A.

Aalbeek, Nuth. 1324 Oelbeek, 1410 Aelbeke, 1596 Oelbeek. De vormen met oel wijzen op –ool; land aan water met een beek; natuurlijke waterloop.

Aalbeek, bij Hulsberg.  1136 Abeccam, rond 1175 Albeca, mogelijk van Germaans alha; eiland, of aal; mest of aal; paling.

Aalsburg, Wijchen.; burg; burcht, versterkte plaats, aal; paling.

Aaldonk, Gennep. Aal, mogelijk Germaans alha; eiland. Donk; verhoging.

Aalswijk, Buren. 1313 in Aelwyc; wijk met paling.

Akmarijp, Friese Meren, 1335 de consecratione capelje in Accomaripe: kapel geconsacreerd in Ake, rijp: smalle strook, deel van een dorp.

Aagtdorp, bij Bergen, 9^de eeuw Accasthorp, later Eechtrop, 1420 Ekthorp, 1698 Aachtsorp. Germaans Akkas porpa: dorp: dochternederzetting van Akko, of van Fries aagt: laag gelegen weiland.

Aalbeke, West Vlaanderen, in 1136 Albeccam, tot Albeca en in 1175 Albeche, 1219 Albecca. Germaans alha, meervoud eland: aela: aal, plus baki: beek.

Aalden, Coevorden, 1010 Alodum: geheel woest gebied, of van Alede in 1332: waterloop.

Aadorp, Overijssel. In de periode 1900 – 1920 wordt het gebied ten westen van het kanaal, genaamd de Binnen Woesten en Buiten Woesten ontgonnen in het kader van de werkverschaffing ter bestrijding van de werkloosheid. Het ontstaan van de buurtschap Aadorp, met bebouwing op het kruispunt van en langs de verbindingsroutes naar Almelo (Gravenweg), Wierden (Bruglaan) en Vriezenveen (Parallelweg), is een feit. Tot 1930 heette de buurtschap die nu Aadorp-West is De Woesten en het huidige Aadorp-Oost Buiten Wonen. De naam Aadorp wordt in 1930 voor het eerst gebruikt.

Aalschoot, Eeklo, in 1140 ‘in Alscot loco silvestri’, 1140 Alescot. Germaans alha: eland? skauta: bebost hogere hoek dat uitspringt in moerassig land.

Den Aalhorst, Dalfsen. Aal kan de persoonsnaam Adel, van aal: abeel, horst: struikgewas, meestal als rest van een vroeger bos.

Aalmeers, als in Rumbeke (Ael, Germaanse voornaamdeel wat adel betekent of paling, -nat weiland/moeras.

Aalsmeer, 1199 Alsmaer, Alsmer en Alsmar. Germaans alha: eland, mar: natuurlijke waterloop in zeekleigebied, zie Mare. Of van mere of mar: waterloop en Al. Sommige noemen het ’t meer van de elzen, zie Aalhorst. Sommige denken van Alsmar; palingmeer. Aalsmeerderbrug kwam in 1936 als brug over de Ringvaart.

Aam, Overbetuwe. Eind 11^de eeuw apud Ambam , ca. 1200? de Ambe, 1294-1295 Amme, Ambe , 1419-1420: van Ambe, van Aem , 1936 Aam; Gaat mogelijk  terug op een prehistorische waternaam *Amba. Met Indo-Europees *amb-  ‘water’ werden over het algemeen kleinere wateren aangeduid. Het in 1350 vermelde Amermere  in Bemmel kan wijzen op de oude bedding van de *Amba , aangezien de meer -namen in het rivierengebied betrekking hebben op oude stroombeddingen. De plaatsnaam eind 11^de eeuw Ambraueld  is een samenstelling van Oudnederlands ueld; veld, ambra; bij de nederzetting Aam behorend.

Aandijke, Zaamslag, Zeeland, in 1157 Addendike, 1220 Adendic en Adendie, Germaans Apan: van Apo, plus dika: dijk.

Aanschot, bij Eindhoven, 1312 Anscot, van aan en schot: afgeschoten stuk land, of een verkorting van schoot, Germaans skauta: uitstekende beboste landpunt.

Ter Aard, Assen, 1335 Arth, domo… sita in Arth, 1436 erve ende guede ghedijten ter Aert, van ard of aard: algemene weide of akkerland.

Aarlanderveen, bij Alphen aan de Rijn, 1214 Arledervene, 1345 Arlendervene. Germaans Aralaidawarja: van de aan de Aralaidu wonende. Oud Germaans of Keltische waternaam Ara plus Germaans laidu: geleide: gegraven, plus fanja: moerassige waterplant, in het kort: gegraven sloot aan de Arle in het veen.

Aarde, Voorst. Begin 13^de  eeuw in Arthe, 1257 Arde, 1409 Aerde, 1502 van Aerden; aard ‘beploegde of bebouwde grond, bouwland’. Oorspronkelijk een marke, midden 19^de eeuw verdwenen.

Aarderbroek,  Voorst. 1432 Aerderbrueck, 1448 Arderbroeik, 1648 Aerderbroeck, 1839 Aardenbroek, 1843 Aardebroek, land: 1936 Aardenbroek; broek; moerassig, drassig land, bij  Aarde.

Aarle Rixtel, bij Helmond, 1249 Arleh, 1441 Aerle: aan de overzijde een, le of lo; bos. Rixtel, eerder Ricstel, rond 1200 Richstelle, 1202 Rikestelle, 1249 Rixtelle, 1279 Ricstelle: nederzetting van Riko, Ric of bij ric: smal pad, of ric; machtig, stel; kunstmatig opgeworpen hoogte op buitendijkse schorren..

Aarle, Oirschot. 1312 Dirk Willemszoon van Aarle.

Aarlen, Belgisch Luxemburg.  Romeinse stadje Orolaunum, van Keltisch ar; berg, lun; bebost.

Aarschot, bij Leuven, in 1107 Arescod en Arescoth, 1137 Arescloth, 1179 Arscot en Aerscoet. Germaans arnu: arend, en skauta: hoger bebost land, naar de eerste graaf Arnold I in 1096, of van Germaans aa; water, de Demer.

Aarsele, West Vlaanderen, 868 Arcella, in 1038 Arcela, 1085 Arcella, 1206 Arscela en Arsee in 1213. Germaans arda: weide (voor schapen?) plus sali: uit een ruimte bestaand huis.

Aartrijke, West Vlaanderen, in 893 Artiriacum, 1089 Artrica. Gallo Romaans Arturiacum: toebehorend aam Artur, Arturius.

Aartselaar, Antwerpen, 889 Arcelar; van aart;veld, sele; nederzetting en laar: open bos met grasland, of van Latijn arca; grenswal, met laar.

Aartswoud, bij Hoorn, 1312 Nedartswoude, 1342 Edaertswoude, 1718 Eerswoud: woud van Edaeert. De spotnaam is blote benen. Braakbeer is bedijkt in 1631.

Aasdom, Abcoude, in Friese streken betekent aesdom, asega dom, een oudere rechtspraak, vonnis van de Azig, vonnis naar Fries recht in tegenstelling tot Scependoem, Frankisch recht.

Aasterberg, Susteren, 1395 Aeserberch, berg, heuvel op een Aast. Plaats? Of van Limburgs aost; esdoorn.

Abbekins polder, Watervliet, 1200 Abbekins polra. Germaans Abbakinas: van Abbakin, plus polre: polder.

Abeltjeshuis, Vlagtwedde. Abeltjes huis was de naam van een eeuwenoude boerderij annex herberg voor reizigers die naar Westfalen trokken.

Abbenes, bij Hoofddorp, 1342 Abnesse, 1344 Abbebess, nes: een in water uitstekend land van Abe. In de middeleeuwen zou hier het later verzwolgen eiland Abbenes gelegen hebben die de afscheiding vormde tussen het Kagermeer en het Leidse meer.

Abbendonk, bij Antwerpen, 1157 Abendunc, Abbendunc, 1179 Albendunc. Germaans Abban: van Abbo, plus dunga: zandige opduiking in moerassig terrein.

Abcoven, bij Goirle, 130 Aleydis van Abbinchoven: boerderij van de mensen van Abbo.

Abolens, Luik. Het dorp wordt voor het eerst beschreven in het jaar 125o als Abolenz, naar de Germaanse god Aboldus.

Abstede, Utrecht, 1132 Abbenstade. Germaans Abban: van Abbo, plus stapa: aanlegplaats, later beïnvloed door stadi: plaats, stede. Omdat het echter de woonplaats van de abt van de St. Servaas van Utrecht was kan men ook denken aan een herkomst van Abtsstede.

Achel, Belgisch Limburg, In 1139 Achile, later Aghel en Aeghelen, van aha; water, en lo; bos op zandige grond meestal bij een nederzetting. Dus het op een zandgrond gelegen bosje bij het water.

Acht, Eindhoven. 1303 Achtermere. Op grond van het feit dat er sprake is van “watre” als een der begeerlijkheden in het Achtse zou de naam Acht daarvan afgeleid kunnen zijn. Daarbij moet gedacht worden aan achwa, of aqua. Er liepen inderdaad enige beken op de verder droge heide. Of van achte, rechtsgebied voor een heer.

Achterdrempt, Achter-Drempt, Bronckhorst, 1977 Achterdrempt; achter; achterwaarts gelegen, ten opzichte van Drempt, dat ter onderscheiding ook wel Voor-Drempt wordt genoemd.

Achterenk, Epe. 1830-1855 Achter Enk, 1843 Achter-Enk, 1866 Achter Enk, 1936 Achterenk; Naar de ligging achter de Emster Enk, eng; bijeen gelegen hoogte met bouwland van een dorp.

Achterhoek, Nijkerk. 1608 in den Achterhoeck, 1643 tot Niekerck in den Achterhoick, 1752 in den Agterhoek, 1839 Achterhoek, 1936 Achterhoek; achter; achterwaarts gelegen, en hoek; (afgelegen) plaats, ten opzichte van Nijkerk. Oorspronkelijk een gebiedsnaam ter aanduiding van het zuidwestelijk deel van de polder Arkemheen.

Achterstehoek, Duiven. 1913 Achterste Hoek, 1936 Achterste-Hoek; achterste; meest achterwaarts gelegen, hoek; (afgelegen) plaats.

Acquoy, Akkooi, bij Beesd, Geldermalsen. 1305 in den lane van Accoy, 1319 Eckoye, 1329 an de side van Eckoy, 1340 Ackoye, 1379 in den gherichte van Eckoye, 1386 tot Akoeyen, ooi: aan water gelegen land, de Linge, van Akko, zie Akengem. Het werd gesticht in 1140 door Jan VIII, heer van Arkel na zijn terugkeer van een kruistocht door het Heilige Land. 

Abcoude, onder Amsterdam, Abkou, 1085 Abecenuualde, 1186 Abbenkewolde, 1220 Abekenwalde, Abbekowde. Germaans abbakan: van Abakako, Abeke, verkleinvorm Abe, Abo, plus walpu-abstede; sompig bos in zeekleigebied. Mogelijk een eigen naam van Abe, een naam die ook voorkomt in het Friese gehucht Abe Heringa-Zijl onder Achlum, het is dus het woud van de kleine Abe. Beka noemt het Abkoude, vanouds Abekewalda of Abekewoude, als een dorp met slot die tot Utrechtse stift behoort, 1085.

Abtswoude, bij Delft, ook wel Paapswoude genoemd, 1206 Popteswolde, 1317 Popswoude: woud van Popte, later vervangen door abt omdat Egmond hier het rechterlijke macht bezat

Achterdiep, Groningen. Genoemd naar het kanaal Achterdiep; het diep achter het Winschoterdiep.

Achthoven, Montfoort. 8 hoven; boerderijen.

Achttienhoven, Nieuwkoop. Achthuizen, Goeree-Overflakkee.

Achtmaal, Zundert, 1294 Gilberti de Achtmale, wel van achte: rechtsgebied, maal: rechtsplaats, dingvergadering.

Adorp, Winsum, 1371 Artharpe, 1398 Ardorpe, mogelijk van de persoonsnaam Ari, of van Arth-tharpe: terp in het bouwland? Zie Aekamp, Midwolda: kamp of akker aan een A of waterloop gelegen.

Adorp: Nederlandstalige naam van Orp-le-Grand en Orp-le-Petit (Waals- Brabant).

Adzeux, Louveigné (Luik): au-dessus; bovenaan.

Aerdenburg, Rijnwaarden. 1830-1855 Aerdenburg, 1867 Aerdenburg, 1913 Aardenburg; burg; statig huis met de bijgedachte aan een burcht, en Aerden-,

dat betrekking heeft op het nabijgelegen Aerdt.

Aerdt (Rijnwaarden). 1294-1295 Arde, 1340 Aerde, 1419 Aerdt, 1665 Aert, 1936 Aard. Middennederlands aert, art, aard; beploegde of bebouwde grond, bouwland.

Aerdenhout, Bloemdaal. Van Den Anderen Hout, een ander hout dan de Haarlemmerhout.

Afferden, Bergen, 11^de-12^de eeuw Afrithon, 1165 ecclesia de Afreden, 1176 Aferden, 1260 Aferden,1293 Afordia, 1294 Aferde. Etymologie onbekend

Afferden, Druten, 11^de eeuw Afrithon, van een oude waternaam Abhara,  met suffix -iflum te r aanduiding van een nederzetting bij dat water.

Affinkhof, Eibergen, 1188 Avekinchof. Germaans Abakinga hofa: hof van de mensen van Abako.

Afsnee, Gent, 707 Afsnis; die bij de beek Absna wonen.

Agelo, Twente, 1255 Aglo, 1408 Agele, 1457 Ageloe, lo: bos van Ago, verkorte naam als Agabert en Agrafrid.

Agodorp, Vlagtwedde. Ontstaan uit de bebouwing voor de werknemers van de n.v. AGO, Maatschappij voor het drogen, veredelen en verwerken van hout.

Aijen, Bergen, Limburg. 1336 Oyen, 1406 Ayen, Aien. Van ooi; land aan een water.

Aken, Duits Aachen, Frans Aix-la-chapelle, Aa: aquis: water, uit tiende eeuw. En door de Romeinen Aquisgranum of Aquis grani: bij het water, naar de thermale bronnen, Limprand noemt het Palais de eaux of waterpaleis.

Akersloot, onder Alkmaar, 1083 Ekerslato, 1175 Eckersslote, 1182 Ekkerslot. Germaans Aggiharis slauta: sloot van Aggihari. (Agjo: zwaard, harja: leger) Akersloet: akker met sloot. Acker is in het Middelnederlands een akker, maar ook een landmaat, vooral in de noordelijke gewesten. In Vollenhove, Kuinder en IJsselham was 1 akker 28 voet (30cm) breed en in Drenthe 24 voet.

Adgeringelant, moet omstreeks Akersloot gelegen hebben. Germaans Audagairinga landa: land van de mensen van Audagair (auda: rijkdom, gaiza: speer)

Akkerveken; sluitboom aan een akker, in Wuustwezel, Antwerpen.

Albanië: wit, omdat aldaar volk wordt geboren met wit haar.

Alblas. Voormalige rivier in de Alblasserwaard, ook Alblasserdam. Ook plaatsnaam Oud-Alblas (Zuid-Holland). 1064 fluminis Alblas: mogelijk van Keltisch woord alb: wit, zie Merksplas, Antwerpen, 1148 Marcblas, aan de rivier Mark.

Aldenhof, Nijmegen (Gelderland), Guigoven (Belgisch-Limburg); als; oud, hof; boerenerf, hofstede.

Algeraburen, Fries Algeraburren. In 1648 wordt in een Oud Friese tekst de brug (holt) bij Algara bura aangehaald. Algera; de voornaam Alger: edele (strijder) met de speer, Buren; buur.

Alkmaar, 1063 Alcmere, 1083 Alcmere, Alcmera, 1132 Alkmare, 1148 Alcmere, Alechmeer, Almere (ook de oude naam van de Zuiderzee, in 755 Aelmere) Elmere, Aelmere: binnenzee of van Allecmere: overal meer, het lag ingeklemd tussen meren.

Almere, oude naam van het IJsselmeer of Zuiderzee. 755 Aelmere, 9^de eeuw Almere, Almeri. Germaans ala: reusachtig, mari: meer.

Allaertshuizen, Wulpen. 1129 terram filiorum Wlberti filii Alnoth, 1184 Alnotshus. Germaans apalnanpas hus: huis van Apalnasp. (apala: adel, nanpo: waaglust)

Albergen, Tubbergen, 900 Alberge, maar in de 11^de eeuw Alfbergen, 1280 Afberge: mogelijk oud Frans alberge (nu auberge; herberg) of van elvenberg.

Alinghuizen,: Winsum,, eerder Aldinghuisen; woning van de mensen van Alo, Ale.

Alkemade, Zuid Holland: wel van made of weide waar zich alken plachten op te houden.

Alken, Belgisch Limburg, 1066 Allecha, 1078 Alleca, 1155 Alleke. Als het een Gallische naam is van Alliacum betekent het de villa van Allius. Of van een rivier, a; de Herk en alek; alk.

Allardsoog, Fries Allardseach, een oog; gebied van Allard; edel, sterk, ontstaan uit Adalhard. 

Allersma, Winsum: van de mensen van Allard, een naam uit Adalhard. Bekend van de  Allersmaborg.

Alloo, Texel, vermoedelijk uit andel-lo: bos bij de kwelder.

Altena, Noord Brabant, Outhena. Als men het woord vergelijkt met het woord Huoltena dat in 966 als een waternaam in Teisterbant, in comitatu Testrabatensi super fluvio Huoltena, opgegeven wordt zou het kunnen van holt-anna: water bij een bos, hout. Sinds 1166 heette het regelmatig Altena.

Altena, zou kunnen uit altanna of altumna: rivier in een moeras? Denkt men aan Alteveer zou het eenvoudig kunnen zijn: al te na, afleiding is verder al te ver. Altena in Aardenburg (Zeeuws-Vlaanderen), Hengelo (Overijssel), Peize (Drenthe), Wonseradeel (Friesland), bij Den Bosch (Noord-Brabant), maar ook bij Hamburg en op verschillende plaatsen in België als Oost Vlaanderen. Altena, Hulkestein, aan de oever van de Zuiderzee was al te na die van Holland

Alteveer, Arnhem. 1874 Alteveer , 1986 Alteveer; al te ver.

Alting, Beilen, 1372 Altynghe, afstammelingen van Alte.

Altweerterheide, Weert. Alt; oud, heide van Weert.

Alverna, Wijchen. 1887 Alverna, 1936 Alverna; De nederzetting ontwikkelde zich bij het minderbroedersklooster (1887), dat vernoemd is naar het klooster Alverna in Toscane dat genoemd is naar de berg La Verna, waar de stichter van de orde, Franciscus van Assisi, vaak verbleef en op 17 november 1224 de stigmata ontvangen zou hebben..

Altweert, Weert, 16^de eeuw Aldt Weert. Alt; oud, ter onderscheiding van Weert.

Amby, Maastricht, 1157 Ambeia, uit Gallisch Romaans Ambiacum: omheining.

Ameide, Alblasserwaard, 1021 Huis ter Amonde, 1266 Ameyde, 1414 Ameide: hekwerk of afsluiting, of van a en mede: weiland aan een water, de Lek. Het was vroeger een ommuurde stad en werd de stede Ameide genoemd.  Later huis te Haarlaar.

Amel, Luik. Genoemd naar de gelijknamige rivier. Frans Amblève.

Ammerstol, Zuid-Holland. Ammers- tol, Latijn Theloneum de Ambers,  er werd  tol geheven in Ammers.

Anna Jacobapolder, Tholen. In 1847 werd op initiatief van Willem Frederik del Campo een polder met een oppervlakte van 869 hectare aan Sint Philipsland gehecht. Del Campo vernoemde de polder naar zijn vrouw.

