine voor kerfbank. In 1896 naar Voorstraat 25, gekocht van J. van de Wal BHzn. In 1915

  failliet verklaard. Gebouw overgenomen door J. Dekker, in 1923 door Gebr. van Nunspeet, in 1935 door Fa. G. Koops. Maakte geen sigaren.

• Riel. P., in 1936 vergunning voor droogkamer in Buiten Hofstraat 57.

• Riepma, H., in 1921 sigarenfabriek met droogkamer opgericht in Marktgang 8 - hoek IJsselkade.

• Riesebos. H., in 1936 vergunning voor droogkamer in Zeepziedersteeg 2.

• Riesebos, J., in 1925 vergunning voor droogkast in Boven Hofstraat 15 I. In 1927 naar Olieslagersteeg 15.

• Ruiter, J. de, in 1936 vergunning voor droogkamer in Dorpstraat 43. In 1948 naar Dorpstraat 51.

• Rijsewijk, H. J., in 1941 in Buiten Nieuwstraat 103.

• Samuels en De Leeuw, Fa., Tabakskerverij. In 1889 verqunning voor tabakseest t.b.v. K. Samuels in Boven Nieuwstraat 236/7. In 1894 vergunning voor tabakseest t.b.v. K.

  Samuels en W. de Leeuw in Boven Hofstraat 119. In 1899 gasmotor voor kerfbank en eest, Het perceelHofstraat 119 (99) in 1914 overgenomen door H. van der Sluis, terwijl Fa. Samuels en De Leeuw perceel Botermarkt 3 van Van der Sluis overnam.

• San ten, ]. van, in 1941 in Groenestraat 204.

• Schinkel en Dingler, Fa., Tabakskerverij. Ill' 1890 vergunning voor tabakseest .en droogkamer t.b.v. J. Schinkel in Boven Nieuwstraat 88. In 1891 vermeld als Fa. Schinkel en Dingler. Het perceel in 1904 overgenomen door C. J. Hoogenkamp, in 1913 door Fa. v. Oenen en Manssen, in 1930 door Fa. van Vlijmen en in 1932 door A. C. van Oorschot.

  Scholten, D., in. 1937 vergunning voor droogkamer in Meeuwensteeg 3. In 1955 naar Heerensmitsteeg.

• Schrijver, A. P., opqericht in 1903, Geerstraat 8.

• Schrijver, B. J., in 1904 vergunning voor droogkamer in Hofstraat 5.

• Schuh, J.J., in 1882 vergunning voor droogkamer in Voorstraat W. 1 nr. 137. In 1884 naar Oudestraat W. 184.

• Selles, F., in 1941 in Buiten Nieuwstraat 106.

• Siebrand, L., in 1948 vergunning voor droogkamer in Karpersteeg 10.

• Siebrand, R., in 1941 in Karpersteeg 10 I.

• Siefers, ... , voor het eerst vermeld in 1872.

• Sleurink, J., in 1935 vergunning voor droogkamer in Veerweg 17 en 18. In 1939 opgeheven.

• Slot, H., opgericht in 1899. In 1936 vergunning voor drooqkamer t.b.v. Gebr. Slot in Oorgat 1.

• Sloten, G. van, in 1941 in Heiligedwarssteeg 5.

• Sluis, H. van der, was depothouder in de Hofstraat van Samuels en de Leeuw, heeft de zaak later overqenomen. In 1913 tabakskerverij met droogkamer in Botermarkt 3. In 1914 sigarendrogerij in Hofstraat 99. In 1919 kantoor in Botermarkt 3 uitqebreid, In 1923 vergunning voor 7 electromotoren voor 2 exhausers, eest, kerfbank, koelmachine. pakmachine en slijpsteen in Botermarkt 3. In 1929 de afgebrande fabriek van v. d. Mijle in Voorstraat 78 herbouwd en uitgebreid. In 1933 6 electromotoren voor 2 luchtventiIatoren, 1 tabaksbewerkingsmachine, 1 tabakszeefmachine, 1 cigarillomachine en 1 zaagmachine in Voorstraat 78.

