Kerkhof bij de Westerkerk, ca. 1618 – 1655 Prinsengracht

Bij de stadsuitbreidingen aan verschillende zijden van de stad kwamen ook nieuwe begraaflocaties ter beschikking. Bij de Westerkerk ging dat met net zoveel snelheid als bij de Zuiderkerk. Al voor de kerk hier gebouwd werd, was er al voorzien in de aanleg van een kerkhof. De eerste dode werd hier in 1618 begraven, terwijl de bouw van de kerk in 1620 werd begonnen. Het kerkhof lag daarna ten noorden en ten oosten van de kerk en strekte zich uit van de Keizersgracht tot de Prinsengracht. Het kerkhof was omgeven door een muur en aan de oostzijde, langs de Keizersgracht lag een fraaie classicistisch vormgegeven poortje dat toegang gaf tot het kerkhof. Het poortje was volop bezet met schedels en knekels. Die treffen we vandaag de dag ook nog aan op de toegangen tot de kerk aan de oostzijde. Aan de zuidzijde van de kerk lag de Westermarkt, dat daadwerkelijk gebruikt werd voor de markt.

 

In 1655 was het Westerkerkhof, net als het Noorderkerhof, te klein geworden. Het kerkhof kon de grote aantallen doden die vielen door de pest niet meer aan en uit het oogpunt van hygiëne (angst voor de besmettelijke luchten die van de begraafplaatsen kwamen) besloot men het kerkhof te sluiten. In plaats daarvan werd een ruimere begraafplaats geopend op het bolwerk “Rijkeroord” bij de Raampoort.

 

Na de opheffing van het kerkhof werd de ruimte bij de markt getrokken, waardoor de openbare functie van het kerkhof bleef bestaan. Nog later werd een deel van het kerkhof bebouwd. Een deel van het kerkhof werd in 1791 uitgegraven voor een van de stedelijke verswaterbakken waarvan de stad er in die tijd zo’n dertig kreeg.

Aan de Prinsengracht zit een poortje met een meer wereldlijke voorstelling van treurende putti. Dit poortje gaf in de zeventiende eeuw toegang tot het kerkhof en werd vervaardigd door Pieter de Keyser. Achter het poortje is nog een spoor van de oude situatie te zien. Ooit zaten hier ramen die uitkeken op het kerkhof. Nu zijn ze dichtgezet en is de toegang overdekt. Een poortje in de noordzijde van de kerkmuur lijkt gemaakt te zijn om toegang te geven tot het oude kerkhof, maar werd pas veel later aangebracht, als doorgang naar de latere aanbouw. In de kerk vinden we ondermeer een verwijzing naar het graf van Rembrandt en de vloer bestaat nog geheel uit zerken.