Alphen aan den Rijn, bij Boskoop, 7^de eeuw Albanianis of Albinianis, 9^de eeuw Alfna, 11^de eeuw Alfna. Oud Germaans Albanum, nederzettingsnaam afgeleid van de waternaam Albano: de witte. Of van een Romeinse legeroverste Alphenus Varus die Tacitus ook vermeldt.

Alphen, Appeltern, Alphen aan de Maas ter onderscheiding van Alphen aan den Rijn. 709 Alfheim, 1173 Alpheim, 1203 Alfen. Is het eerste lid alf: elf, het woord voor een bovennatuurlijk wezen? Of van de man Alf bijvoorbeeld gekort uit Athawulf? Beter van oud Germaanse waternaam Albano/albino: de witte.

Ameland, 2^de helft 8^ste eeuw: insula que dicitur Ambla, Ambulon, van ama: waterloop als in Amstel en Eem.

Amelins Brugge. 1072 Amelini pontem. Germaans Amalina brugjo: brug van Amalin.

Amelsdorp, Bilzen. 1096 Amelestorp, 1221 Hamelsdorp. Germaans Amalas porpa: dorp van Amal. (amala: scherp)

Amen, Drenthe. Genoemd naar de Amerdiep, vovenloop van de Drentse Aa.

America, Venlo. Wel genoemd als ontginnigsdorp naar Amerika naar de van afgelegenheid van het gebied.

Amerongen, bij Tiel, 1126 Amerungon, 1188 Amerungen, Ameronge, Amerunge, Amerunga. Germaans Amarungum: bij de mensen van Amara. Of bewoners bij de rivier Amern

Amerchot, Borculo, 1188 Amerscoten, Amerscote. Germaans amaro: gors, in Duits Ammer, skauta: beboste hoek in hoger uitspringend moerassig land.

America, Horst aan de Maas. Oorspronkelijk een kolonie in de Peel en naar de afgelegen ligging naar Amerika genoemd en ontstaan nadat de gemeente Horst in 1819 toestemming had gekregen de gronden in ontginning te nemen. Zo ook Amerika bij Norg.

Ammers, eerder Ambers, 1233 Ammers: waternaam als Eem en Amer. Twee dorpen aan de Lek, de ene Groot Ammers in het Hollandse rechtsgebied, de tweede over de eerste gelegen is Klein Ammers of omdat er tol geheven werd Ammerstol genoemd.

Ammersoyen, Ammersooien, Bommelerwaard. 1026 Ambersoi, 1196 Ambershoye, 1205 Ambersoye. Germaans Amaros, van voor middeleeuwse waternaam Amaro, plus agwjo: vruchtbaar alluviaal land aan een waterloop.

Amsterdamscheveld, Erica. In 1850 kocht een groep Amsterdamse beleggers een stuk veengrond en noemden het naar hun woonplaats.

Ammerzoden, Bommelerwaard, 1026-1044 vervalst 12^de  eeuw de Ambersoi , 1196 Ambershoye , 1205-1233 Ambersoye, Ambershoye, 1196 Ambersoye, 1294-1295 Everardi de Ambersoye , 14^de  eeuw Amersoyen, 1481 Amelroyen, Amelrooy, 1618 Ammersoyde, 1665 Amelroy , 1936 Ammersooien; Samenstelling van een waternaam Amer of Ammer, van *Ambarô- , verwant met *ambra-  ‘nevel, water, rivier’, met ooi: een aan water gelegen stuk land.

Amsweer, Delfzijl, 1448 Omptsweer, 1449 Amptesweer, de wierde van het ambt en doelt misschien op het Oosterambt van Fivelingo.

Andel, Woudrichem, 814 Analo, 850 Analo, 1212 Anle. Germaans ana: op: hoger gelegen, lauha: bosje op zandgrond.

Den Andel, bij Baflo. 820 Antlida, 855 Andleda, 858 Andleda, eind 11^de eeuw Anladon en Andledon. Germaans anda: tegenover liggend, laidu: geleide of gegraven waterloop? Of een Gronings woord voor kweldergras, is dus op kwelders gebouwd.  Of naar de waterloop  waaraan de polder Den Andel of de Naal op Texel zijn naam ontleent. Die naam was tot het eind van de Middeleeuwen Den Andel, later verbasterd naar Den Aal, later versprong de n en werd het De Naal. De naam Den Andel was weer vertaling van de Friese benaming voor het gebied, Antilda.

Andelst, Overbetuwe. 855 kopie ca. 900 Andassale, 1294-1295 Anders, 1327 Andels, 1380 Andelst, 1665 Aendelst, 1741 Andelst of Aalst, 1877 Andelst of Aalst; Samenstelling van Oudnederlands sale; zaal uit 1 ruimte bestaande woning van Ando.

Anderen, Drenthe, 1217 Anderne, mogelijk van Annerhorne: een hoek die uitspringt in het land van Anno.

Anderlecht, Brussel. 1046 Andreleth, 1047 Anrelech, 1075 Andrelech, Andarlech, 1111 Andrelet, 1123 Anderleth, 1195 Anderlet, 1205 Anderlechtensis. Mogelijk van Gallisch Romaans andernacum: vaarzenweide, lecht: waterloop, leek of waternaam A, aan het water A.

Andijk: Wervershoof, aan de dijk gelegen.

Angelslo, Emmen, anger: grasland, lo: bos. Zo ook Angerlo, Zevenaar.

Ankeveen, bij Naarden, 1344 Tankenveen, 1381 tAnkeveen: veen van Anke. Behoorde tot de familie van Wael.

Anklaar, Apeldoorn. 146: vpp de Ankeler , 17^de eeuw den Anckeler , 1830-1855 den Ankeler , 1839 Ankelaar; laar’ intensief benut bos, bosweide, ang;  vochtig weidegebied.

Anloo, bij Assen, Anlo, 1148, 1250 plebano in Anlo, ook Aenlo, Anloe. Germaans lauha: bosje op hoge zandgrond en genoemd naar het naburige Annen, 1382 tot Annen in den dorpe.

Anna Paulownapolder, bij Alkmaar, is ingedijkt in 1845 en 1846 en genoemd naar de gemalin van koning Willem II, moeder van koning Willem III.

Anna Paulowna, Schagen.

Anneburen, Friesland. Rond 1700 wordt de nederzetting ten noorden van Tirns aangeduid als Anne Buiren, buren; buur, van Anne. Anne Siezes van der Kerk die hier een boerderij had.

Anreep, Assen, 1302 de Anrepe, 1597 Anriepe. Reep of riep: strook land gelegen aan een water, een van de bronbeken van de Drentse Aa.

Antoing, Henegouwen, Naam uit het Gallo-Romeinse Antonium, horend bij Antonius.

Ter Apel of klooster Ter Apel, bij Vlagtwedde, dat in 1564 gesticht is wat het Huis des Licht heette. Al eerder was er iets van de Premonstratenzers. In 1464 de stede Apel, 1517 tho Apell, van Aa, de Ruiten Aa: waterloop, en pol: poel.

Appels, Oost-Vlaanderen. Naam is al vanaf de 13^de eeuw in gebruik. Onzeker. Naam uit de oude Keltische riviernaam Abalona of de rivier Apls. Of naar de heilige Apollonia.

Appen , Voorst. 1299 Appenses, 1327 Appen, 1665 Appen, 1936 Appen. Etymologie onbekend. Een afleiding van de waternaam  apa; rivier, stroom behoort tot de mogelijkheden.

Arcen, Limburg. Ca, 1100 de Arsnan, 13^de eeuw Arsen, 1305 Arsene, 1354 Aersen, omdat het vroeger een vesting is geweest zou het kunnen uit Latijnse arx: burcht. Of van Latijn arx; boog. Of Latijn arus; vegetatie die verbrand is.

Arendonk, Antwerpen. 1219 Arendunc. Germaans a; water, de Wamp, dunga: zandige opduiking in moerassig gebied.

Arensgenhout, Nuth, aren; graan, hout; bos. Een kleinere is Kleingenhout.

Argelo: Plaatsnaam bij Wiene (Overijssel): 1284 Erghelo, 1495 Argelo.

Ark, Nijkerk. 855 kopie ca. 900 in Archi, midden 12^de eeuw in Erca, midden 12^de eeuw in Herca, 1313 in Erke, 1434 Arck, 1630 inden ampte Nijkerck toe Arck, 1752 tot Arck, 1830-1855 de Ark. Middennederlands arke; boog om een waterrad, gewelfde oven of kist, offerkist. Daarnaast komt Middennederlands arke, grontarcke, voor in de betekenis ‘kleine sluis of val- of schuifdeur van de sluis’. 

Arkel, bij Gorinchem, 983 Arkloa en Arkalo, 999 Arclo, rond 1205 in Harkele. Germaans arkke: kunstmatige dam of kleine sluis, plus lo: waterloop. Of hoge plaats op een oeverwal, arke: stromend water. Of Germaans arga; slecht, en lo; bos.

Armhoede, Lochem. 1839 Armhoede of Armoede, 1936 Armhoede. Zou oorspronkelijk de naam van een weide zijn, die diende als algemene weide voor de minvermogende veehoeders en is de plaats daarom armoede genoemd.

Arnemuiden, bij Middelburg, 1217 per portum, id est Arnam, 1235 Arnemeuden, 1342 Arnemuden, heet naar de monding van het water de Arne (zie Aar) die al lang niet meer bestaat, er kwam een nieuwe die ook weer verdween, rond 1462 werd het tegenwoordige Arnemuiden gesticht.

Arnoud, Hillegom. Genoemd naar De Arnoud, kalkzandsteenfabriek in 1904.

Arques, Nederlands Arken of Arke, Pas-de-Calais. Naam komt uit Ariacum; plaats van Arius.

Ark, Gelderland, Ter Arken, Brussel. Naam uit het Romaanse arca; boog waaronder het rad van de watermolen draaide.

Arras, Nederlands Atrecht. Atrabatis, 6^de eeuw Atravatum of Atrabatum, 768 Adradis, 840 Atrebatis, Atrebais, Atrebats, Atrasi, 887 Atrebas, 1189 Arras. Hoofdstad van de Atrebates. De Vlaamse vorm van de naam verschijnt voor het eerst in een gehucht met de naam Kwatrecht of Wetteren, 1295 Quatatracht, 1327 te Quade Atrecht, 1368 Quaet Atrecht: slecht Arras of Kwaad Ieper.

Artois, Nederlands Artesië, streek genoemd naar de Gallische volksstam van de Atrebates. Oud graafschap in Noord Frankrijk dat in de 12^de eeuw deel uitmaakte van het graafschap Vlaanderen, maar in 1223 aan de Franse kroon werd gehecht.

As, Hasselt, as, es, aaneengelegen bouwland van een dorp. Niel bij As; Gallisch Nigella, zwart, waternaam. “As” zou een prehistorische waternaam (“aska”) zijn waarmee men eerst de Bosbeek aanduidde en later het dorp zelf: “Assche, Asghe, Asch, As”.

Asch, Buren, 899 Aska mansam, mogelijk deze plaats. Germaans asch, van aske; es, Fraxinus.

Asschat, Leusden; afscheiding, een oude grenslijn.

Asse, Vlaams-Brabant. Naam uit de middeleeuwse riviernaam Aska. Of uit de oude naam hasi; kreupelhout, essenbos.

Assendelft, bij Zaanstad, 1063 Ascmannedilf, 1083 Escmundelf, 11^de eeuw Asmedelf, 1342 Assendelf, 1728 Essendelft. Germaans askimanna dilbja: gedolven waterloop, sloot van Askmannas of Noormannen of zeerovers die vanuit het erbij gelegen Assum begonnen. Vergelijk oud Engels Ashmanhaugh, aesc-mann: zeeman, piraat. Maar de gracht zal wel later gegraven zijn en dan is het eerste lid eerder een persoonsnaam, vergelijk de Friese geslachtsnaam Askema. 

Asper, Gavere, 960 Haspra, later Haspera, Aspera. Wordt verbonden met hasp: door een weiland kronkelende beek.

Asperen, bij Leerdam, eerder in Asporon, onzeker. De naam is zeer oud en zou hetzelfde zijn als Caspingium, mogelijk ook Hasperen, Chasperen en Casperen genoemd waarvan de Romeinen Caspingium gemaakt hebben, ingen is de uitgang van vele Dietse woorden.

Assel, Apeldoorn, 814 silvam in Hasle, van Germaans hasi of haisi: kreupelhout en lo: bos.

Assen, In 1259 werd het nonnenklooster Maria in Campis of Mariënkamp verplaatst van Coevorden naar een dekzandrug op de plek waar nu het centrum van Assen ligt. 1267 conventum de Assen, monasterii dominarum in Assen, ordinis Cisterciensis, 1287 Ascen, 1294 Azcen, onzeker, mogelijk van Asse of Aske, of van oud Fries esna: pacht, wat verschuldigd was aan de bisschop van Utrecht.

Assendorp, Zwolle, 1060 Aschendorpe, 1230 Ostendorp, 1309, Oestendorp, maar meestal als Oostendorp geschreven: dorp gesticht door een zekere Asko.

Assenede, Oost Vlaanderen, 1135 Hasnetha. Mogelijk van Latijn astanetum: droogoven, zie ook Assent.

Assenois, Belgisch Limburg, Waals Les Asnoes. In de Belgische provincie Limburg en een in Belgisch Luxemburg. 12^de eeuw komt een Astinetum voor, Romaanse vorm op –etum van het Germaanse astan; tak, es, ook droogoven, + iacum; Romaans achtervoegsel dat op een nederzetting wijst.

Assent, Vlaams Brabant, van oud Nederlands asnoth: bebouwde grond, vergelijk Gotisch asans: oogst. Hotbert schonk zijn bezitting aan de abdij Sint Truiden in 838; Hasnoch super fluvio Merbato in pago Hasbaniensi sive Diostiensi. Merbato is wel Meerbeek.

Assink. In Geesteren werd een erve al in 1188 Assinc genoemd. Van de persoon Ase/ Asse.

Asten, Noord Brabant, 1200 Astenen, naar een document over de tienden van dit dorp, 1221 Hastene, mogelijk van ast: droogoven, beter van ast: schapenweide, vergelijk Gotisch awistr: schapenstal. Net zo met: Astene, Oost Vlaanderen, 865 Astennaria mariscum, 11^de eeuw Astine.

Attenhoven, Luik, Frans Ottoncourt. 1189 Ottonis curtem, 1213 Octencurt 1262 Attenhouen (u=v). Germaans Ottan hofum, Romeins Otton curtis: boerderij van Otto.

Atjetille, Harlingen, tille of kleine brug behorend aan Atsje. Zie Kingmatilla, Hoptille, Enumatil.

Atzeburen, Wymbritseradiel, (ook is er een bij Hieslum), Fries Atsebuorren, wordt in 1478 genoemd als Aetzabuyren; van Atse; edel, en  buren.

Augsbuurt, Kollum, 15^de eeuw Aeltsbuur, later ook Alterbuur, Augsburg rond 1700 en 19^de eeuw Ausburg, en genoemd naar de Duitse stad met die naam, door migranten? Of verkeerde spelling voor Ausbur: hoeve van Auso. Is ook bekend als Lutjewoude, Ausbuyr  at Lutkewolde in 1664, Fries Lytsewald, dat Ausbuyr werd aangepast tot Augsbuurt. Zo ook Augsterp, Wonseradeel, terp van Auso.

Austerlitz, bij Zeist, in 1804 werd daar een kamp van Franse soldaten gevestigd onder generaal Marmont. Daar begonnen zich ook enkele burgers te vestigen en na de overwinning van Napoleon bij Austerlitz in Moravië op 2 december 1805 werd het Austerlitz genoemd. Ter eren van Napoleon maakten de Franse een piramide van zoden die een houten obelisk op de top draagt. In 1808 werd die gesloopt en in 1894 door een stenen zuil vervangen.

Averbode, Scherpenheuvel, 1135 Averbodio maar later ook Eurebode, bevat de persoonsnaam Eburbod.

Avereest, Salland, 1263 Resten, 1287 Restene, 1390 O(u)erreest, van aver: over, reest: een water de Reest dat Drenthe en Overijssel scheidt, of met rijshout begroeide stuk grond.

Avergoor, Elp, uit aver: over, goor: moeras.

Avest, Borculo. 1298 Oves, 1415 Avest en in 1428 de naam “Aves”. Oves is een variant van het Middelnederlandse “ovese”, met korte vormen “ose” en “oose”. In het Oudengels komt dit woord ook voor, maar er was tevens een variant “efese”. Hieruit heeft het Engelse woord “eaves” zich ontwikkeld, waarmee een buiten de muur uit­stekende punt van een rieten dak aangeduid wordt. Maar de oud­ste betekenis is “rand”, bijvoorbeeld een bosrand, en dit is een zeer aanvaardbare verklaring van de naam “Avest” voor erven die aan de bosrand gelegen waren; hoewel de betekenis “overdek­te schuilplaats” ook aannemelijk is. Eerder is ooit gesteld dat Avest stamt van een Germaans woord, dat in het Oudengels “eowestre” en in het Go­tisch “awistr” luidde; de betekenis was “schapenstal” ofwel een omheinde ruim­te waar men schapen hield. Het is afgeleid van “awi” dat in het Nederlands nog voort­leeft als “ooi” voor een vrouwelijk schaap. De bron waar dit vandaan komt herroept zijn stelling tot de eerst genoemde verklaring.

Axel, Zeeuws Aksel, 991 Axla, 1085 Axala, 1218 Acsla, 1220 Acselle. Germaans agnos, van agnu: ekster, lauha: bosje op hoge zandgrond, ax: bijl, de vorm, of de vogelnaam akka: ekster of een korenaar. Vergelijk oud Engels agu, Fries akke en hier Eksel, ook Eksmere onder Wondelgem, 1347 Eghesmere. Eksaarde, Oost Vlaanderen, Akspoele.

Axwijk, bij Kwadijk, Edam, 1300 Havicswijk, 1500 Haecxwijck, er zit wel de Friese naam Ake in.

Azewijn, Bergh, 828 Asnon en Asuin, 1025 Asawon, pas sinds de 18^de eeuw Asewijn. De naam is dus aangepast aan woorden met wijn, van Germaans woord winjo: weide.

Azelo, Borne, 1439 Azele, 1443 Asele, 1512 Aeszello, wel een lo: bos van Aso.

B

Baaiduinen, Terschelling, baye: bes, duinen. Er groeit zeer veel van een soort bosbes.

Baak, Steenderen, 1190 de Baco, 1503 den Hoff te Baeck, Germaans baka: rug of heuvelrug, vergelijk Bak, zandrug op Rukfen, Baakhoek, scherp afgetekende rug tussen Eke en Godewaarsvelde. Of van Germaans baki; beek, Baakse beek.

Baakhoven, Susteren: boerderij van Bago, vergelijk ook Baexem.

Baaks-Sweijer, Simpelveld. Baak; beek, naar jonkheer Baxen die vroeger de eigenaar was van het landgoed Sweijer.

Baal, Groningen, 11^de eeuw Barla, van Barlo: bos op hoge zandgrond.

Baal, Bemmel, 850 Barla, begin 13^de eeuw Barle. Germaans baza: bara: bloot, bar, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Baalhoek, Kloosterzande, mogelijk van midden Nederlands bal, bael: de slechte hoek.

Baankreis: Plaats in Gorssel (Gelderland): 1491 Baeinckreyse.

Baar, Capelle aan de IJssel, 1280 Baer, 1271 Bare, 1352 Baere, dat wel woest land zal betekenen.

Baarlo, Peel en Maas. Baar; bloot, kaal, lo ; bos.

Babylonië, Baard, bij Sneek, 1329 Bawerth, later Bardwike: plaats aan de rand.

Baarderadeel, Fries Baarderadiel, 1369 Baverderadeel: afstammelingen van Bavo, zie Bavegem.

Barendonk, Baardonk, Beers, 1185 Bardunc. Germaans baza: bara: bloot, bar, dunga: zandige opduiking in moerassig terrein.