• Smit en ten Hove, Kon. Sigarenfabriek, op 3 maart 1895 opgericht door W. F. Smit en P. ten Hove te Doesburg. Bij K.B. van 11 februari 1950 het praedicaat "Koninklijke"

  verleend. .. In 1895 vergunning voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat 03 (in dit perceel in 1902 Fa. P. H. F. Wierts en in 1919 C. Stuurop). In 1896 vergunninq voor .drooqkamer in Oudestraat 57. In 1906 droogkamer in Oudestraat 57. In 1906 droogkamer uitgebreid. In 1909, 1914 en 1927 fabriek uitgebreid. In 1927 tevens 6 electromotoren voor verwarming en ventilatie. In 1931 drukpers, 2 liften en bevochtigingsinstallatie. In 1932 stripmachine in Breedesteeg 5.

• Snippe, H., in 1941 in Bregittensteeg 12.

• Snippe, R., in 1941 in Bov. Hofstraat 7 

• Sollie, G., opgericht in 1938 in Burgwal .... in 1940 samen met H.J. Sollie (zie onder).

  Sollie: Fa.:H.J., in 1919 oprichting fabriek met droogkamer in Voorstraat 14. In 1936 het perceel Boven Nieuwstraat 6 overgenomen van N.V. Wascana. Het perceel Voorstraat 14 in gekocht door Fa. S. P. Deinum. Later samen met J. H. Sollie.

• Solliei J, H.. in 1923 N .V. Indiana v/h J. H. Sollie. In dat jaar vergunning voor zaagbank t.b.v. kistjesmakerij in Ijsselkade 1/ In 1926 gebouw van voorm. Bessem en Hoogenkamp in de Broederstraat overgenomen en in hetzelfde jaar het pand van voorm. Van Hulst en Co. op Ijsselkade 3. In 1940 opgekocht door La Bolsa. 

• Stege. P. H., in 1940 opgeheven, Hofstraat ...

• Stibbe, N. I.. in 1891 vergunning voor tabakseest in perceel Oorgat 1. In 1892 naar Achterom 6

• Stoom-Tabaksfabriek Van der Sluis & Zonen, Kampen, Nederland

• Stroband, Fa., voor het eerst vermeld in 1877.

• Stuurop, C., in 1917 sigarenfabriek met droogkamer in Blauwehandsteeg 2. In 1919 naar Boven Nieuwstraat 103. Dit perceel in overgenomen door Fa. A. J. Goossen en Zn.

• Stuurop, H. W. opgericht ill' 1936, Schapensteeg 37.

• Stuurop, Fa. P. D., in 1919 fabriek in Blauwehandsteeg overgenomen van voorm. Fa. De Groot en Co. In 1922 fabriek uitgebreid. In 1927 naar Broederstraat 35. Voerde merk

  Isala.

• Sybrand, W., in 1941 in Nauwe Morrensteeg 2.

• Tennekes, M., in 1942 vergunning voor droogkamer in Noordweg 30.

• Tjebbes, voor het eerst vermeld in 1871.

• Tjopma, A. B., in 1941 in Groenestraat 189.

• Ubink, P. l.. had in 1921 sigarenfabriek in Oudestraat 170. In 1922 verbouw percee1 Voorstraat 55, met droogkamer. In overgenomen door G. van Dijk W zn.

• Utrechtse Sigarenfabr., Kon., in 1913 fabriek droogkamer in Boven Nieuwstraat 6 door H. G. en M. A. Hagen, in gebouw van voorm. Fa. F. van der Mijle. Du gebouw in 1921

  overqenomen door F. R. P. Verdoom, directeur van N.V. Wascana.

• Veen, A. F. van 't, in 1941 in Hofstraat 14.

• Veen, G. van 't - en Zn., in 1898 vergunning voor drooqkamer in Prinsenstraat 6. In 1902 naar Prinsenstraat 3. In 1905 Fa. Wed. van 't Veen. In 1923 naar Graafschap 39.

