Fort Honswijk te Schalkwijk was van 1946 tot 1948 in gebruik als een Bewarings- en verblijfskamp. In 1935 is Fort Honswijk korte tijd gebruikt als gevangenis voor Duitse communistische vluchtelingen, ontstaan nadat Nederland begin januari 1935 met de Gestapo in Berlijn had afgesproken inlichtingen uit te wisselen over communistische activiteiten van bepaalde personen. – Verhoor, bewaring en afvoer van spionnen, politieke delinquenten en oorlogsmisdadigers

In 1935 is Honswijk korte tijd gebruikt als concentratiekamp. Fort Honswijk zou in 1935 het eerste concentratiekamp van Nederland zijn geweest. In werkelijkheid werden hier vluchtelingen opgevangen.
Tussen 1939 en ongeveer 1946 waren er ook soldaten gelegerd. Ook toen wordt het fort in gereedheid gebracht voor een aanval. Vooral bij het Werk aan de Groeneweg worden verbeteringen aangebracht. Met het binnenvallen van de Duitsers in 1940 wordt de waterlinie aangezet en loopt het achterland onder water. Het fort is dan zo goed als verlaten.
Dan komt bij de soldaten het bericht binnen dat Nederland heeft gecapituleerd. Enkele Duitsers komen met een witte vlag naar Fort Honswijk toe en het fort wordt overgenomen. De soldaten moeten hun pistool, helm en kaarten bijeenleggen. Na enkele uren wachten worden de soldaten naar Arnhem afgevoerd en met de trein naar Duitsland getransporteerd. Via Samellager Bathorn (ten zuiden van Emmen) werden de officieren doorgevoerd naar Weinsberg bij Heilbronn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte de Luftwaffe het fort als verzamelplaats van Nederlandse munitie, dat vervolgens werd doorgevoerd naar Duitsland. In het voorjaar van 1945 werd het land weer onder water gezet. In april 1945 werd Fort Honswijk gebombardeerd, maar er was weinig schade.

Nadat de Canadese bevrijders het negentiende-eeuwse fort op 12 mei 1945 vrijgeven, wordt het gebruikt als bewaringskamp voor de zwaarste categorie oorlogsmisdadigers. Tevens is er het ondervragingskamp van het Bureau Nationale Veiligheid gevestigd. Fort Honswijk krijgt daarmee een belangrijke rol voor de veroordeling van oorlogsmisdadigers.

Half juni 1945 zitten er 41 gevangenen, waaronder 14 vrouwen. Ze worden bewaakt door honderd mannen van de Binnenlandse Strijdkrachten. Het regime wordt door een arts beschouwd als een middeleeuwse kerkerstraf.

Hier zitten ook opgepakte NSB-ers en kampbeulen, waaronder de latere ‘Drie van Breda’. Bewakers op het fort maken zich schuldig aan mishandelingen, vernederingen en pesterijen. De discipline is streng en medeleven met de gevangenen is niet aan de orde.13 Zo wordt volgens meerdere kranten ‘de geniepige Kotälla‘ buiten urenlang vastgehouden in een kleine door prikkeldraad omgeven afrastering, die de ironische naam ‘rozentuin’ draagt. Een gedetineerde wordt vijf maanden opgesloten in een kolenhok op 10 meter diepte en mag alleen ‘s nachts 5 minuten luchten.

De Amersfoortse kampbeul Jacobus Ammerdorffer (32) zit opgesloten in Fort Honswijk. Hij pleegt zelfmoord (maar kan ook een ongeluk zijn) en neemt in zijn dood Swerus (Joep) Copier (23) mee.

Op 2 december 1946 breekt er brand uit in een SS-barak, waar 20 SS-ers opgesloten zitten. Omdat de kampcommandant van Honswijk meent dat Schalkwijk niet over een brandweer beschikt, wordt de brandweer van Culemborg opgeroepen.

Gemiddeld zijn er 400 tot 500 gevangenen op het Fort. Voor de Korps Politietroepen wordt vlakbij de toren een barak gebouwd.
In 1948 wordt vastgesteld dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie geen functie meer heeft in de landsverdediging. In 1951 vervalt de functie van verdedigingswerk en is de Kringenwet niet meer van toepassing.

Tot 1968 is Fort Honswijk in gebruik bij de Luchtmacht. De militairen maken vanaf 1960 niet meer gebruik van de toren en de contrescarpgalerij.