Baardwijk, Waalwijk, 1110 Barduwich, 1136 Barduvich, 1205 Bardewihc. Germaans Bardanal van de (Longo)bardi, wika: dochternederzetting of handelsplaats of wijk, barda; rand, uiteinde, of van Bardo.

Baarland, bij Goes, 1342 Barland: baar of onontgonnen land.

Baarle, Noord Brabant.  820 in Barloria mariscum: moeras van de bewoners van Baarle. 1237 Baerle. In 1403 trouwt de Duitse graaf Engelbrecht I van Nassau met Johanna van Polanen, de dochter van de Heer van Breda Jan III van Polanen. Naar toenmalig recht werd hij Heer van Breda. Met hem komt de naam van Nassau niet alleen terecht in het Nederlands Koningshuis, maar ook wordt de naam gegeven aan de Nederlandse gebieden van Baarle. Baarle-Nassau.

Baarle, Limburg, 1025 Barla. Germaans baza: bara: bloot, bar, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Baerle in Zegelgem en Tielt (Waals-Vlaanderen).

Baarn, Utrecht, Baerne, 1308 Barne, 1310 Beerne: branden of brandstof, vergelijk Barneveld, van barnen; branden. Of beter van born: bron, naar de nabijheid van de Eems. 

Baarschot, Deurne, 1368 Bascot en wat later Baescot, van Babo of Bavo, schot: afgesloten ruimte, of schoot: beboste hoek in een veenachtig gebied.

Baarschot, Breda. 1301 Baescot, 1312 Bascot.

Baarsdorp, Borsele, hier is de naam ontstaan uit vleivormen van de man Bero, Berwald, zie Barradeel.

Baarsdorpermeer, Koggenland. Genoemd  naar het water, dat zelf weer vernoemd zou zijn geweest naar een oudere plaats die Baarsdorp genaamd was.

Babberich, Zevenaar, 1358 Babborch, Babbergen, Babbrich; van Babbo, rik van midden Nederlands reke: rij, zoom, lange woudstrook.

Baclain: waternaam, afleiding van Germaans baki: beek. Plaats in Leuven (Vlaams-Brabant), Bornai, Longueville, Mont-Saint-André, Neerheilissem, Opprebais, Adorp, Bierk, Waver (Waals-Brabant), Geer, Hollogne, Warnant-Dreye (Luxemburg).

Badhoevedorp, Haarlemmermeer. Genoemd naar de modelboerderij de Badhoeve van Jacobus Pauls Amersfoordt, burgemeester van Haarlem.

Baflo, bij Winsum, 945 Bestlon, staat bij de koninklijke schrijver Emo als Villa: stadje, te boek, 11^de eeuw Bathlon, Baflon. Midden Nederlands bacht: achter, vergelijk Fries befta: bos achter de moerassen of lo als open plaats.

Bahr. Zevenaar. Bahr is eeuwenlang de residentie geweest van de heren Van Baer, ook wel Baar, Bare of Bahr gespeld.

Bailleu, Henegouwen. 9^de eeuw Baliolo, van het Latijnse “baliolum”, een paal, bij uitbreiding een omheining of omheinde plaats.

Bakel, Gemert, 714 actum Bagoloso, Bagolosa, 721 Baclaos, 1069 Bacle. Germaans bagna, verwant met midden Nederlands big en Engelse badger: das. Komt veel voor in Engelse bosnamen waar de betekenis das het meest waarschijnlijk is. Vergelijk ook hier Bacwaldus, Bakelrot met lauha: bosje op hoge zandgrond, welving, van bak; rug, Engels back; welving en lo; bos.

Bakeland: afgebakend land. Op diverse plaatsen in Vlaanderen, onder andere Waregem, Deerlijk, Haren.

Bakendorp, Borsele, zal wel de naam hebben van een baken of seinteken. Er kan ook de naam Bako in steken, zie Baexem.

Bakenes, zal wel betekenen: uitstekende punt met een baken. Vroeger lag het aan de Spaarne bij Haarlem en werd in de 14^de eeuw in die stad opgenomen.

Bakhuis, Almen, 1188 domus Bachus: bakhuis. Zo ook Bakhuizen, Friese meren, 1487 Backhusen, 16^de eeuw Bachuysen. Het was oorsprokelijk een buurtschap van Mirns, het wordt in 1508 als Mirlemsebachuysen vermeld, van de man Bakko of Bakke; gebieder of strijder. Of gewoon bakhuis.

Bakkeveen, Bakkefean. Opsterland, bij Siegerswoude. 1228 en 1230 Backenvene, 1328 Backefene, 16^de eeuw Backefeen: veen van Bakko, Bacco. Het lag een half uur van het huidige Bakkeveen.  Het was ooit een kloosteruithof en was eigendom van Mariengaerde. Het grote veengebied was hier tot de 18^de eeuw niet afgebakend en niemand wist prezies waar de grens lag, dan van bakenveen, baken in het veen als grens, bij een schans.

Bakovensmee, Vlagtwedde. Bakovensmee is de Groningse benaming voor hooilanden die lagen aan de Bakovenkade.

Baldinghus, Ruinen, 1191. Germaans Baldinga hus: huis van de mensen van Baldo. (balpa: koen)

Balderhaar, Hardenberg, eerder erve Rotgerink. Johan de Bake die in 1581 trouwde met Anna Hagen veranderde de naam, baar en lo: bos in een kale gerooide streek, haar: hoogte, lange heuvelrug.

Balen, Antwerpen, 1173 Banele, 13^de eeuw Baenle, baan: vlakte en lo of van ban-lo, een aan een rechtsgebied behorend bos.

Balg is in Noord Holland de naam voor waddengeulen als Dove Balg, de Wierbalg, Wieringerbalg, Dorre Balg en Kromme Balg. Balg is de naam voor de zandplaat, eigenlijk wat uit zee opzwelt.

Balgoij, Balgoy, 1172 in pago qui Balgoie nuncupatur. Germaans balga: zwelling, agwjo: vruchtbaar alluviaal land aan een waterloop, of een ooi naam: door water omspoeld land, balwa: slecht.

Balk, Harich. In 1491 Balc, 1500 Wyckelderbalk, later vaak Balck. Balk betekent hier brug, balk over een kanaaltje, de Luts. 

Balkbrug, Hardenberg. Naar de balk die onder de brug van de Dedemsvaart lag. Die moest voorkomen dat schepen met te grote diepgang hier konden passeren.

Balken. Germaans balkan: balken, ook haag. Frans Bauc.

Balkend, Balkein, Leeuwarderadeel. 1540 Balckeijnd, balk; bruggetje, eind; uiteinde, deel, hier het deel van het dorpsgebied waar de balk lag.

Ballingbuur, Fries Ballingbuer.  Van de persoon Balling; stoutmoedig, en buur.

Balloir (le). Verspreide plaatsnaam, bijvoorbeeld in Luik: Balveér (Frans boulevard) van Nederlands bolwerk.

Balloo, Rolde,1298-1304, apud Banle una domus, 1381 Banlo, open stuk bos waar recht gehouden werd, vergelijk de Ballerkule waar men vroeger nog zodenbanken voor de rechtszitting gevonden heeft.

Balmahuizen, bij Niehove, huizen van de familie Ballema, van de persoon Balle, zie Ballum.

Bambrugge, Oost Vlaanderen, 1117 Banbrugga, 1167 Banbrucge, 1219 Bambrughe. Germaans banna: ban, brugjo: brug. Bon, Ban; rechtsgebied, beschermd gebied, plaats. Onderworpen aan gerechtelijke schouw of in onderhoud bij een bestuurlijke gemeenschap?

Bamburg, Westende, 1210 Bombore. In West Vlaamse polders dragen talrijke boerderijen een naam met –burg: dus zoveel als: tegen de zeevloeden versterkte plaats?

Bangerd, Hoorn: boomgaard.

Bangeweer, Gronngen. 1379 Bawinewere; weer; grondbezit van Bawa of Bavo.

De Bangert, Hoorn. 1745 Bogert, Westfriese naam voor boomgaarden.

Bant, Noordoostpolder.  Is genoemd naar het vroegere Bantega of Bant in Lemsterland, waarvan de landerijen zich ver naar het zuiden, dus tot in het huidige poldergebied, uitstrekten. Na de oorlog is Bantega ook de naam geworden van een dorp op het oude land, iets ten noorden van de polder. Bant zit ook in Suiftarbant, eertijds op de Veluwe, waarnaar Swifterbant is genoemd, in Teisterbant in Gelderland en in Brabant. De betekenis is ‘streek’, ‘gebied’. Daarnaast is er een ander woord bant met de betekenis ‘bentgras’, gras dat op vochtige zandgrond voorkomt. In die betekenis komt het voor in de Banten, een streek bij Siddeburen en, dichter bij huis, in Vollenhove. In het dialect van Vollenhove komt bente als soortnaam voor weiland voor. 

’t Hof ten Bambos in Lede, Oost-Vlaanderen. Banbos, dat is een banbos ‘bos binnen het rechtsgebied van de heer’. 

Banholt, Eijsden: het aan een gemeenschap behorende bos.

Barbierbeek, Sint Niklaas, 1242 Bordebure: een uit planken gebouwde woning.

Bariseele, Brugge, 1144 Warnesela, huis van Warino die 1 kamer heeft.

Barlage, Gronings Ballege, in Groningen betekent lage een lo, dus open vlakte in een bos. Zo ook Barlo, Aalten.

Barlaque, Moerdijk. 1278 Berlake, 1294 Baerlake, 1639 Barlke, bar: modder, lake: genoemd naar de kreek Barlaecke die de Mark verbond met de Dintel.

Barnegaten, gehucht bij Warfhuizen, betekent barnde gat: brandende of bron gaten, van de twee gedempte dijkdoorbraken van de dijken van het Reitdiep.

Barneveld, Barreveld, 1307 Bernevelde, 1370 Barne(u)velt, branden, naar de heide die afgebrand werd of waar men brandstof haalde. Maar in 1174 wordt al een Wolfram van Barneveld vermeld. Mogelijk van Barn, de bakermat van dit dorp, rond 1400 den guede to berenen, dan van born, bron.

Barsbeek, Overijssel, 1353 Berspic, 1363 Berspijck, 1456 Barspijck: ber: modder, spijk: plas of waterstuwing door een planken schot.

Barnflair, Vlagtwedde, beter te schrijven Barnfleer uit Barnfledder: laagveen dat voor brandstof gebruikt werd.

Barrier, Voerendaal. Franse barrière; tolbetalingspunt.

Barwoutswaarder, Utrecht: laag liggende land van Barwoud, zie Barsdam, Barisdambrug.

Basècles, (Henegouwen). Kerk (Basilica in het Latijn).

Bassevelde, Oost Vlaanderen, 1171 Baszevelde, 1183 Bazcevelde. Germaans batsa: van de man Bato of van batsa: woest ? zie Baasrode, feldu: woeste vlakte.

Bassin. Méan, Waals bassène: laag gelegen plaats.

Bastelaar, Oost Vlaanderen, lijkt op een laar of bosweide aan te duiden waarvan men van de bomen de bast of schors won.

Bastenaken, Frans Bastogne, Duits Bastenach, Belgisch Luxemburg, 634 in Bastonego, 887 Bastonica, 907 Bastoniense, 1050 Bastenacha. Gallisch Romaanse naam van bastum: stok.

Batadorp, Best. Dat in 1934 voor de van oorsprong Tsjecho-Slowaakse schoenenfabriek Bata is gebouwd op grond die het bedrijf van de gemeente Best had gekocht ten behoeve van de arbeiders.

Batavi, Germaans volk in de Betuwe, Bataven, Plinius Batabi of Uatavi, Caesar noemde insula Batavorum. Germaans Batawoz, bij bata: nuttig, vergelijk baat, beter.

Bathmen, Deventer, 1284 Bathmen, 1310 Batmen: van Bado, en in Oost Nederland vormt men namen met erven vaak met man, zoals in Stroetman.

Battel. Mechelen. Battel duikt voor het eerst op in de twaalfde eeuw. Zo zou de naam volgens een legende afkomstig zijn van het Engelse woord battle of veldslag. Of Battel komt van de persoonsnaam Batto of Bato. 

Battenoord, Goeree: batte: krib in een rivier.

Bavel, Breda,1173 Baule of Bavele, in een akte op perkament en gedeeltelijk met zegels. het lo of bos van Bavel.

Bavikhove, West Vlaanderen, 1120 Bavinghova, 1206 Bavincove. Germaans Babinga hofa: hof van de mensen van Babo. Zo ook Bavinkhove, Frans Bavinchove.

Bavinkel, Almelo, kan van Bavink lo: open bos van de mensen van Bavo.

Bazel, Kruibeke, 1156 Barsela, 1222 Barzele, Germaans baza: bara: bar; bloot, slai, sela: uit slechts 1 ruimte bestaand huis. Zie Beerzel en Beersel.

Bazuin, Bezoen: Plaatsnaam (Drenthe): 1415 Vyzuden, 1418 by Suden, 1485 Bezueden, 1515 Besuen: ten zuiden van, van de familienaam Bezoen. 1763 Jan Jansz van Basoen = van Bazuin (vader van) Geert Jansz Bezoen, (en die woonde op Basuin/Basoen in) IJhorst, Overijssel.

Beau Bois in Halanzy, Luxemburg; mooi bos.

Baume, Haine-St-Paul (Henegouwen) en La Louvière (Henegouwen), Al Baume in Seraing (Luxemburg), Waals borne: kuil.

Beaumont, Picardisch Biômont; mooie berg, in Henegouwen, Nord, Pas-de-Calais, Somme.

Beaupré, mooie weide. De abdij van Beaupré is een 13^de-eeuwse abdij in de omgeving van Grimminge. De stichtster was Aleidis van Boelare,  een rijke weduwe, die in 1228 een stuk bos en een stuk weide schonk om er een klooster op te bouwen.

Beaurieux, van Beau Rieu: mooie waterloop, mooie beek. Beaurieux (Aisne, Nord) en in Court-St-Et. (Waals-Brabant) en Heure-le-Romain (Luxemburg).

Beau Sart, Beausart; ‘mooie rode, mooi gerooid terrein’. Er zijn zeker drie plaatsen met die naam in Wallonië, namelijk in Bossut (Waals-Brabant), Steenkerque (Henegouwen), Biez (West-Brabant). En dan is er nog Beaussart in het departement van de Somme.

Becken; van beckin ‘kom’, duidend op een eventuele komvormig landoppervlak. Becken in Uitkerke of Lissewege en Schoondijke.

Bedaf. Baarle-Nassau en Uden. Oorspronkelijk heette het Zandberg, maar het is Bedaf (verbastering van Bid-af) gaan heten toen het een bedevaartplaats werd.

Bedarawalda, verdwenen bij Bedum. Begin 11^de eeuw in Bedorovalda, eind 11^de eeuw in Bedara uvalda, ook Bedderewalde, Bederuvalde, Bedere uvaldmanna. Germaans Bedwarja: van de bewoners van Bedum, walpu: sompig bos vooral in zeekleigebied.

Bedum, Gronings Beem, eerder Bederavv(w)alde: bos of woud van de mensen van Beda, 1214 Bethdum, veranderd in Beda hem, dan de woning van Beda.

Beekbergen, bij Apeldoorn, 1243 Bekberge, 1314 Beghberge, Begbergen, 1410 Beekbergen, een heuvelachtig gebied bij de Oude Beek die pas rond eind 1800 ontwaterd werd.

Beek, Limburg, 1145 Becca, 1175 Beke, 1180 Beccham. Germaans baki: beek, natuurlijke waterloop, de Keutelbeek.

Beek, Maaseik, de Aabeek.

Beek en Donk, Noord-Brabant. Donk; zandige opduiking in moerassig terrein.

Beemd; weiland, alluviaal land aan een waterloop.

Beemdkant, Laarbeek. 1681 Beembt cant, aangeslibd land langs een waterkant.

Beemster, Noord Holland, is de in 1608 bedijkte en droog gemaakte Waterlandse meer, flumen Bamestra of Barmestra in 1083: vloed. Hier werd Leeghwater aangesteld om watermolens te stellen. Er werden 26 watermolens van
32 en 34 voeten stijlen en die gesteld op al zulke plaatsen als toenmaals tot de beste uitwatering bevonden werden bekwaamst te wezen. In januari 1610 kwam een zodanige hoge vloed dat de buiten dijken doorbraken. Maar in 11 maanden tijd, namelijk van de 24^ste juni 1610 af tot eind mei of begin van juni 1611 toe al het water voldoende uitgemalen was. In het voorjaar 1612 werd het door de molens (die tot het getal van 36 vermeerderd
waren) wederom daaruit gebracht en de gehele Beemster op de 19^de mei 1612 geheel droog gevonden.

Beers, Cuijk, tussen 1050-1200 Berse, 1308 Berze, vermoedelijk van het woord beers: stoppelveld, vergelijk borstel.

Beerschot, Wilrijk, 1161 Bernescoth. Germaans birnu: beer, op beer gelijkende modder, skauta: beboste hoek die hoger ligt dan het moerassige terrein. Zo ook Beerschoten.

Beerse, Turnhout, 1187 Berse; van bar; woest, niet beschut.

Beersel, Vlaams Brabant, 847 Bersalis, 1154 Bersela, Germaans birnu: beer, op beer gelijkende modder, sali, uit slechts 1 ruimte bestaande woning.

Beersel, 847 Bersalis, zie Beerzel.

Beerst, West Vlaanderen, van beers: stoppelveld of met stronken bezet gerooid bosperceel. Minder waarschijnlijk van bariza: gerst.

Beert, Frans Brages, Vlaams Brabant, eerder Beritgia, dan Beerte, Bierte. Misschien hetzelfde als in Biervliet: opborrelend water, bron.

Beerzel, Antwerpen, 1151 Barsale. Germaans baza: bara: bar, bloot, sali: uit 1 ruimte bestaand huis. zie Beervelde.

Beerta, Oldambt, 1391 Berda, van Beert, een Berht naam: glanzend, of van berd, bird: buurschap langs een water of weg.

Beervelde, Oost Vlaanderen, van bar: open, woest open liggend veld, zie Beerzel. Of van beer: modder.

Beerze, Ommen, 1328 Beerse, 1381 geslachtnaam van Beerse, naam van een water dat wel genoemd is naar de modderige kleur van het water of van een moeras er om heen.

Beets, Edam, 1575 Ter Beeks: genoemd naar een beek dat in Fries beets heet.

Beets, Opsterland. In 1315 wordt het in een Latijnse tekst Beke; beek,  genoemd, het dorp is vrijwel verdwenen. Vanuit het dorp ontstonden twee nederzettingen, Beetsterzwaag in de 13^de of vroeg 14^de eeuw en als turfafgraversnederzetting in de 19^de eeuw nog Nijbeets.

Nij Beets, Opsterland. Nij Beets is gesticht in 1863 door veenarbeiders. Deze kwamen rond 1860 naar Nij Beets om het veen van de veenbazen af te graven en er turf van te maken.

Beertsenhoven, Wijlre. Hoeve van Berthso.

Beetsterzwaag, Fries Beetsterswaech,1502 Bextra swaegh en Bexterswaegh, 1505 Bexterszwaege. Mogelijk is de oudste vermelding Suagh uit 1315: zwaag is een weiland, veehof. Op 1 augustus gaat Oud Beets op in Beetsterzwaag.

Beggelder, Aalten, van de man Baggi, Bagjo.

Beijerland, Oud, bij Dordrecht, is ontstaan na indijking van enige lagen gronden door Lamoraal van Egmond die het ter ere van zijn gade, Sabina van Beieren, het de naam Beierland gaf. 

Beijerland Zuid bij Oud Beierland wordt ook Hitsert genoemd, zo genoemd toen de slikken van de Hitsert werden ingedijkt in 1631.