  In 1925 werkstaking. In ...... Fa. van 't Veen en Van EIburg. In 1948 opgeheven.

  Veenstra, A. A., in 1941 in Groenestraat 191.

• Veka, N. V., voor het eerst vermeld in 1934. Werkstaking in 1936. Eiqenaar?

• Verstraete, B., opgericht 1939. in dat jaar vergunning voor droogkamer in Buiten Hofstraat 36a.

• Vinke en cs.. D., opgericht 1938, 2e Ebbinqestraat 18. Voerde merk Burggraaf.

• Vinke, R., in 1954 vergunning voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat 74.

• Visscher, T., opgericht in 1936. In 1937 vergunning voor drooqkamer in Karpersteeg 33.

  244

• Visser, A., in 1941 in Veerweg 7.

• Visser, Fa. G. M., Nam in 1930 perceel Buiten Nieuwstraat 89

• van G. van Dijk Wzn over. Opgeheven in 1953.

• Visser, R., in 1931 vergunninq voor droogkamer in Hofstraat 39

• Visser en Co.. Fa., in 1936 vergunning voor droogkamer in Tuinsteeg 6. R. Visser en 2 heren, Joh. Boom, L. en W. Siebrand hadden combinatie voor het inkopen van tabak.

  Thans in Erige Morrensteeg.

• Vlijmen en Co., Fa. van, voor het eerst vermeld in 1928 t.g.v. werkstaking. In 1929 verbouwing en uitbreiding fabriek van voorm. Fa. Van Oenen . " Manssen in Boven Nieuwstraat 88.

• Voorthuis, wed. E. W., Tahakskerverii. Voor het eerst vermeld in 1891.

• Waf, J. van der BHzn, in 1893 vergunning voor droogkamer in Voorstraat 92. In 1896 naar Boven Hofstraat 9; het perceel Voorstraat 92 verkocht aan J. G. van Riemsdiik. Vestigde

  zich in hetzelfde jaar als koper., en blikslager.

• Wascana, N.V., in 1921 opgericht aarr Burgwal 36 door F. R. P. Verdoorn te Hilversum. In 1922 aanvochtlokaal in Boven Nieuwstraat 6. In 1922 stripzaal in Boven Nieuwstraat 8. In 1923 electromotor voor verwarming en ventilatie in Boven Nieuwstraat 8. Idem 12 electromotoren voor cirkelzaag, spijkermachine, luchtverwarming stripzaal, sigarenmakerszaal en droogzolder en luchtverversing in Boven Nieuwstraat 6. In 1924 felsmachine in Burgwal 36. In 1936 opgeheven en overgenomen door N.V. La Bolsa.

  Het perceel Boven Nieuwstraat 6 door Fa. H. J. Sollie.

• Weezep, J. van, in 1923 fabriek met droogkamer in Prinsenstraat 33.

• Wensink, H., verbouwde in 1932 sigarenfabriekje in Morrensteeg 12 tot woning.

• Wert, G. van de, in 1921 sigarenfabriek met droogkamer in Prinsenstraat 1. In 1924 naar Oorgat 4. Vrouw van Slot?

• Weijmer, A., Opgericht in 1935. In 1937 vergunnirig voor droogkamer in Buiten Nieuwstraat 106. In 1941 in Heiligedwarssteeg 29.

• Wiertz, P. H. F., in 1888 vergunning voor droogkamer in Butten Nieuwstraa t 119. Bestond nog in 1905.

• Zand, G.J., opgericht in 1935.In 1937 vergunning voor droogkamer in Buiten Hofstraat 79 en 81. Opgeheven 1954.

• Zanten, Chr. van, in 1933 vergunning voor droogkamer in Voorstraat 44.

• Zwanepol, Fa. Joh, - en Zn, opgericht in 1928. In 1932 yergunning voor droogkamer in Karpersteeg 19. In 1936 naar Dorpstraat 53.

• Zwanepol. K., in 1932 vergunning voor droogkast in Karpersteeg 27. In 1937 vergunning voor droogkamer in Marktsteeg 1 a.