Beilen, bij Assen, 1139 Bele, 1205 Beile, 1298-1304’ item apud Bielen una domus’, van bele, oud Fries beile: zwelling of buil, open gehakte plaats, een terpdorp.

Beinsdorp, Haarlemmermeer. Genoemd naar het eiland Beinsdorp, eiland in de Haarlemmermeer.

Bekelaar, Mierlo. Beek; beek, laar; bosachtig moerassig gebied.

Bekhoven. Plaats bij Brecht, Antwerpen. Betticoven, 1248-1271, Hof van de lieden van Betto.

Bekkerzeel, Asse, 966 Becchensela, 1150 Bekensele, 1154 Beckenzele. Germaans Bakkin sali: uit 1 ruimte bestaand huis, van Bakki, Bakjo.

Bellaire, Luik, en in Cortil-Wodon, Marchin (Luxemburg), Vaux-Chavanne, Luxemburg. 2. Bel + Oudfrans hère: figuur, gezicht, gelaatsuitdrukking; Oudfrans bêle hère: bonne mine.

Bellecotte, Ecaussines (Henegouwen). Van Belle Côte: mooie helling, oever.

Bellem, Aalter, 1291 Bellem; van Keltisch pullam; omheining of van Bethelehem?

Bellingwolde: wold; woud van Bello.

Bellewaerde, bij Ieper, van Picardisch vorm Beaureward= Beauregard: mooi uitzicht. 1336 vicum de Biaurewart.

Belsele, Oost Vlaanderen: van Belle sele: woning van Bella die uit 1 ruimte bestaat. Of van balwa sali: slechte, ongunstige nederzetting van 1 zaal of een verband met de plant bilze, Hyoscyamus.

Belt; een kleine hoogte in veengebied, een bult die we nog herkennen in een vuilinsbelt. De Belt in Wieringen (Noord-Holland), De Belt, Overijssel, Op de Belt in Bergen (Nederlands Limburg), Bilt in Stevensweert (Nederlands-Limburg), De Bilt, (Utrecht).

Belfeld, Venlo. 1326 Belven, later Beblevelt, Bollefelt en Belsveldt. Germans bala; wit, ven.

Belgenhoek, Peel en Maas. Genoemd naar de Belgen die in de tweede helft van de 19^de eeuw de Helenavaart aanlegden.

Belvaux, Belgisch-Limburg. Naam uit belle, en valle; mooie vallei(tje)

Bemmel, bij Huissen, 1178 Bemmele, 1254 Benemele, 1281 Benemale, 1281 parochia de Bennemale, mogelijk samengetrokken uit beemd lo; weidebos.

Benneveld, Coevorden, 1276 de Bonevelde, 1303 Buoneveld: veld van Bono.

Benschop, Benskoop, Benscoop, bij Lopik, 1280 Benscop: gekocht land voor veenontginning van Benne.

Berchem, Antwerpen, 1119 Bernis, 1154 Bernes. Germans birnum, van birnu: beer, op beer gelijkende modder, en heem; woonplaats, er is daar geen berg, mogelijk van Upten Berch die bij de Hooghen Weg ligt, een verhoging in het vlakke land.

Berendonck, Arendonk: opstekende zandrug in moerassig gebied.

Berg, Terblijt. Berg.

Berg, Cranendonck.

Berg aan de Maas, Stein. 1296 Berghe supra Mosam, met toevoeging aan de Maas om die van de andere Berg te onderscheiden. Bergen, Limburg. Aan de Bergen, Leudal. Berghof, Gulpen.

Bergakker, bij Tiel.

Bergambacht, Krimpenerwaard, 1254 Mons, 1331 Berchambocht: berg en ambacht: rechtsdistrict. Ook Heeraartsberg, Aartsberg en Heer-Aartsberg genoemd, voor heer Aart van Arkel op en berg gebouwd, daarom worden de heren van Bergambacht in oude brieven heren van de berg genoemd.

Bergen, bij Alkmaar, 9^de eeuw Bergum, 1094 Berga, 1230 de Barge, later Barghen: bij de bergen.

Bergen, Frans, Mons, Henegouwen, 1036 Montensis. Romeins montis: berg, heuvelachtig terrein. Monteberg, West Vlaanderen, heeft de naam berg tweemaal, Germaans mondus; verdediging.

Bergenhuizen (Limburgs: Bergenhoëze) hoog gelegen huizen in Nederland-Limburg.

Bergenshuizen, Vught.

Berghof. Nederlands-Limburg, op een berg gelegen hof, op het plateau van Margraten. Berghof in Belsele (Oost-Vlaanderen) en Oorderen (Antwerpen). 

Berghuizen, bij Heerde, Gelderland. In de buurtschap, aan de weg die nu de Belt is geheten, heeft de Hof te Berinchuijsen, voorheen de Arnsberg, gelegen.

Bergen op Zoom, 966 Bergon, 1219 Berga, 1261 Berghen super Zoem: heuvel aan een natte rand, zoom of soma; moeras.

Bergharen, Wijchen, 1250 capella Hare, 1322 Harin, 1497 Haeren, 1664 Borcharen: een met struikgewas begroeide heuvel.

Beringe, Peel en Maas, naam van de plaats waar de mensen van Bero (=beer) woonden.

Beringen, Belgisch Limburg. 1120 Ber-ing, (van inga-heim) woonplaats van Bero.

Bern, Duitsland, 709 Birni, Germaans birnu: modder.

Bernheze, Noord Brabant, 1196 Bernehese, Germaans birnu: modder, haisjo: (beuken) bos.

Beselare, West Vlaanderen, 1085 Bevesclare, laar; weideplaats of moeras van Bevo, Bivo.

Besselaar, St. Oedenrode, Noord-Brabant. Berselaar, van berse (beers) = ‘dicht struikgewas’. (Berselaar wordt tegenwoordig Besselaar genoemd)

Besoyen, Waalwijk, ooi: door water omgeven land.

Best, Oirschot, 1206 Bast, van bies? Zie Beesd.

Bethelehem. Elkerzee. Op 31 juli 1590 bevestigde de koning de rechten van ‘mevrouw van Bethlehem’ en haar mede-cisterciënzinnen op het Sint-Agnesklooster. Zoals alle cisterciënzers voorzagen de nonnen in hun eigen levensonderhoud, onder meer door exploitatie van een boerderij en met betaalde gebedsdiensten (‘zielemissen’). Ook in Kantens (Groningen), Deutekom (Gelderland) en bij Beetsterzwaag (Friesland).

Bettenhoven, Frans Bettincourt, Luik, uit Bettinghoven, de man Betto, zie Beetgum en Bettegem.

Betuwe of Betouwe, 50 v. Chr. Insula Batavorum, Caesar Bello Gallica, Tacitus, Plinius Batavorum insula, 310 Bataviam, 725 Bathua, 793 Batuwe, 840 in pago Batavua, 855 insula Batue, 1192 Bethua, Bettue, van Bat of bet: beter of groter, ouwe of ouawe net als gawe, gouwe, ga, go, gey en goy: een vlakke en meestal grazige streek, grazige weide, zie landouwe wat vruchtbaar betekent.

Toen de Batten, een stam van de Katten, de streek tussen de Rijn in bezit namen hebben ze die streek Bat-awe genoemd, het bovenste gedeelte van het oude Batavie, nu Betauwe of Betuwe, zie de plaatsnaam Batenburg. 

Ook is er een gehucht bij Tongeren Betuwe genoemd, met de oudste vormen in 1267 Bethen, Bethem, 1412 Bethouwe, 1657 Betho, 1582 Bethoven (waarnaar de naam van de componist Ludwig van Beethoven genoemd is). Hier moet men wel denken aan een persoonsnaam als Bado of Bato.

Blik is de naam voor aangewassen zandgronden die met weinig of geen klei bedekt zijn en dan ook wit in de zon schitteren. Zie Blikplaat in de Lauwerszee. Het kan ook plas beteken zoals De wijde Blik bij Kortenhoef.

Beutenaken, Slenaken. Bottinachs (1111), Butenacho (1146), Butenachen (1356) en Botenaken. Aken gaat terug op het Gallo-Romeins woord ako of acum, dat “toebehorend aan” betekent. De totale naam Beutenaken is ontstaan uit Butiniacas of Butiniacum, een Romaanse afleiding van een Germaanse persoonsnaam met als betekenis ‘nederzetting toebehorend aan Buto’.

Beveren aan de IJzer, Veurne, 805 Bebrona, Keltisch bebrana of Germaans bibruna; bever.

Bezuidenhout, is een wijk in het Haagse stadsdeel Haagse Hout. Ligt ten zuiden van het Haagse Bos. Vergelijk Benoordenhout, deze ligt aan de andere kant van het Haagse Bos.

Bommelerwaard, Bommelerwaert, Gelderland, 118 Bomelreweerde, 1202 Bomelrewerde, Germaans Bomalwarja waripa: waard (eiland tussen 2 rivieren) van de bewoners van Bomala: Zaltbommel. Nu door de vereniging van Maas en Waal een eiland geworden dat onder Gelderland behoort.

Beulake, Sint Jansklooster, 1389 de Buedelakem 1390 de Bodelake, 1471 de Boedelake: lake of moerassig gebied van Bodo, is verdronken in 1776 wat nu Beulakkerwijde heet.

Beutenaken, Slenaken, Gallisch Romaans Butiniacas: woning van Buto.

Bevel, Nijlen, 1295 Beverle: bos waarin bevers woonden.

Bern, Herpt, 709 Birni, 1108 de Berno, 1134 Berna. Germaans birnja van birnu: beer, op beer gelijkende modder.

Beveland, 966 Bievelant, 976 in pago Bevelande, 1192 Biulandia. Waarschijnlijk heeft het de naam van de abdij van St. Bavo te Gent. Of van Germaans bibon: beven, dus land dat trilt onder de voeten?

Bever, Frans Bievene, Vlaams Brabant, 946 Beurene, 962 Breuene, 1139 Beurna, 1212 Buerene. Keltisch bebrona of oud Germaans bibruno: waternaam afgeleid van Keltisch bebro of Germaans bibru: bever. Zo ook Bever, (Halver) Bivere midden 12^de eeuw. Ook Beveren en Beverlo: dan een bos met bevers.

Ook: Bever, (Strombeek), Bevere, Beveren-Waas (Oost-Vlaanderen), Beveren-aan-de-IJzer, Beveren-Leie, Beveren in Oostkamp (West-Vlaanderen).

Beverlo, Beringen, 1186 Beverlo. Germaans bibru: bever, lauha: bosje op hoge zandgrond. Hoewel het wat vreemd lijkt.Ook Beverloo aan het Schoonebekerdiep ten westen van Wijerswold in Coevorden (Drenthe).

Beverwijk, bij Haarlem, rond 960 Beverhem, Beorhem: plaats van bever. Of Bever is beevaart, bedevaart, omdat het in de eerste helft van de 11^de eeuw naar de patrones van de kerk Agathakerk, Aagtekerke, Agathenkyrica in 1063, 1222 Agathenkiricha, Agathenkiricha geheten is, Germaans Agathan kirika, kerk gewijd aan de H. Agatha. 1718 St. Aagten kerk. 

Maar omdat de namen Beverbeek, Beverdam, Bevermeer, Bevershoek, Beversoord, Bevervoorde, Beverweerd en het erbij gelegen Velzen dat oudtijds Bevervoort heette zal dan meer slaan op het dier dan een processie.

Biddinghuizen, Noordoostpolder. In 1963 is Biddinghuizen ontstaan. Het dorp is vernoemd naar een verdwenen dorp met dezelfde naam, in 790 voor het eerst genoemd als Bidningahusum.

Bierbeek, 1034 Birbais, 1134 Birbecca, 1146 Birbecha, 1198 Birbaiz. Germaans birnu: beer, op beer gelijkende modder, baki: beek. Zo ook Biert bij Geervliet. Zie Biervliet, Terneuzen, 984 Fluvium Berverna, 1075 Bierfletum, idem.

Bieren De, bij Waaksens. In 1543 en 1700 al de Bieren. De erbij gelegen boederij heette toen het Bierster guedt. Meervoud van oud Fries bere; huis.

Biervliet, Zuid-Holland en. Hier zou een overslagplaats geweest zijn van bier, uit Zuid-Holland. Een afleiding daarvan is Biert, Voorne-Putten. Onzeker, zie volgende.

Biervliet, Terneuzen, 984 Fluvium Berverna. 1075 Bierfletum, 1187 Bierflita, Birulit, Birvlit: Germaans birnu: beer, op beer gelijkende modder, fleuta: vliet.

Bierum, in 1511 Berum, 1543 Birem, 1664 Bierumerterp en Bierum. Oud Fries bere; huis en heem of woning. Of het eerste deel met een persoonsnaam in de betekenis van beer.

Op de Bies, Schimmert. Bies; wind, winderige plek.

Biesme, Namen, 1161 Beverna, 1184 Bevena. Keltisch Bebrona of oud Germaans Bibruno, waternaam afgeleid van Keltisch bebro, resp. Germaans bibru: bever. Zo ook Bievre, 770 Beveris. En Bievres, 955 Byeura, Beura. Ook Biewer, 929 Bevera, 10130 Bivera.

Daar ligt ook Biesmeree. 866 Bermeriacas. Germaans Romeins Berhtamariacas: behorend tot Berhtamar. (Germaans berhta: schitterend, maeri: beroemd)

Biezelinge, bij Kapelle, 1246 Byzelingen, 1248 Biselingen: plaats van Busilo of naar een water dat vroeger zo heette waar biezen groeiden.

Groot Bijgaarden, Dilbeek, 1110 Bigardis, 1125 Bigarden, 1183 Bygarden. Germaans bi-gardum: omheining, tuin, zie Biache Saint Vaast.

Bijleveld, polder, Leidsche Rijn: zo genoemd omdat het land de vorm had van een bijl.

Bijloke, Gent: omsloten ruimte. Zo ook Bijvank den, Twello, 1365 den Bijvangh, en Bijvoorde, Boutersem, is een plaats bij een voorde of doorwaadbare plaats.

Bijsteren, Putten, midden 12^de eeuw Bekestre, Bekistere. Zie Bikschote, West Vlaanderen, en vele met bick beginnende namen in Engeland, zeer waarschijnlijk van Germaans bika: spits, sterja: uitloper, zie stier. Of van Germaans baki: beek en dan van een vorm Bekesetere: bewoners aan een beek. Of van bijster land; hongerland.

Bijsterveld: wild, woest of verwaarloosd veld, hongerland, net zo ongeveer als Biesterveld. Bijsterveld (Noord-Brabant en Putten), Biesterveld (Nederlands Limburg), Biesterfeld (Duitsland).

Bikschote, West Vlaanderen, 1216 Beckescothe, 1223 Bekescote. Germaans bika: spits, skauta: beboste hoek zandgrond uitspringend in moerassige grond of schot; houten schaaldelen waarmee landerijen vroeger werden afgescheiden. Bikbergen, Huizen.

Bilande in Waver (Waaals-Brabant). Middennederlands bilant: aangeslibd land. Vergelijk Duits Biland. Bijland bij Millingen (Duitsland). 

Het Bildt, Friesland, behoort tot de Friese veldnamen als Bile, it Bil, die Bijle. Het woord zal wel samenhangen met bol: zandplaat, en bult: dus nieuw aangewassen land. Of van opgebild, wat opgeslibd betekent.

Oudebildtzijl; met uitwateringssluis.

Bilgaard, bij Leeuwarden. 1481 Bilgaerd, van bollig of min of meer rond en werth of wierde. Of van de familie Bollinga.

De Bilt, bij Utrecht, 1307 die Bilt: bol, (bil) bult of bolvormige heuvel, de Utrechtse zandrug. Of van belt of in de betekenis gordel, de zoom van de hoge zandgronden. Of moet men denken aan bil: jachtplaats?

Bilthoven, De Bilt. De geschiedenis van Bilthoven gaat terug tot 20 augustus 1863, toen de spoorlijn Utrecht - Amersfoort in gebruik werd genomen en bij de kruising van de spoorlijn met de Soestdijkseweg een station werd geopend. Het nieuwe station werd Station De Bilt genoemd, hoewel het op een halfuur lopen van De Bilt lag. Mensen die in De Bilt op bezoek wilden gaan, bleken regelmatig de trein naar Station De Bilt te nemen en omgekeerd namen mensen die in De Bilt-Station wilden zijn vaak in Utrecht de tram naar De Bilt. Om deze reden werd in 1917 besloten de naam van het nieuwe dorp te wijzigen. Een meerderheid van de raad ging uiteindelijk akkoord met de naam Bilthoven.

Bilzen, Belgisch Limburg, 950 Beila, 1096 Belisia, Keltische god Belenos of van Keltisch belisa; helder water. Ook wel Beukenbilzen, 1239 Bucholtbilsen, tot onderscheidt van Eikenbilzen Eigenbilze. Eigenbilzen, 1096 Eigenbilesen, aigina, eigen; allodiaal goed.

Binche, Henegouwen. 1124, Bincium, 12^de eeuw Binchium , 1159 Binzium, ca. 1162 Bins, 1179 Bince, 1181 Binc, heim; woning van Binc.

Binckhorst, ‘Gravenhage (Zuid-Holland) of Binkhorst in Losse, Overijssel. Reeds in de 10^de eeuw werd het erve Binkhorst bij Losser in Overijssel vermeld. Een vroegmiddeleeuws geslacht Van den Binckhorst zou haar naam echter aan de hofstede Binkhorst te Voorburg in Zuid-Holland ontleend hebben.

Binderseind, Gemert-Bakel en Helmond. Naam verwijst mogelijk naar de voornaam Binder-Beijnder, dat nu nog bestaat als Beint; voornaam uit de heiligennaam Bainus, en uit eynd; het einde.

Binderveld, Belgisch Limburg, 1135 Bilrevelt. 1218 Bilrevelht. Germaans bilim: bili: spits, feldu: woest land, het ligt op het uiteinde van een lange smalle uitloper van het hoogland. Of van bile: bijl naar de vorm van het veld.

Bingerden, Zevenaar, 970 Bingart: gaard: hof of woonhuis.

Binnen Ae, Scheemda, verbasterd tot Binderij, naar het riviertje Oude Ae.

Binnenwijzend, Westwoud, 1312 Binnenwisen, 1494 Binnewysen: dijk en waternaam Wijzend, vergelijk Oosterwijzend, het wijst het gebied aan ten zuiden van Westwoud en werd daarvan door een dijkje gescheiden waarvan het laatste in 2010 weg gehaald is. Of dat wijzend van aanwijzen komt, die wijst naar een waterkering aangewezen van de overheid, het dijkje.

Bioul, Namen. De naam is afkomstig uit de Keltische naam bi-gorto; behuizing.

Bisselt, Mook, van Bissel waarin het woord lo zit, bos met open plaats van Bisso.

Bitsingen, Frans Bassenge, Luik, 1105 Bacenges, 1130 Bacinga. Germaans Badtsingum, van het geslacht van Badtso. (Badwo: strijd)

Bladel, bij Eindhoven, 1173 Pladella, later Bladela, 1280 en 1284 Bladel, 1400 Blaedel: zwelling of blaar en el of lo: bosje, hoog bosje. Deze plaats wordt schertsend met Duizel, Eersel, Hulsel, Knegsel, Netersel, 1340 Neters, Reusel en Steensel verbonden onder de naam van Acht Zaligheden.

Blaak, Rotterdam, waternaam dat men verbinden kan met blakstil, vergelijk Duitse blach: vlak. Dan betekent het dus het stille water.

Blaardonk, bij Varendonk, 1185 Bladresdunc, 1200 Bladerdunc. Germaans Bladaharis van Bladahar: met dunga: zandige opduiking in moerassig terrein.

Blankenberg, Eijsden, 1171 Blankenberge, 1224 Blankinberch. Germaans: bij de glanzende berg.

Blaasveld, Antwerpen, 1125 Blaresfelde: blaar: dorre grond, veld.

Blankenberge, West Vlaanderen, wit duin.

Blankenham. IJsselham, De naam werd gegeven door bisschop Frederik van Blankenheim die rond 1420 vergunning gaf tot het bouwen van een kerk in den Hamme: een met gras begroeide landhoek langs het water.

Blauwe Sluis, Drimmelen. 1560 Den Blauewe Sluis. Naar het gebruik van blauwe hardsteen, Naamse steen, bij de bouw van de sluis. Zo ook in Druten en Steenbergen, Gelderland. Ook Bovensas; sas; sluis.

Blauwverlaat, Fries Blaufallaat of Blauforlaet, Achtkarspelen. Genoemd naar de blauwgeverfde schutsluis of huisje dat bij het verlaat stond.

Bleiswijk, bij Rotterdam, 1242 Blesewic, 1342 Bleeswijc: plaats van Bles of Blas, Blasius, naam van een in 1242 uitgegeven veen ontginning.

Blekkom, Loksbergen: kan van bleek heem: woning op dorre grond. De eerste vermelding in 1308 was Blecheem, van een persoonsnaam Blikko. Een andere verklaring is dat het van bleec komt wat goed zichtbaar betekent.

Blerick, Maasbree, 365 Blariaco, eind 8^ste eeuw Blarige, 1213 Blereke. Gallisch Romeins Blariacum: toebehorend aan Blarius. (Keltisch blaros: grijs)

De Blesse, Friesland. Zo zou de naam voortkomen uit het riviertje “Bles”, dat op haar beurt afkomstig blijkt van de familie “Van de Bles”, die in de 15^de  eeuw op een boerderij “De Oude Bles” nabij De Eese woonden. Ook zijn er die de naam “Bles” in verband brengen met de betekenis van “plas”.

Blide, verdwenen waterloop waarvan de naam bewaard is gebleven in Boostenblijde. 1164 trans Blide. Germaans blipi: blij, vrolijk, ahwo: natuurlijke waterloop vooral in zeekleigebied.

Blidzaerd, Leeuwarden. 1451 Blitzardera terp, 1490 Blitzaerdra weij; van blik; glinsteren, een werth; wierde of terp. Mogelijk liepen de landerijen vaak onder water toen de nederzetting werd gesticht en glinsterde het natte land daardoor.

Bliekebos, Schagen. Bliekenbos was een schiereiland ten westen van het verdwenen Niekeland.

Blija, Fries Blije, bij Dokkum, 12^de eeuw Blitha,1418 Blia, later Blye of Blije, blij; slijk, en van a: water, de Blije: het blije, kalme rustige water.

Blijdenstein, bij Ruinerwold. 1152 Blidenstat,1374 Blidensteden en Blydensteen. Germaans blipi: blijde, stadi: plaats.

Blijham, Bellingwedde, van blij dat mogelijk slijk betekent en ham: strook buitendijkse grond. Het kan ook de blijde ham zijn.

Blitterswijck, Nederlands-Limburg, werd voor het eerst vermeld in 1242. De oudste akte op naam van de schepenen van Blitterswijck dateert van 14 april 1360. Kort voor 1670 werd een eigen schepenbankzegel ingevoerd, met de kerkpatrones de Heilige Maagd Maria dragende op haar linkerarm Jezus als kind. In haar rechterarm houdt ze een scepter die op haar schouder rust. Het omschrift is Blitterswick.

Bloemberg, Zuidwolde, Drenthe. Afleiding van Duitse plaats Blomberg?

Bloemendaal, bij Haarlem, eerder Aelbertsberg, Albrechts-berg, naar het in de 12^de eeuw gestichte lusthuis der Hollandse graven Floris de Vette, Dirk VI en anderen dat Sint Aelbertsberge heette naar de apostel van Kennemerland.

Bloemendaal, Arnhem, 1360 Blomendael.

Blokker, verdeeld in Ooster en Wester Blokker, al in de 13^de eeuw onderscheidde men een oostelijk en westelijk Blokker. In 1312 bloecwere, blocwer, een verwijzing naar het rechthoekige en vierkante land dat beloken of besloten werd door de twee sloten die aan weerszijden van het land zijn gelegen, were: erf.

Blokhuizen (Westfries; Blokhúze) , Niedorp, Noord-Holland. 1660 als Blockhuysen, 1575 Blockhuysen. De naam is mogelijk ontleend aan het feit dat de kern ongeveer op de plek ligt waar ooit twee blokhuizen stonden. Blokhuis, versterkt huis, vesting’. Opvallend is het feit, dat de kern van de buurtschap is verdeeld in een soort van blokken.

Blokland, Montfoort, betekent aan alle zijden ingesloten stuk land, zonder toepad of uitweg. Het land rondom Montfoort werd laat in de vroege Middeleeuwen ontgonnen door zogenaamde copers. Deze copers ontgonnen het land, zogenaamde copen, volgens vaste maten. Als er tussen twee copen een gebied overbleef waarop de vaste maten niet konden worden toegepast, werd het gesloten oftewel beloken genoemd, verbasterd tot Blokland.

Blokland, Nieuwkoop.

Blokum, Slochteren, is ontstaan uit Blokheim: woonplaats op een afgesloten stuk land.

Blokzijl, bij Vollenhove, eerder Groote zijl genoemd en sinds het beleg van Steenwijk door Rennenberg in 1581 wordt het Blocksyl genoemd omdat het toen geblokkeerd, versterkt werd, Maar de naam Bluckzijl komt al tussen 1542 en 1580 geregeld voor: houten blok of afsluiting en sluis

Bloming, Geesteren, 1188 Blominc. Germaans blominga, van bloman: bloem.

Blootacker; onbegroeide grond, in Brielen, Hooglede en Meulebeke (West-Vlaanderen).

Bod, is in de Zaanstreek een los staand stuk rietland langs de berm, vandaar De Bod en De Bodveen.

Boeicop Hei, Zederik, betekent een stuk land door de graag in koop gegeven aan een zekere Boye of Bodo.

Boeiink, Roosendaal. Eerder Boedonk. Donk; verhoging, zandrug van Boe.

Boekel, Castricum, 889 Bodokenlo, 1169 Bukle. Germaans Bodukan: van Boduko, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Boelare, Oudenaarde, Oost-Vlaanderen. Nederboelare heette oorspronkelijk kortweg Boelare, voor het eerst in 822 vermeld als ‘Buonlare’, wat ‘moerassig bebost terrein” (Germaans ‘hlaêri’) op vlakke grond (Germaans ‘bôn’) zou betekenen. Of van Germaanse bon; riet, vgl. Oudengels bine. Laar; open plaats in het bos. Nadat in de 13^de eeuw op het domein Boelare een tweede parochie ontstond, ging men het onderscheid maken door aan de namen respectievelijk Neder- en Over- toe te voegen, overeenkomstig de ligging van de beide parochies ten opzichte van de Dender.

Boelenslaan, Friesland. Genoemd naar de familie (van) Boelens.

Boer, als De Boer en Ten Boer: woning, zie Duits Bauer, Nachbar, Engels bower; woning, neighbour, Deens buur.

Boer, dorp in de Franekeradeel, Friesland.

Boerakker, Marum, 1686 Buiracker; boerenakkers.

Boerdonk, Noord-Brabant. 15^de eeuw Bordonck of Bourdonck. Donk; verhoging, zandrug van Bor of boer.

Boerendans:1725 Olden Boerendans, bij Bathmen Overijssel. Dans betekent hier ‘dorsvloer, dorsveld’, aangezien vroeger met de voeten gedorst werd.

Boermastreek, Drenthe.  Genoemd naar de grootvader van de Drentse dichter Harm Jans Stevens (geboren aldaar 2 maart 1913). Deze grootvader, de landbouwer Albert Boerma (1821-1905), vestigde zich in de 19^de eeuw als eerste in deze streek.

Boesdaal, Denderhoutem, 1165 Boxdale, 1178 Bockesdal. Germaans buknas, van bukna: reebok, dala: dal.

Boesdaal, Sint Genesius Rode, 1221 Bufsdal. Germaans Bobas dala: dal van Bobo.

Boesingheliede, Haarlemmermeer. Genoemd naar een verdwenen dorp in de oude Haarlemmermeer net zoals het verdwenen Nieuwerkerk.

Boesmolen, Herne, 1219 molendinum quod dicitur Bossemuel, 1224 Bosmolen. Germaans busku: struikgewas, mulin: molen.

Boevelo, Petegem, 1203 Bovinclo. Germaans Bobinga lauha: bosje op hoge zandgrond, van de mensen van Bobo.

Bohan, Namen, 1226 lueta domina de Bouhang. Boijl, Friesland. 14^de eeuw Boylo. Mogelijk heeft men het Beul genoemd naar beulen = hard werken. Harder dan normaal, omdat de grond moeilijker dan elders was te bewerken. Toch neigt deze verklaring naar volksetymologie. Het kan ook buil zijn (zoals de bewoners het nu nog noemen) = beult, wanneer het zoals nu nog de kerk, hoger dan de omgeving lag. Niet zo vreemd, want gezien de vele overstromingen vestigde men zich liever iets hoger. Het kan ook afkomstig zijn van het Oudfriese beile, het Friese bule of Nederlandse buil dat ronding, zwelling betekent. Dat het in bosrijk gebied lag duidt het lo;bos uit het genoemde Boylo aan.

Bokhorst, Putten, 806 in Bochursti, tot Buchust. Germaans bukna: reebok, hursti: beboste opduiking in moerassig terrein.

Bokum, Groningen, laat het zich vergelijken met de familienaam Bokema dan bevat het de naam Boko, Bokke; stoutmoedig. Zo ook Bokkum bij Akkrum, 1664 Bockmeer, in 1543 wordt de belangrijkste boerderij aangehaald, Bockma saete en Boekema sate.

Boksum, Menaldumadeel. 1275 Boxum, 1400 Boxim,  1420 Buxim, 1496 Boxsem.  Van de persoon Bokke stoutmoedig, heem; woning. 

Bolder, Zichen-Zussen-Bolder. Belgisch-Limburg. De naam Bolder komt van bollaar, dat leemheuvel betekent.

Bolderberg, bij Zolder, 1154 Balreberh. Germaans balan: wit, of balwan: slecht, berga: berg.

Bolgarijen, Utrecht, is naar de naam van het land genoemd. Vergelijk Polanen en Portrengen.

Bollebeek, Mollem, 1106 Bolenbeca, Bolebeca. Germaans Bula baki: beek van Bulo.

Bolenberg, Belfeld, naar het vroegere landgoed Aen den Bollenbergh; bolle berg.

Bolnes, Slikkerveer, bol: weel, moerassig, nes: landpunt.

Bolplaat, zandbank in de Dollard, bol: rond, opgezwollen, plaat: zandplaat die boven het water uitsteekt.

Bolbeek, Frans Bombaye, Luik. 1108 Bubais, 1145 Bulsbach. 1147 Boubais. Germaans bulnas: stier, baki: beek. De naam moet het resultaat zij van een migratie omdat er geen beek is.

Bolshuizen, Winsum. Huizen van de familie Bolsema.

Boltklap, Ten Boer. Eerder Belteklap, klap; (draai)brug of een belt; bult.

Bomal, Waals-Brabant . Wordt ook wel Bomal-lez-Jodoigne genoemd, naar zijn ligging nabij Geldenaken (Jodoigne), ter onderscheid met het gelijknamige Bomal-sur-Ourthe  in de provincie Luxemburg. In 1770 als dorp Bommal.

Bombois in Ebly, Luxemburg: banbois, dat is banbos.

Bommenede, Zeeland, 1165 insulam Bomne, 1198 Bomena. Germaans? Ahwo: natuurlijke waterloop vooral in zeekleigebied.

Bommerig, Epen. 16^de eeuw Bamberg; van Banberg; heuvel die bij een ban hoorde.

Bommershoven, Borgloon, wel van Bodomarshoven: hof van Bodomar.

Bonaarde, Kortrijk, 847 Bonart, ard: algemene weide, 1^ste deel onzeker, mogelijk van boen: vlak land.

Boneffe, Namen. Van Bonne eau; goed water. De plaats van de voormalige abdij van Boneffe waarvan de oude ommuring nog aanwezig is.

Bonfond, Jupille (Luik). Font: bron, fontein. Wellicht van Beaufont: mooie bron.

Bonjahuizen. Met de tegenwoordige huisnaam Boniastate werd eerder naar een kleine nederzetting verwezen ten oosten van Idsegahuizum die in 1664 en 1700 als Bonjahuysen voorkomt. Van de familienaam Bonninga, van de persoon Bonne; gebieder of hij die doodt, en huis,

Bonnecroy, Broechem, 1003 nemus Bunniggerotha, 1040 Bunningerotha: gerooide bos van de mensen van Bunno.

Bonrepas, Zuid-Holland. Bon repas is Frans voor een goede, lekkere maaltijd.

Booischot, Antwerpen: van Boye, schot: afgesloten stuk grond of scoot: uitstekend stuk bebost land. Zie ook Bonheiden, Antwerpen, Boidenheide; heide van Boide.

Boomvliet, Dirksland, eerder Boernvliet: born: bron.

Boondaal, Frans Boondael, Brussel, van bon; goed, en dal, 1234, “Bondale”.

Booneschans, Groningen. De buurtschap ligt op de plek waar vermoedelijk in 1589 in opdracht van –wederom vermoedelijk– de Friese gecommitteerde Alfred Evert Boner (of Bonen) de Booneschans werd gebouwd ter beveiliging van het Groningse gebied tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De herkomst van de naam van de schans is onduidelijk. Deze zou kunnen verwijzen naar opdrachtgever Boner, maar aangezien schansen doorgaans naar plaatsen werden vernoemd, is het ook goed mogelijk dat de schans vernoemd is naar het nabijgelegen dorp Bunde (ook Bone of Boene genoemd).

Boornbergum, Fries Boarnsburgum, is gelegen aan de Boorne. Zo ook Boornsterhem, Fries Boarnsterhim.

Boorne, Fries De Boarn, naam van een rivier die zich later tot de Middelzee verwijdde, rond 576 wordt het Bordaa genoemd, 734 super Bordine fluvio, 755 Bordne. Het zal wel grensrivier betekenen. Is er eventueel verband met de oudste naam: Widrus?

Boornzwaag, Fries Boarnsweach, Langweer. In 1275 Benningaswach,1456 Bonningswach, 15^de eeuw Bonswage, is een weide of zwaag bij een bron of Boorne of naar de familienaam Benninga, van de persoon Berhard; sterk als een beer.

Bonheiden, Antwerpen. Het is niet geheel duidelijk waar de naam ‘Bonheiden’ vandaan komt. Volgens een overlevering stamt de naam van het dorp van Bodo’s heide. Bodo zou een 15^e-eeuwse heer (mogelijk uit uit Friesland) geweest zijn die in Bonheiden een stuk heidegrond bezat. 

Bon-Secours, Goede hulp, meestal bedevaartsoord of klooster, in Blaton (Henegouwen), Corbais (Waals-Brabant), Péruwelz (Henegouwen), Zittert-Lummen (Waals-Brabant).

Bontebok, bij Heerenveen. Is genoemd naar een herberg met een uithangbord waar een bonte bok op geschilderd stond met de tekst’ Een bok is een bok, een bok ben ik geheten. Menigeen is een bok maar wil het niet weten.  De oudste vermelding is van 1640, rond 1700 Bontebock. Met het graven van de vaart was men toen tot aan de Bonte Bock gevorderd. Die turf werd met een soort praam, die bok werd genoemd, vervoerd zal dat de oorsprong van de naam zijn.

Borchering, Ootmarsum, 1188 Borchardinc. Germaans Burghardinga: toebehorend aan Burghard.

Borgharen, Maastricht, 1152 in castro aput Haren. Germaans haru: lange zandige heuvelrug, borg: burcht.

Borlo, Gingelom, 1065 Borlov, Burlon, 1107 Burlo, 1136 Burlos. Germaans burgon: berk, lauha, bosje op zandgrond, berk lo is wel gewaagd. Eerder te verbinden met oud Hoogduits bor: hoger gelegen gedeelte.

Borgloon, Frans Looz, Belgisch Limburg, 938 Lon, 1078 Lon, 1147 Los. Zie meer vormen bij Loon, het graafschap waarvan Borgloon de zetel was. Germaans burg; versterling, lauhum: bosje op hoge zandgrond, of van borgon: berk, loon of lo: gerooid bos. Groot Loon, 15^de eeuw Groetloen; afhankelijk van Borgloon?

Groot-Loon, Belgisch-Limburg. Oorspronkelijk heette dit dorp: Niel-Sint-Servaas, waar het werd aangeduid als: Nyel Sancti Servatii. Geleidelijk kwam de naam Groot-Loon in zwang, voor het eerst vermeld in 1365 als Groet-loen.

Borgvliet, Bergen op Zoom, 1224 Burchfliet: burcht bij een vliet, mits er een burcht gestaan heeft, anders mogelijk van burgon: berk, fleuta: vliet.

Borgworm, Frans Waremme, Luik, borg: burcht, worm: beek, wer; stromen, de Jeker, vanwege zijn kronkelende loop dat van de wortel wer: stromen.

Born, Sittard, 1125 Burne, 1154 Borne, Germaans brunnan: bron.

Bornem, Mechelen 1108 Burnehen, 1117 Busnehemensis, 1148 Bornehem. Germaans brunnen: bron, haima: woning.

Bornem, Mielen, 1173 Burneim, 1181 Borneheim, idem.

Borne, bij Almelo, 1206 Burgunde (of beter de naam voor Borger), 1369 Borgonden, 1385 Borgenden, 1385 Borgonden. Oud Germaans burgundjo, Keltisch brigantia: hoog gelegen plaats.

De mensen hebben als schimpnaam meelvreters.

(Bois-et-) Borsu (Luik): 1146 Bossoit; ook Borsu in Gesves (Namen) en Verlaine (Luxemburg) van bruscetum: struikgewas.

Borteldonk bij Roosendaal (Noord-Brabant) Bort; berk, lo; open plek, donk; zandige opduiking in moerassig terrein

Bosbeek, Brussegem (Vlaams-Brabant) en Nederename (Oost-Vlaanderen). Borsbeek (Antwerpen).

Boskamp, Overijssel. Wordt al vermeld in 1382, ontginnigsgrond van een stuk bos.

Bosschelle in Balegem, Hakendover, Montenaken, Vliermaal. Oudfrans boschel, bosquel: bosje, struikgewas.

Bosschenhoofd, Noord-Brabant. Hoofd; kade; turfoverslag bij het bos. Het wordt ook Seppe genoemd. De naamsverwarring is als volgt ontstaan. Ten tijde van de aanleg van de spoorlijn Roosendaal-Breda in de jaren 1854/1855 woonde er de graanbouwer Jacobus Sep, die er ook een herberg Huis ten Halve dreef. Toen de Belgische ingenieur, die belast was met de aanleg van de spoorbaan, naar de naam van de omgeving vroeg om er het te bouwen stationnetje naar te vernoemen, kreeg hij in onvervalst West-Brabants dialect als antwoord: ‘ier ist bij Seppe’. Door dit misverstand kwam ‘Seppe’ aan zijn naam.

Boshuizen, Leiden. 1083 Buschusa. Germaans busku: struikgewas, husa: huis.

Boshuizen, bij Leiden (Zuid-Holland), in Venray (Nederlands-Limburg en Dilzen (Belgisch-Limburg).

Boskoop, Alphen aan den Rijn, 1222 Buckeskop, 1233 Bockiscope tot Boescoep. Germaans Bukkas: van Bukko, kaupa: koop, gekocht land van Bucke of Bocki, door kolonisten voor vestiging aangekocht land, de kopen zijn langgerekte dijkdorpen in Z. Holland. 

Bosselaar,  bij Rijkhoven (Belgisch- Limburg), 1275 Bosulo: bos van Boso. Bosselen in Bilzen en Kleine-Spouwen (-Belgisch- Limburg).

Bosselare, Zevenbergen, bos en laar: heuvel met een bos.

Bosselen bij Rijkhoven (Limburg), 1275 Bosulo: bos van Boso. Vergelijk Bosselen in Bilzen en Kleine-Spouwen (Belgisch-Limburg).

Bost, Tienen, Vlaams-Brabant. 1290 Walterus dictus de Bost, 1321 mertini de bost, enz. De naam is te vergelijken met Bossuit (Kortrijk) Bossut-Gottechain (Nijvel), enz. en komt uit Germaans buksothu, een collectief bij buks, uit Latijn Buxus “buksboom’, met Germaanse evolutie. Bost kan dus verklaard worden als verzameling buksbomen. Vergelijk ook Bost in Boutersem, Lovenjoel, Vertrijk of Webbekom (Vlaams-Brabant).

Bosveld: Plaatsnaam bij Borgharen (Nederlands Limburg) of Sterksel (Noord-Brabant). Bosveld in St.-Blasius-Boekel, Hechtel (Limburg), Liedekerke, Ronse en Zandbergen.

Boterbeke, 1190 Boterbeika. Germaans Latijn butyrum: boter, baki: beek, naar de kleur van het water? zie Gouda.

Boterberg, Bekkerzeel, Laken en Beersel (Vlaams-Brabant). Het boter-deel kan komen van ‘bot-stomp’ of van Bouter, een Germaanse voornaam. Berg verwijst naar heuvel.

Boterzand, verdronken in de 15^de eeuw, noordelijk van Biervliet. 990 Boltreshana, 1019 Baltreshande, 1218 Botersande. Germaans Baldaharis: van Baldaharis. (Balpa: koen, harja: leger) 

Botlek, verbinding van de Oude en Brielse Maas, bot: kort verbindingswater, lek: smal, stromend water.

Bottelare, Oost Vlaanderen, kan van bot: boomstronk, laar: onbebouwd land.

Bouchauterhaven, Terneuzen. Eerder Bochaut; haven van Boekhoute, plaats in Belgie. Bochaut; beukenbos.

Boudelo, Sint Niklaas, 1210 Bodelo. Germaans balpa: koen, driest, lauha, bosje op hoge zandgrond. Vooral bekend door de middeleeuwse abdij.

Bourdeaux, Frankrijk, 1160 Bordeel, 1182 Bordiel, 1220 Bordiaz. Romeins bordellum: hut.

Bourtange, Gronings Boertang: tange is wel van een pas of zandrug of tang, te vergelijken met tong in landtong, omdat men alleen hier door de venen naar Groningen kon, vandaar loopt het Boertangermoeras of heide en vrijwel tot Hannover ging. Bour van boer: woning.

Bouvignes-sur-Meuse (Namen) Bouvignies (Henegouwen, Nord) Bouvigny (Pas-de-Calais, Meuse). Koewachter.

Bouwel, provincie Antwerpen. Ca. 1000 Bolo. Mogelijk uit het Germaanse bol; week, slap, drassig.

Bouwerschap, Ten Boer. 1431 Bawert, bouwerd; bouwland.

Bouwhuis. Middennederlands bouhuus ‘boerderij, hoeve’. Bouwhuis bij Hellendoorn, Overijssel, Zwolle, Groenlo (Gelderland), in Doetinchem (Gelderland).

Bovenberg, Zuid-Holland. Ligt boven Bergambacht en Benedenberg eronder.

Bovenrijge, Ten Boer. Boven; hoger ten opzichte van de Stadsweg, rijge; rij, verwijst naar de ligging ten opzichte van elkaar.

Bovenstreek of Tonke(n)soord, Westerlee. De alternatieve benaming Tonke(n)soord verwijst naar een van de rijkste boerengeslachten van Meeden, namelijk de familie Tonkes.

Boxmeer, bij Grave, eerder Mera, 1459 Boxmere, naar Jan Boc de Mere die in 1308 heer van Mera werd, Boks meer, het gemeentewapen bevat een bok er was een kasteel van de voormalige baronnen van Boxmeer.

Bra, De Lienne doorstroomt het dorp dat soms ook met Bra-sur-Lienne wordt aangeduid (Luik) of Bras, bij Libramont, Bras bij Bastenaken (Luxemburg). 4. Bijnaam uit het Nederduitse brâsch: lawaai.

Braak. Middennederlands brake, braec: braakland. Braak, Eersel, De Braak, landgoed bij Paterswolde, Braak, polder bij Obdam, Braak, een waterloop in Noord-Holland.

Braambos, Breembos: bos met bramen, talrijk in West-Vlaanderen, in Alsemberg (Vlaams-Brabant), in Noord-Brabant (Nederland), Breembos, Nuenen.

Braambrug, Gent. 1199 ad pontem Brabant, later Braampoort, lag op de weg naar Brabant.

Brabander, (Venray, Nederlands-Limburg) of De Brabandere in Oostburg (Zeeland).

Brabant, 7^de eeuw in pago Pracbatinse, 707 in pago Bracbatense, 743 in Bracbante. 825 Brachbantum, 1133 Bragbatensis, 1139 Braibanth. Het tweede element is van Germaans banti: regio dat ook voorkomt in Teisterbant, Switarbant en betekent een afgesloten gebied, vergelijk band. De betekenis van de naam zal dus wel zijn: braak liggend (grens) gebied.

Bracht, bij Balegem, 1116 Brath. Plaatsnamen eindigen op bracht liggen meestal hoog, ook Barse, Bra, Bras in Vlaamse streken hebben Bracht en Brecht met hoogtes. Waarschijnlijk is brakti (van brikan: breken) de Germaans uitsprak van Latijnse fractura en een bergbetekenis. Zo Bracht bij Balegem. Brechen. Brecht. Brachterbeek, 1500 ter Beek in den kerspel Bracht.

Braine.’s Gravenbrakel, Frans Braine-le-Comte, Eigenbrakel, Frans Braine-l’Alleud, Waals-Brabant, Kasteelbrakel, Frans Braine-le-Château, Waals-Brabant, Woutersbrakel, Frans Wauthier-Braine, Waals-Brabant, Woutersbrakel ontstond uit de in de 13^de eeuw aan de gemeente gegeven Latijnse naam Brania Walteri, die vermoedelijk verwijst naar de ridder die hier woonde en het goed bezat. Oorspronkelijk heette de rivier de Hain Brakel (Frans: Braine), waarmee het zijn naam aan drie Waalse dorpen gaf. In Ophain heette het ook ri d’Ophain. Ophain, dat oorspronkelijk Op-heim betekende, werd in het Waals begrepen als op de Hain en zo ging men de rivier de Hain noemen. Alsof dat nog niet genoeg is, wordt het riviertje soms ook verward met de Hene (Frans: Haine)

Brakzand. In Fries Braksaun, de naam van een zandbank tussen Schiermonnikoog en de vaste wal, betekent wel: het braak liggende, dus dorre zand.

Brandemolen, Arcen. Een brandermolen of moutmolen maalde men mout voor branderijen, ook wel ruw of roumolen genoemd, rou; grof.

Brandwijk of Braank, Zuid-Holland. Wijk waar brandstof gehaald werd.

Brasschaat, Antwerpen, 1267 Breesgata, Germaans Braktis: de weg, gata; toegang, naar Brakti: Brecht.

(la) Brassine, in Thines (Waals-Brabant), Sprimont (Luxemburg), (Les) Brassines in Bombaye (Luik). Oudwaals brassine: brouwerij.

Bray, (Henegouwen), brago, Gallo-Romeins: moeras, slijk. Zo ook Debray, Dubray.

Brecht, Antwerpen, 1173 Brecte, heeft men verklaard als braakland, bre, braec of brakti; ontginning, maar ook als aanduiding van een bodemverheffing, zie Bracht. Brecht in Balegem, Oost-Vlaanderen.

Breda, 1125 Breda, 1213 Bredha, Germaans braida: breed, ahwo: natuurlijke waterloop vooral in zeekleigebied: naar de brede Aa, werd ook wel Mark Aa genoemd, dus brede A.

Bredene bij Oostende, 1190 Bredana betekent hetzelfde als Breda.

Ten Brede in Opwijk (Vlaams-Brabant) en Lebbeke (Oost-Vlaanderen). 1415 Lodewijck van den Breeden... op een stede gheleghen ten Breeden, Opwijk. Ten Breeden, tussen de Breestraat en de beek,  was in de 16^de eeuw nog bewoond door Van den Breen. Afgeleid van Ten Brande; plaats waar brandstof gehaald werd?

Bree, Belgisch Limburg, 1007 Britte, 1078, Brida, Bride. Germaans bridja: brede akker op een es. Vergelijk Maasbree.

Breedeweg, in Groesbeek (Gelderland) en Bredeweg, IJsselmonde (Zuid-Holland).

Breedveld, breed veld,  in Groot-Bijgaarden (Vlaams-Brabant), Tourneppe of Dworp (Waals-Brabant), Breeveld in Schilde en Borsbeek (Antwerpen) en Woerden (Zuid-Holland). Een Nederlandse famille gaat terug op de plaatsnaam Breetvelt bij Zevenhuizen.

Breemeers, Breemeersen: brede meers, beemd, onder meer in Oostkamp.

Breedwater, in St.-Omaars (Pas-de-Calais), (nu het Minnewater) in Brugge en als Breewater erg verspreid.

Breendonk, Willebroek, 1211 Bredendunc. Germaans braida: breed, dunga: zandige opduiking in moerassig gebied.

Breezand, Anna Paulownapolder: brede zand. Gesticht in 1861 aan de Zandvaart. Geschikte zandgrond voor de bollenteelt.

Brel. Brel uit Breil, Breuil: moerassig land. Brel in Templeuve (Henegouwen).

Breskens, Zeeuws Bresjes, Sluis, eerder Breskin: naar het midden Nederlandse britse: latwerk en duidt het zo een dijkbescherming aan?

Breugel; dat is een moerassig en/of bosrijk gebied. (Noord-Brabant). Verscheidene dorpen ontlenen ook hieraan hun naam: Breugel (Noord-Brabant), Brogel (BelgischLimburg).  Vergelijk Brogel in Belgisch-Limburg.

Breukelen, bij Utrecht, 1139 Broclede, Bruklede, 1307 Broicleede, in oude brieven Broklede, Brockenlandia en Bracola. Germaans broka: moeras, laidu: gegraven waterloop door drassig land.  Breukeleveen.

Briel, naam van vaak talrijke (vaak bosachtige) moerassige terreinen, weide, begroeid met houtgewas in Nederlanden die zowel in Romaanse (Bruille, Brule,) als in Germaans. (Briel, Broel, Bruul, Breugel, Bruhl) Ontleend aan Keltische brogila, Midden Hoogduits bruel, oud Hoogduits Brogil, midden Latijn Brogilus, Frans breuil, Italiaans broglio en bruola, Angelsaksisch broel, in Holland meest in de vorm briel en in de Graafschap bruil, zie Breul en Broil. Vergelijk Breugel en Bruil, Gelderland, Brildiep, Zuidhorn, Breul in Amersfoort en Zeist, Breugel in Noord Brabant, eerder Bruegel, de Brol in Leeuwaren, de Broel in Kortrijk, Breuille Doornik.

Briel, Den Briel, Brielle, Zuid-Holland, 1257 Briel als zetel van de Burchgraaf van Voorne, 1316 ten Briele, 1330 Briel, 1345 den Briel: van Gallo-Romeins brogilos, een term voor een afgesloten (jacht) gebied en hier gebruikt werd voor omheind grasland met geboomte

Briels Nieuwland, bij Brielle heet ook kortaf ’t Nieuwland en Vierpolders.

Brijdorpe, Zeeuws Briepe, Schouwen-Duiveland, 1231 (datering kopie onzeker) Bridorpia, 1225-1250 Brithorp, 1288 Bridorpe, 1342 Bridorpe,  brij in de betekenis van slijkerig land, vergelijk ook de naam braai voor uiterwaarden in Gelderland.

Brillerij, Winsum. Van bril; moerassig weideland. Of naar de familie Bril. 

Briltil, Zuidhorn. Bril; moerassig land, til; ophaalbrug.

Brink, (gras)rand, open ruimte bij een erf of in een dorp, dorpsplein.

Brinkhuis, Hengelo en Reutum. Huis op een brink.

Boesveld, Brummen; boos veld?

Briscol, Erezée, Ardennen: gevaarlijke plaats waar men zijn nek dreigt te breken. Waals brîhcô.

Brogel, groot en klein. Belgisch-Limburg. Brugele (1329)^. Broegel (1361) en Breugel (1477. Het adjectief”groot” verscheen in de 16^de eeuw om het onderscheid tussen Bruegel en Cleyn Bruegel duidelijker te maken. Groot Bruegel kwam al voor in 1558, hoewel gewoon Bruegel ook later nog opdook. Naam uit Keltisch brogil; moerassig, vaak bossig gebied, dat werd in Germaans Briel, Bruul en Breugel en in het Romaans Bruillle, Brûle.

Bronckhorst, Bronkhorst, Steenderen, 1127 Brunckst, 1166 Brunchhurst. Germaans brunka: heuveltje in drassig land, of van bronk uit brink; plein, grasveld of marktveld. Hursti: beboste opduiking in moerassig land. Horst, Oud Hoogduits horst en hurst; struikgewas, begroeide hoogte, nest.

Bronsveen, Pekela, veen van de familie Brons.

Bronx, New York, naar Jonas Bronk, immigrant die daar een farm had.

Broodhuis, Leuven. 1188 Brothus. Germaans bruada: brood, husa: huis.

Brouwershaven, Zeeuws Brouw, boven Zierikzee, dat in 1312 den Dorpe van Brouwershavene ontving, volgens een oude kroniek, die naam omdat er grote zendingen van Delftse en andere bieren plachten gebracht te worden om verder verzonden te worden. Dat omdat de haven van Brijdorpe verzand was.

Brugge, Frans Bruges, 840 Bruggas, Bruccia, 1012 Bruggis, 1120 Brudgis, Brudgensis, Brudgas, Bruggis, Bruggas. Noors bryggia, Germaans brugjo: brug, havenbrug, knuppeldam, landingsplaats.

Bruilweering, Groningen. Van bruil; drassig land, weering; dijk.

Bruinisse, Zeeuws Brunisse of Bru, bij Zierikzee, 1481 Brunesse: van Bruno of van bruy: brei of slijmerige grond, en nes: uitstekend land in water. Toen de Spanjaarden onder Mondragon op 20 oktober 1572 door het water wadende tot Goed op te trekken en elk met een zak buskruit en een zak beschuit op het hoofd of om de hals was Bruinisse de plaats waar ze aan land stapte. Ze verdreven de Nassause belegeraars van Goes.

Bruinbeke, Oost Vlaanderen, Bruynbeke, idem.

Bruisbeke, Sint Lievekens Houtem, begin 13^de eeuw Brunsbeke: beek van Bruno.

Bruisterbosch, Sint Geertruid. Bos van Breust. Bruisterbosch is gesticht in 1157, toen zeven inwoners van Breust van de heer van het gebied, het kapittel van Sint-Martinus te Luik, toestemming kregen om op het plateau een nederzetting te stichten. Ze noemden het dorpje naar hun geboorteplaats Breust.

Brummen, bij Zutphen, 794 villa Brimnum, 1216 Bremmen; brem, of van Oud Germaans briminum, van brima; branding: bewoners van een oever, rand, vergelijk Engels brim: rand. (Zo ook Brumagne, 1238 Brimangne)

Brunsbergen, Brummen, 1405 Broynsbarghe: berg van Bruno.

Brunssum, Limburgs Broenssem, 1150 Brunsham. Germaans Brunas: van Bruno: hamma: landtong uitspringend in inundatieterrein, mogelijk is haim; woning bedoeld.

Bruntinge, Drenthe, 1516 Bruntinghe; (boerderij van) Brunt.

Budel, Cranendonck, 779 Budilio, 844 Bodilio, 947 Budil, vergelijk het met de Duitse naam buttel, oud Fries bold: huis, woning. Of verwant met bode en oud Hoogduits butil; gerechtsdienaar.

Buiksloot, bij Amsterdam, 1544, Bukesloot: sloot van Buke

Buikstede, Grootegast. Genoemd naar de borg Boekstede. Een buurt werd in de volksmond bekend als Kievitjeburen of Kievitsburen (mogelijk net als Eibersburen (ooievaar) naar de vogel die hier veel voorkwam).

Buurt, Drechterland. De Buurt, Midwoud, 1745 De Buert ; groepje huizen. ‘t Buurtje, Schagen.

Buissonville, (Namen), uitspraak bouchon. Waals bouhon, Frans buisson, van midden Latijn boscionem: struikgewas.

Bûtefinne, Buitenfenne, sate onder Aalsum.

Bûtemoark, Buitenmark, streek onder Rinsumageest.

Bûterêst, Buitenrust, huis onder Giekerk; vergelijk Binnerêst.

Bûte-Tynje, Buitentijnje, oude dijk onder Garijp.

Bûtewei, Buitenweg, sate te Morra.

Butenfenne, buurt te Winschoten, Groningen.

Bûterherne, sate onder Hallum.

Bûterherne, Butterham (in de Leeuwarder spreektaal Butterhoek), buurt te Leeuwarden. Idem, te Sneek.

Bûterpôlle, Boterpolle, eilandje in de Zandmeer, onder Gaastmeer.

Buitenhuizen; huizen net aan de buitenkant, verder.  (Drenthe, Assendelft, De Wolden).

Buitenkaag, Haarlemmermeer. Kaag, Koog: polder, ligt aan de Kagerplassen.

Buitenpost, Fries Bûtenpost. In 1480 als Butapost, 16^de eeuw Butepost. De oudste variant lijkt Post te zijn, in 1388 en 1503. Het dorp lag buiten de post, aan de oostelijke kant van de post; voetbrug of houten brug. Met die post zou dan de brug in het dorp Lutkepost (lutje; klein) kunnen zijn bedoeld. Die variant Post zou dan ook op dat dorp hebben verwezen.

De Bult; Bellingwedde, van bult; kleine heuvel, die werden opgeworpen als vluchtplaats voor het vee bij hoog water.

Bunde, Meerssen: van bunte: een land dat met een heg tegen vee beschermd is.

Bukhorst, Zalk, 1127 Buchorst. 1145 Bokeshorst. Germaans bukna: reebok, hursti: beboste verhoging in moerassig terrein.

Bulskamp, West Vlaanderen, 1149 in campo de Buleskamp. Germaans bulnas kampa, heide van de stier.

Bunsbeek, Vlaams Brabant, 1076 Bonesbeches, 1125 Bunsbecce, 1163 Bunesbekes. Germaans Bunas baki: beek van Buno.

Bunschoten, bij Naarden, 1294 Bonscoten, 1300 Bunschoten, bun: karrenweg of buntgras, schoot: hoge hoek met gras die uitspringt in het land. Bij de ouden Hengeschote genoemd, Hegeschoten, dat al in 1294: hoge hoek met een haag, of van schot; houten schaaldelen waarmee landerijen vroeger werden afgescheiden.

Buren, Fries Bueren, Ameland. Al in de 15^de eeuw met deze naam, meervoud van buur; woning. 17^de eeuw Nes in de Buyren, 19^de eeuw ook wel Nesserburen. Het dorp Nes bestond toen uit twee buurtschappen, Buren en Nes. Zo ook Buren-Oosterzee, Fries Eastersee-Buorren.

Buren, bij Tiel, de driesprong tussen Tiel, Wijk en Kuylenburg, aan het riviertje Molengraft gelegen, 772 villa Buria, 983 Burion en eind 11^de eeuw Buiram: bij de woningen. 

Burgh, Zeeland. Het is sinds jaar en dag met het noordelijk ervan gelegen Haamstede ot één bebouwde kom verbonden; daarom beschouwt de gemeente de dorpen ook als één kern: Burgh-Haamstede. Burgh is ontstaan om een ringwalburg die aan het einde van de negende eeuw werd opgeworpen tegen de Noormannen.

Burgemeester Beinsdorp. Vlagtwedde. Genoemd naar de toenmalige burgemeester Fredrik Adolf Beins van de gemeente Vlagtwedde.

Burger Nieuwland, Texel. De polder werd tussen 1503 en 1532 ingepolderd waarna op de dijken ervan en in de polder zelf bewoning kwam. Omdat het een kleine polder is is het gebied ook als woonkernnaam in zwang geraakt om aan te duiden waar men woonde.

Burgervlotbrug, Schagen, heeft een drijvende vlotbrug, gemaakt voor de mensen van Burgerbrug. Burgerbrug; bur; woning, en dan verbastering van erbij gelegen Eenigerbrug?

Burmade, Zoeterwoude, bur: woning, made: weide, zie Merwede.

Busselte, Westerveld, Drenthe, 1412 Busschelijn: kleine groep struikgewas, de uitgang elte kan van Havelte overgenomen zijn.

Butsel, Boutersem, Vlaams-Brabant. De naam komt van het Middelnederlandse woord butse dat versterkte heuvel betekent.

Buunderkamp, Wolfheze, Veluwe, buunde, vergelijk oud Hoogduits biuntea: met een heg begrensd particulier bezit in de algemene mark, zie Bunde.

Buurmalsen, Geldermalsen, Borchmalsen, eerder Burchmalsen ter onderscheiding van Geldermalsen en onder invloed van het nabij gelegen Buren. De oude heerlijkheid Malsen had 2 delen die door de Linge gescheiden zijn en dragen de naam Malsen. Malsen, 983 Malsnon, 1216 Malsen, is een oude waternaam of gevormd van het woord mahal: gerechtsplaat

Buurlo, Apeldoorn, 814 sylva in Burlohe, 855 silva Burlo: bar: woning en lo: bosje.

 

C

Cabouw, Lopik. Cabbau zou van kade en bouw kunnen komen. Op sommige kaarten zie je ook “Kabou” staan. Of dat de naam afkomstig is van het oud-Utrechtse woord cabeeuwen; ruziën.

Caberg, Maastricht, kan het midden Nederlandse woord ca: kraai bevatten, kraaienberg.

Cadier en Keer, Maastricht, uit Latijn Calidarium: plaats van warme baden aan de Romeinse heerweg tot Calidier, rond 1400 werd het Caieer wat rond 1600 geschreven werd als Keer. Ok Keltisch kadeir; hoogte, zie Cauberg.

Cadzand, Vlaams Kezand, Zeeland, 1111 Cadesant, via Caesant en Casant tot Cadzand. Germaans cadeau(n): kleine zeedijk, verdedigingswerk, zanddijk. Hieruit Nederlands kade, kaai, Frans quai.

Calslagen, Kalslagen, Aalsmeer, 1165 Kaveslo, 1316 Calflo, 1334 Calfsloe, Calslae, Germaans kalbaz: kalf, lauha: bosje op hoge zandgrond, of van Kalf. Na eerst een zelfstandige gemeente te zijn is het later gedeeltelijk tot Leimuiden en ten dele tot Uithoorn gebracht.

Callantsoog, Schagen, heette zowel als het Oge, ’t Ooge, ook Callinge tot Kallinge en het 1396 Calense en in 1728 Callans: het dorpje van Kallo, vergelijk de Friese familienaam Callens, oog is van oud Fries âge, each: eiland, zie bijvoorbeeld Schiermonnikoog, Fries Skiërmûntseach, It Warkumer-Each, naam van een eiland bezuiden Workum gelegen, dat in 1628 door bedijking aan de vasten wal gehecht is, en sedert, als polder, It Warkumer-Nijlân heet. Rottumeroog. It Eachfliet, Oogvliet, meertje onder Wanswerd, in 1848 droog gelegd.

Camminghaburen, Fries Kammingabuorren.  Leeuwarden heeft een woonwijk die genoemd is naar de brucht van de familie Kamminga. Het voetbalstadion Cambuur is naar de plek genoemd en staat ongeveer op de plaats van de oude nederzetting. Eind 12^de eeuw Kapenggabure, 16^de eeuw Camingabuiren en varianten. Het gebouw lag op een terp die in 1545 de Camminga tarp wordt genoemd. Genoemd naar de familie Kamminga, Kampenga in de oudste overleveringen, van de persoon Kempa; strijder, met buur.

Camstraburen, Fries Kamstrabuorren lag ten noorden van Leeuwadren, rond 1700 Kamstra buieren, 1847 Camstra buren. Naar de familienaam Kamstra, van de persoon Kempa; strijder. Of van -stra; bezitter, bewoner, van kamp; afgepaald stuk land, met buur.

Camperduin, bij Schoorl, 10^de eeuw Campthorpa, een versterkte Romeinse plaats? In 1639 Camp tot Camper Duyn: afgesloten hooiland dat zich later ontwikkelde met en tot duin.

Cartils, Gulpen. Latijn cortilis, bij een cortis; hofstede; hoeve.

Catrijp, Schoorl, 1745 Catryp: strook land, vooral langs het water. Het woord kat kan verschillende betekenissen hebben, zie Katwijk.

Casteren, Bladel, 1173 Kyrcasterle in een schenkingsakte, 1216 Casterle, Latijn castra: legerplaats, zie Kesteren.

Casterle, Castelré, Baarle-Nassau, 1130 Castelre, 1213 Casterle, 1333 Casterl, 1404 Casterlee, 1558 Castel, idem, met lo: bos.

Caestert, Eijsden, 842 Chaystris, van castra: Romeins kamp.

Celles, Namen. Rond het midden van de 7^de eeuw vestigde de (later heilig verklaarde) monnik Hadelinus er zich als kluizenaar. Van zijn kluis (in het latijn: “cella”) is de plaatsnaam “Celles” afgeleid.

Ceresdorp, Stadskanaal. Genoemd naar de godin van landbouw, Ceres.

Chaam, Ulvenhout, 1243 silva de Cambe, 1311 eeuw Came: mogelijk van mouterij, camba, waar men gerst laat kiemen om bier te brouwen. Of van Keltische woord kambo: krom, naar het daar stromende beekje. Vanouds bekend als Ham zen of ook Villa: stadje

Champagne, Franse provincie, Romeins campania: plateau of vlakte.

Charlois, bij Rotterdam, 1639 Chaerlois: heet naar de graaf van Charolais, de latere Karel de Stoute die hier enige gronden liet bedijken. 

Chevremont, (Kerkraads; Sjevemet) Kerkrade. Chevremont komt van een foutieve Franse vertaling van het Latijnse cavatum montem, wat vrij vertaald steile berg met afdaling naar de holle weg betekent. Rond 1363 wordt het gebied Chevremont, Schaveymont genoemd. De naamsontwikkeling loopt dus van Cavatum Montem, via Schaveymont en Sjevemet naar Chevremont. Tegenwoordig wordt vaak de (foutieve) spelling Chèvremont aangetroffen waardoor de naam als vertaling uit het Frans een onterechte betekenis kreeg: die van Geitenberg.

Clermont: schitterende berg (onder meer Oise, Luik, Namen). Clermont-sur-Berwinne (Luik).

Clinge, Klinge, bij Hulst, 1857 Clinge, hangt samen met het vlak over de grens gelegen De Klinge: hoogte, heuvel, dorre duinen. Heeft een sprekend wapen met een zwaard, het moest echter zijn van clingen: heuvels of hoogtes, zie Clingendaal bij Wassenaar.

De Cocksdorp, Texel, genoemd naar Nicolas Joseph de Cock, reder uit Antwerpen die in 1835 van de Staat der Nederlanden Eierland en het Buitenveld kocht.

Colijnsplaat, Zeeland. De naam komt van de schor Colinsplate die toen gedeeltelijk werd ingedijkt. De naam van de schor wordt in 1489 voor het eerst genoemd.

Collendoorn, Hardenberg, 1347 (Johannes de) Colendern, 1381 Calendoren, rond 1390 Kalendorn: kaal en doorn.

Kolmont; kale berg, Overrepen (Limburg): 1125 de Calvo Monte.

Colmont, (Limburgs Koalmet) Voerendaal. De naam gaat terug naar het Latijnse calvum montem; kale berg.

Colmschate, Deventer, 1230 (curtis in) Colmeschate, 1233 Colmescote, 1284 Colmescaten, 1299 Colmeschote, van kote of kate: kleine boerenwoning, van Kolmo.

Cothem, van koten: kleine boerenwoning.

Cortil, (Waals-Brabant, Namen), Cortils in Mortier (Luik) van Latijn curtile, van curtis: hoeve, hof.

Cothen, Wijk bij Duurstede, bij het scheiden van de Rijn, 12^de eeuw Coten, 1329 Coten: klein huis. Men vindt het vermeldt in een brief van Adelboldus, 19^de bisschop van Utrecht die gestorven is op 27 november 1027.

Cottessen, Vijlen.  Eerder Kothausen, kot; klein huis en meervoud.

Couvenaille, in Slins (Luxemburg) van Latijn communalia: algemene grond, gemene weide.

Couwelaer; koude Laar: koude, verlaten laar. Deurne (Antwerpen). Kouwelaar in Bavel en Ginneken (Noord-Brabant).

Crailo, Huizen: kraaienbos.

Roost Krenwik, Frans Rosoux- Crenwick: kraaienwijk, Luik.

Cruquius, Haarlemmermeer. Genoemd naar een van de droogleggers van de Haarlemmermeer, Nicolaus Samuelis Cruquius.

Cuijk, Kuik, Noord Brabant, Romeins 1050 Ceuclum, 1096 Henrici de Cuck, 1108 H. De Kuch, 1237 Kuc. Germaans keukja, bij Indo Germaans geug: krommen, een kromming. Inderdaad gaat de Maas bij Kuik na eerst noordelijk te zijn gegaan dan naar het westen.

 

D

Daarle, Hellendoorn. 933 Darloe, 1280 Dalren, 1403 Daerle. Germaans darnja: verborgen, vermoedelijk van geheimzinnig, betoverend, lauha: bosje op hoge zandgrond, vergelijk Darnetal, Frankrijk, Darmstadt, Duitsland.

Dabbelo, Hoenderloo, 855 Dabbonlo. Germaans Dabbon: van Dabbo, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Daknam, Lokeren, 1156 Dackenham: omheind stuk land, van Dakko.

Dalem, Tielerwaard, 1325 den lande van Dalem, is een samenstelling van dal en heem: woning.

Dalen, Coevorden, 1276 cives de Dalen, van Dalon: dal, dus in de dalen.

Dantumadeel, 1398 Dontmerdeel, Dongherdeel, 1418 Dontmadele, 1423 Domptummadeel, van de familie Dant(u)ma.

Dantumawoude (Fries: Dantumawâld) Dantumadeel. 1369 Dointhimwalda, in 1421 als Dontimwalda en in 1505 als Dantumwald. Dont; hoge zandrug, woude; (moeras)gebied. Deze zandrug loopt van Driesum via Dantumawoude naar Rinsumageest (Dokkumer Wouden).

Darp, Havelte wijst door zijn klinker naast Derp op een Friese inslag van de bevolking. Hesselt, Hessel, 1298-1304 in Heslen, 1328 Westerheslen genoemd, oude naam van het dorp Darp; dorp.

Daverlo, Brugge, 1140 Davarlo. Germaans Daban lauha: bosje op hoge zandgrond, van Dabo.

Dechelpoel, Ganshoren, 1190 Decchelpule, Dekelpole: poel van bloedzuigers, zie Echelpoel, Antwerpen.

Dedemsvaart is genoemd naar W. J. Baron van Dedem die in 1809 een 40 kilometer lang kanaal liet graven van Coevorden om turf te vervoeren. Tijdens het graven ontstond er bij sluis III een nederzetting die naar de daar groeiende hulst Den Hulst werd genoemd.

Deense Hoek, Lieshout. Deens; onvruchtbaar, vlak, hoek.

Deerlijk, Kortrijk, West-Vlaanderen, Derlike, 1070, 1111 Tresleca; nederzetting van Trasilos; energieke.

Deftinge, Oost Vlaanderen, 1026 Davatinge, 1050 Dabantinco, 1130 Daventengem, Keltische waternaam dabantico?

Deil, Tielerwaard, bij Geldermalsen 1148 Daile en Daila, 1200 Deyle, 1210 Deile: aandeel in een perceel, zie delen, Gotisch dails; stuk grond, plaats. Wordt door sommigen als Thule, Thuyl en wordt ook Tule genoemd. 

Deinze, Oost Vlaanderen, 840 Dunsa, heilige Poppo is in 978 te Deinze geboren, 1168 Dunza, misschien van Keltisch devonisa: heilig water of uit tonnisa: golvend water, of van Dunsa; dons; mos? zie Duisbeke, ter Duist.

Delden, Almelo, 997 Thelden, 1118 d’Helden, 1036 Theldun, 1118 Dhelden, 1134 Telden: onzeker, kan van deel: dorsvloer, of van thel: grond.

Delft, Zuid Holland, 1083 Delf. Germaans dilbja: gracht of sloot, gegraven water.

Delfgauw; streek- of dorpsweg.

Delfshaven, Rotterdam, 1389 Delfschehave: een sloot om de stad Delft te laten concurreren met Rotterdam om zo gemakkelijker bier naar het zuiden te verkopen.

Delfstrahuizen, Fries Dolsterhuzen, Zevenwouden. In 1408 Nye en Olde Delfsterhuizen, in 1511 Delfsterhuijssen: nederzetting, stra; bewoner aan of bij, bewoner aan een delf of gegraven vaart.

Delfzijl, Gronings Delfziel, 1317 Selsilum, de plaats is ontstaan bij de drie in 1271 aangelegde sluizen in de mond van het Damsterdiep dat vroeger Delf: gegraven sloot, heette. De dopsterzijl, de jongste van deze drie, was waarschijnlijk al in 1272 in gebruik. De oudere zijn Scheemder - en Slochterzijl. 

Dellen, Veluwe, de lage streek, del staat naast dal.

Delthuizen, Kantens: huizen van Delte, zie de familienaam Deltema, nu verlaten.

Demer, rivier te Hasselt. 10^de eeuw Tamera, mogelijk van Keltisch tamra; duister, donkere rivier.

Demen, Oss. Latijn dominus; heer op een heerlijkheid of niet leenroerig goed.

Demmerik, Utrecht, 1135 Denemarc, net zoals andere ontginningsnamen als Polanen en Portengen van een land afgeleid.

Denderbelle, Oost Vlaanderen, belle van midden Latijn balliolum, baculiolum: palissade, afgesloten ruimte langs de Dender.

Denderleeuw, Oost Vlaanderen, 1146 Lewe, met hlaiwa: heuvel, eigenlijk grafheuvel.

Dendermonde, Frans Termonde, Oost Vlaanderen. 1088 Thenremonde. 1154 Thenremund. Prehistorisch Tanara tot Germaans panaro en munpjan: monding van de Dender, zie Tenre.

Denderwindeke, Oost Vlaanderen, 896 (Vu) Wenteka super fluvium Thenra, 994 Wentica, 995 Wendeka, 1166 Wentica. Gallisch Romaans Wenetiacum: toebehorend aan Wenetius. (volksnaam Veneti, Wenden) Zie Scheldewindeke, Oosterzele.

Den Ham, Bellingwedde.1498 Upham, later ook In den Ham of Nye Ham ter onderscheiding van Houwingaha of Utham. (is later verdwenen) Ham; hoek, landtong, stuk weiland. Zo ook Den Ham in Zuidhorn.

Dennenburg, Oss. 1225 Derenburhc, Germaans dranja; verborgen.

Destelbergen, Oost Vlaanderen, 962 Thesle, 1119 Descelberge. Destelbergen ontstond blijkbaar door samenvoeging van 2 nederzettingen: Dessel en Bergen. Germaans pahsu: das, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Desteldonk, Oost Vlaanderen, 966 Thesledunc. Van thesla; distel of Germaans pahsila, van pahsu: das, dunga: zandige opduiking in moerassig terrrein.

Deurle, Oost Vlaanderen, 1114 Durle. Germaans dura, dolik, lauha, bosje op hoge zandgrond. Zie Darfeld, Duitsland, Dorla, Doullens, Dourlers, Frankrijk.

Deurloo, Zeeland, naam voor watergeulen, het lo betekent hier een buitendijkse waterloop, 1^ste lid is door.

Deurningen, Hengelo: afstammelingen van Diura, vergelijk de Duitse plaats Teoruneshusir in de 9^de eeuw, zie ook Deersum.

Deuteren, Den Bosch. 1568-1648 Dueteren of d’ Uteren; de uiterwaarden.

Deventer, Overijssel, 877 zeven hoeven in Daventre portu; haven, 806 in Dantre port, 822 Taventeri, 952 Daventre, 1027 Daventrensis: onzeker, kan van de Kelttische waternaam dat op –antra eindigt als Dabantra in een gebied waar anders alleen oud Germaans –andro voorkomt,vergelijk Deftinge, Oost Vlaanderen. Of een boom van persoon Dafa, vergelijk het Engelse Daventry, of van dode boom, onzeker.

Dieden, Noord-Brabant. Vroeger Dichden, Diechden, Diegden en zelfs Dieten. De naam is een samenvoeging van dic (dijk) en den (een bewoonbare plaats). De naam betekent dus eigenlijk: bewoonbare plaats aan de dijk.

Diemen, Noord Holland, waarschijnlijk uit d’ Ieme en dan een waternaam als de Eem, de Diem.

Diemen, Holendrecht, 1332 Diedenheem: woning van Theodo, zie Didam.

Diepenbeek, Hasselt, 1092 Tidebechen: beek van Theodo.

Diepenveen, Deventer, had een klooster in 1402 te midden van de moerassen, oorsprong van de naam. 

Diepven (Noord-Brabant, Nederlands-Limburg), bij Averbode (Vlaams-Brabant): diep ven, diepe veenplas.

Diepezele, Ieper, 1114 nova terra Dipesele dicta. Germaans deupa: diep (gelegen) sali: uit 1 ruimte bestaande woning.

Dieppoel, Heeswijk-Dinther. 1205 Dipenpul. Germaans deupan, van deupa: diep, pola: poel.

Diepswal, Zuidhorn. Diepe wal; kade of oever langs het Hoendiep. Zo ook Diepswal, Leek.

Dieren, bij Rheden, 838 Theorne, Theothorne, 1025 Diederna, 1168 Didren, Thiedere, 1218 curtis Diderin, Germaans peudo: volk, hunjon: hoge plaats boven moerassige grond. 

Dierdonk, Helmond. Uit Germaans deura; dier, hert, dunga; zandheuvel.

Dierdonk in Meulebeke en Ruiselede (West-Vlaanderen) en Vinkt (Oost-Vlaanderen).

Diessen, Hilvarenbeek, 260 Deusoniens, 712 Diesne, 1069 Dissina, 1320 in festo beati Mathaei Apostoli et Evangelistae Dyesten, oud Germaanse waternaam deuson, bij Indo-Germaans dheus dat vaak in religieus verband optreedt (in Grieks Deus: God) Galloromaans dusius: daemon, midden Hoogduits getwas: spook, Litouwen dvasia: geest, ook als naam van een rivier, Dieze, nu Reusel.

Diest, Vlaams Brabant, 900 Dioste, 1140 Diste. Met vermoedt een Keltische naam Divusta: de goddelijke. Of een verschrijving van triest/dries; gemeenschappelijke weidegrond, driesprong van wegen, dorpsplein, gerechtsplaats, braakland.

Diets-Heur, Tongeren, 1258 Eure, mogelijk van een Keltisch woord aidharo: de heldere. Of van een Waals woord van Latijn ora: rand, grens. Het woord Dietsch duidt er op dat het als Nederlandse nederzetting werd aangemerkt.

Dieteren, Susteren, 1213 Dithirn. Mogelijk dezelfde betekenis als Dieren, Gelderland. Of van de naam Diederik.

Dieval, Franse Pas de Calais, 1079 Divat. Keltisch dew-ate, van dewo: God. Het is de bron van een beek Divion: goddelijk water.

Dieve, Leuven, 1215 Diva: heilige rivier, Keltisch Dewia.

Diever, Westerveld, 1181 Devere, 1298 apud Duvere, 1383 Dever. Keltisch kan hier niet. Mogelijk van diub en dan van midden Nederlands dobbe: kuil?

Dieze, Diest, oude naam van de Aa, bespoelt ‘s Hertogenbosch, betekent mogelijk de bruisende rivier, vergelijk oud Hoogduits diozan: bruisend.

Dijken, Fries Diken. 1164 Inde Dycken. Ook De Dyken, Indelijcken en Indijc. Lag wel binnen dijken.

Dijkhuizen, Fries Dykshoek., Franekeradeel. 1511 als een Syts op die Horne, 1664 Dyckshoek. Dijk en hoek, de ligging in een hoek van de Waddenzeedijk en de Griene dyk.

Dijkhuizen, Zeddam. 1142 Dikhusen. Germaans dikhusum: van dika: dijk, husa: huis.

Dijkhuizen, Drenthe, Gelderland.

Dijkstaal, Schagen, grond waarop de dijk ligt.

Dijksterburen, Fries Dyksterbuorren. Wunseradeel. 1664 Dycksterhuysen, 19^de eeuw als Dijksterhuizen. Misschien wordt dezelfde plaats bedoeld met Dixherne vvan 1543.  Buren is een meervoud van buur, in oudere namen is dat huis, dijk met suffix –ster, variant van stra wat; bewoner aan, bij. Bij de huizen van de bewoners aan de dijk.

Dijksterhuis, Fries Dyksterhuzen, Wunseradeel, Dijk met suffix –stra, wat; bewoners aan, bij, huizen is meervoud van huis. Dijksterhuizen, Fries Dyksterhuzen, Menaldumaldeel. 1502 Dyckstrahusen, idem.

Dijkum, Loppersum, eerder Dikum, van de Friese naam Diko

Dijkwel. Kapelle (Zeeland): kolk door een dijkbreuk ontstaan.

Dikkelvenne, Asper, 9^de eeuw Ticlevinni, dicla; kleine dijk?, venne, moeras, veen.

Dikkenberg. Rhenen. Reeds in de zestiende eeuw wordt het landgoed Dickenberch of Dikkenberg genoemd. Op een perceel grond van de stichting Gast- en Weeshuis stonden twee boerderijen langs verbindingspaden tussen de Oude Veensegrindweg en de Cuneraweg. De meest noordelijke boerderij heette Klein Dikkenberg, de andere groot Dikkenberg.

Diksmuide, West Vlaanderen, 1089 Dicasmutha, 1146 Dicsmutha. Germaans dikas munpjan; monding van de dijk, daar vaak met de betekenis gracht. Het ligt evenwel aan de monding van een natuurlijke waterloop, de Zarre of de IJzer.

Dilbeek, Vlaams Brabant, 1075 Dedelbeccha. 1215 Dilbeca. Het eerste lid is mogelijk een voor middeleeuwse waternaam, te vergelijken met de waternaam Didilone van Proto Indo-Germaans d’eid; schitterend, Germaans baki: beek.

Dilgt, Haren, 1332 Thiligte, 1332 Thilligte, van de persoon Thille of van tille: brugje en achte of echte: rechtsgebied?

De Dingen, Winsum, 1339 Dyngum, mogelijk van oud Engels dincge: ploegland, braakland. Of van dingen; omstreden land of als gerechtsplaats.

Dinant, Namen. Gallische naam divonantos, samengesteld uit divos, heilig en nantos, vallei.

Dingstede, Meppel, 1298 In Mappele…item Dincstadinchus, 1304 Dincsyadinchus, fincstat: gerechtzitting, dincspel: rechtsgebied.

Dinteloord, Steenbergen, Noord-Brabant. 1604 le village de Dindeloort, een jaar voor de stichting van het dorp. Ooort, oirt; punt (eiland) aan de Dintel.

Dinther, Heeswijk, 1139 Dinthere, Dinter, in 1196 schonk Albert van Dintere aan de abdij een landhoeve, Bernheze. Dijnter in een akte van Hertog Jan van Brabant in 1352, dint; ingedrukt, ingedeukt, haar mogelijk van haru: lang gestrekte golvende heuvelkam, of van Dindo?

Dinxperlo, Aalten. Dingspel; gerechtplaats of dingspel, lo; bos.

Dirksland, Goeree-Overflakkee, eerst in 1415 ter bedijking uitgegeven waarbij een zekere Dirk betrokken zal zijn geweest.

Dishoek, Veere, komt van het woord dijkhoek. Deze naam kreeg het dorpje omdat het bij een zeedijk lag. Restanten van de dijk zijn nog steeds te zien als bij stormvloed veel zand van het strand is gespoeld.

Diuridasrip, Duurswold, Groningen, begin 11^de eeuw Germaans Deurihardas: van Deurihard (deurja: dierbaar, hardu) koen, hripu, oeverzoom, helling van een heuvelrug, zie de rip in Rijpmapolder en Anreep. Verdwenen nederzetting.

Dodewaard, bij Opheusden, 11^de eeuw Dodewero, 1107 comitatus de Dodewerda, 1133 Dodevert, 1118 insula parochia Dodenweerde, 1177 Dudenwert, 1181 Dondenwerhe: verder Dodenweert, Dodewaert, Doyenwaert, Doornewaert, Doornewaerd, afgekort Doorwaert of Doewert. Germaans Dudan: van Dudo, waripa; riviereiland; waard

Ter Does; moeras met bomen en struiken, licht veen, turfland, veenland’. Waternaam Does (Zuid-Holland, West-Vlaanderen). Plaatsnaam Ter Does bij Leiderdorp (Zuid-Holland).

Doest ter, West Vlaanderen, 1106 Thosan. Germaans posum, van poso: lichte turf.

Doeveren, Waalwijk, 721 Durninum, 814 sylva Dubridum, 898 Durfos, 1115 Dover, 1136 Doureh, rond 1205 Doveren, rond 1560 Doeveren en Doveren,, oud Germaanse waternaam Dubaro: de zwarte.

Dokkumer Nieuwe Zijlen, Friesland. Zijlen; sluizen die in 1729 aangelegd zijn.

Dolder den, Zeist, 838 Thulere, 1059 Tholre, 1178 Dolre. Germaans pulla: dol, roeipen ? haru, zandige heuvelrug. Zo ook Dulder, Hengelo, 797 Huleri (lees Thuleri), rond 900 Thuleri, 11^de eeuw Thulre, 1059 Tholre, 1216 Dholre.

Dollard, Duits Dollart, Waddenzee, vergelijk oud Fries dollert: groot gat in de grond, poel, greppel, aan de kust ook als grenswater. 

De Dollen, Gaasterland. In 1664 is hier een kleine nederzetting, Dolhuysen, van dolle; graven, zie delven, met buur.

Dommelen, Noord-Brabant. Van de waternaam Dommel.

Donderen, Tynaarlo, 1113 toe Donren, 1491, 1335 Dunre, 1413 toe Donren, 1491 Donre. Naar de duinen heeft men gedacht van Dun-wari: duinbewoners. Of van de in de nabijheid liggende Dunhornslop en dan kan het ontstaan zijn uit Dunhorn: duinhoek.

Donderslag, bij Meeuwen, 1168 Dunreslo, 1209 Donscelre, 1220 Donserle. Germaans Punaras lauha: bosje op hoge zandgrond, toegewijd aan de God Punar.

Dongelberg, Geldenaken, 1079 Donglebert. 1125 Dungelberga, 1142 Dunhelberge. Mogelijk van dungilo, van dung dat verwant is met donk: zandige opduiking in moerassig terrein.

Dongen, Noord Brabant, naar het riviertje Donge, ouder Dongha, de riviernaam Aa of Donkaa, dan een stroompje in of langs een donk.

Dongeradeel, ouder Thoneradeel, naar de persoon Donne.

Doniaburen, Fries Doanjebuorren. Wunseradeel. 1448 Doyenga, 1505 Donyage en Donagae, de familie Donia die ontstaan is uit Dodinga, van de persoon Doede; volk.

Doniawerstal, Fries Doanjewerstal, 1380 Dodingwersal, 1395 Dodingwerffstal, 1398 Doedingwaerstal, komt van het rechtsgebied van Donia. Een werfstal is een plaats waar een ding gehouden en recht gesproken werd. Het eerst lid duidt op een persoon Dodinga, Dodo of Dudo.

Doniawier, Fries, Dunjewier, Wunseradeel. 1543 Doeygwier en Donya waer, 2 jaar later Doingewier en in 1546 Domewier meden. Van de familie Donia, uit Dodinga, van de persoon Doede; volk.

Donk, Belgisch Limburg, 741 Dungus, 1107 insula Dunc. Germaans dunga: zandige opduiking in moerassig terrein.

Donk, Zele, begin 12^de eeuw Dunc, idem.

Donkerlo, Diepenheim, 1188 Dunckerlo, idem met lauha: bosje op hoge zandgrond.

De Donk, Molenwaard.

Donkersvoort, Noord-Brabant, van donk; zandige opduiking in moerassig terreidn, voort, van voorde, een doorwaadbare plaats.

Doodstil, Uithuizen. Til; brug van Doode of Doede.

Doornik, Doirnik, bij Bemmel, 970 Thornae, eind 11^de eeuw apud Tornacum, genoemd naar het Belgische Doornik/ Tournai: fort op hoogte.

Doornik, Henegouwen, Frans Tournai, rond 300 Turnacum, 400 Tornacensis, 577 Tornacum. Mogelijk uit het Germaaanse purnu; dorp, vica; vestiging.

Doornspijk, Elburg, 796 villa Thornspyc, Thornspiic, 805 villa qua dicitur Thornspic, 1025 Dornspic. Germaans purnu: doorn, spika: in een waterhoek uitspringend land.

Doornzele, Oost Vlaanderen, 966 Thornesele. Germaans purnu: doorn, sali: uit 1 ruimte bestaand huis,

Dorp, algemeen, doorp, dorpe, derp, darp, durp, zelfstandig naamwoord. 1) Akker, hoeve, landgoed. 2) dorp; verkleinwoord, dorpkijn, dorpken.

Dorst, Oosterhout, vergelijk Duitse Dorste dat in 1015 Dorstedi heette. Dus uit dor en stat: plaats. Zie Engelse Dorset wat wel een Keltische naam is.

Dortmund, Duitsland, 941 Trotmannie, 1001 Trutmannia, 1066 Trutmundi, 1153 Tremonia. Germaans pruto: (oud Engels prote) keel (vergelijk Druten, 1075 Drutena) vloednaam met bestanddeel manjo.

Dorth, Lochem, 1346 de geslachtsnaam Dorrete, 1366 Dorret, dorre grond.

Doosje, Overijssel. Een verklaring zegt dat de inning van schutgelden niet, zoals meestal gebeurde, met een klomp aan een touw of hengel zou hebben plaatsgevonden, maar met een kartonnen doos. Kennelijk stond juist deze sluis bekend om de inning met behulp van een doos, en was dit wellicht ook de oorsprong van de naamgeving van de buurtschap.

Draaisterhuizen, Fries Draaisterhuzen, Friesland. Er stond en groep huizen nabij de plek waar men de schepen over de dijk heen draaide zodat ze verder konden over Bolswardertrekvaart naar Bolsward.

Drabstraat, Gent, 1208 Drabstata. Midden Nederlands drabbe: modder.

Drachtstercompagnie, Drachten. De benaming “compagnie” verwijst naar een groep Keulse magnaten, die rond 1570 het veengebied tussen Leek en Drachten kocht, en deze “compagniesvenen” in vennootschap met de familie Ewsum exploiteerde voor de turfwinning.

Dranouter, West Vlaanderen, 1123 Dravenoltra, 1144 Drawanultra: van de persoon Drava of Drawa, outer: altaar?

Drechterland, heet het oostelijke gedeelte van West Friesland, waarschijnlijk genoemd naar een water dat loopt van Zwaag tot aan de zeedijk bij Schellinkhout. 115 Drechterne, van drecht met warja: bewoners langs de Drecht.

Dreischor, Brouwershaven, 1206 Drieskire, Dreeskiere, 1237 Dreischire, bestond oorspronkelijk uit 3 schorren, drie stukken onbedijkt braak liggend land, vergelijk Drieslinter, Vlaams Brabant: dan met lind: lindenboom. Tot 1837 had het een kasteel dat Windeburg heette.

Dremt, Hummelo, 1222 Thremete, zie Dremt.

Drempt, Bronchorst, 1069 Tremethe, 1122 Tremete, van drem of drum: eindstuk van een stuk grond.

Zo ook Drimmelen, Noord Brabant, 1328 Driemilen; drie mijlen, tot Geertruidenberg.

Drenthe, 820 in pago Threant, 944 in pago Thriente, 1006 Thrente, 1040 in comitatu Trente situm. Germaans prea-hantja: prea: drie, hanta: samen, gemeenschap, dus een gebied dat uit 3 delen bestond.

Dreumel, Wamel, 893 Tremele en Tremile, 1117 ecclesia Trumele, 1226 de Drumel, van drem of drom: eindstuk van een stuk grond.

Drie, Ermelo, 855 villa Thri in pago Felua, 996 Triendum, dus drie als in Driehuizen?

Driebruggen, Bodegraven. Drie bruggen over de Dubbele Wiericke.

Driel, Overbetuwe, 996 villa Thrile in teisterbantiae comitatu, 1006 Dryele, 1261 Dryele, Driele: driel en lo, drie gerooide stukken of van driesprong, zie Kerkdriel en Maasdriel.

Driebergen, Zeist, 1159 Thriberge, 1329 Drieberghe. Germaans prea: drie, bergum: berg, is zo genoemd omdat het op drie heuvels gevestigd is, drie hoogtes.

Volgens een handschrift van het Utrechtse aartsdiakenschap is er te Driebergen geen parochiekerk, maar alleen een kapel geweest die net zoals die van Darthuizen tot die van Doorn behoorde. Heeft vele landgoederen als Sterkenburg, Hardenbroek etc.

Drieboerehuizen, Friesland, Fries Trijeboerehuzen. Het bestond uit drie boerderijen waaronder Uylsmahorn en Bleinsma.

Driedijk; plaats waar twee polderdijken bij elkaar aansluiten, in ’s-Heerenhoek (Zeeland). Ook in Kieldrecht, Verrebroek en Waterland (Oost-Vlaanderen).

Driehuizen, Alkmaar. Driehuizen in Opdorp, Texel, Baasrode, Balen-Neet en op diverse plaatsen in Nederland. Driehuis, Reek (Noord-Brabant), Vessem, Wintelre en Knegel , Eersel, Noord-Brabant, Velsen, Noord-Holland.

Driemond, Amsterdam. Naar de drie monden die hier samenkomen, het Gein, de Gaasp en Smal Weesp.

Driesprong: ‘plaats waar drie wegen samenkomen’, ook ‘plaats waar drie bronnen ontspringen’. Driesprong in Ede (Gelderland), Haarlemerliede (Noord-Holland) en Ketel (Zuid-Holland). De Driesprong in Wateringen (Zuid-Holland).

Driene, Twente, 900 Thrinon, 997 Triendum, 11^de eeuw Thrinon: wel van drie, vergelijk oud Noors thrennr: drievoudig.

Dries, begin 13^de eeuw Drisk. Germaans priwiski: driesprong.

Drieschouwen, Terneuzen. Naar de drie zoutketens die ooit aan de zuidzijde van Axel hebben gestaan.

Drieslinter, Vlaams Brabant: dus een dries; driesprong met lindebomen?

Driessen. Nederlands-Limburg, Waalwijk’. Een dries, of driest is een akker of veld wat niet voor akkerbouw, maar als weide gebruikt wordt.

Driewegen, Terneuzen. Naar de driesprong van de dijken.

Drijber, Beilen, 1217 Triburd, 1348 Drybort, 1530 Dryberde. Men kan het vergelijke met het Saksisch Drebber dat in 988 Triburi heette. Van drie en burd: buurtschap.

Drocht, Zuidwolde, 1316 Drucht: droog land.

Droeshout;  troebel bos. (plaatselijke uitspraak: Droesaat) Vlaams-Brabant. Het dorp is bekend om zijn legende van Jeanne de Kruidenvrouw, die als heks terecht werd gesteld en van Rosse Kwaa, een echte heks die terechtgesteld werd.

Drogedijk, Hontenisse (Zeeland), Drogendijk in Dinteloord (Noord-Brabant). Droge Dijk ‘binnendijk, slaperdijk’.

Drogeham, Fries Droegeham, Friesland. Ham, landtong. Ligt op een zandkop waar men vroeger bij overstromingen droge voeten hield.

Drongelen, Aalburg, 1270 de Drungele: 1274 Drongel: lo: droge plaats in bos en oud Noors drengr: dikke stok of boom, of van drong: dringen, een nederzetting in een nauwe ruimte?

Drongen, Frans Tronchiennes, Oost Vlaanderen, 820 Truncinae, van Latijn truncus: boomstam of een plaats waar bomen geveld waren.

Dronrijp, Fries Dronryp, Franeker, 1132 Dennigrip, 1243 Dronryp, 1245 Drenningrip: smalle strook land van Drenninga. Friese rijp betekent deel van een gemeente.

Dronten, genoemd naar een plaats die door de zee verzwolgen is, vergelijk de in 1387 genoemde Dronterdijk en later de polder Dronten. Midden Nederlands dronten: zwellen, dus land dat uit de Zuiderzee aangeslibd was en boven het water uitstak.

Drouwen, Borger-Odoorn, 1381-1383 Druwen, Druewen, wel naar de Friese persoon Drouwe of van druw; akker.

Druimeren, Herne, 1217 Drughemere. Germaans drugja: droog, (oud Engels dryge) mari: meer.

Drunen, Heusden, rond 1080 of 1090 de Drutena, 1170 Truthene, 1360-1383 vaak Drueten. 1205 Huone, 1234 Hunen, als deze namen betrekking hebben op Drunen zou het ontstaan kunnen zijn uit Ter Hunen waar hune laag, moerassig land betekenen kan.

Druten, Gelderland, 1167 bonum Truthene, 1167 Drothen, 1250 ecclia Drothen. Mogelijk van throti: zwelling, een bodemverheffing?

Dudzele, West Vlaanderen, 1060 Dodesala, 1089 Dudazele, 1177 Dutsela. Germaans Dudas sali: uit 1 ruimte bestaand huis, van Dudo.

Duyncroft, Bergen. Naam voor een stuk land in een de rand van de duinen.

Duinen ter, Nieuwpoort, 1128 de Dunis. Germaans dunum: duinen.

Duinrell, Wassenaar, waterloop in de duinen.

Duisbeke, Oudenaarde, 1063 Dusbeccam, 1150 Dusbeca, een beek door met waardeloos hout begroeid moeras?

Duurendseind, Oss. Keltisch duren; land dan het water of verhoogd land, en einde.

Duist ter, Ninove, 1165 Dunst, van dunsa: mos, zie Duisbeke.

Zo ook Duizel, Eersel, 1219 Dusele, 1345 Duzel: veenachtige streek.

Duisterwinkel, voormalig gehucht te Garnwerd. De naam zou duiden op een voor schepen gevaarlijke winkel; hoek, in de Hunze. In die bocht zouden veel bomen hebben gestaan rond een drietal boerderijen, wat de bocht een donker karakter gaf. Of beroofd werden.

Duiveland-Scouwen, 1206 Duvelant, land van Duvo.

Duiven, Duven, Zevenaar, 838 villa que dicitur Thuuine of Thuvina, 970 curtis Thumna of Thuiwa, 1131 parochiani de Thufen. Oud Germaans pubino, zie oud Engels puf: struikgewas, oud Noors pufa: heuvel, later tuber: bult, knobbel, heuveltje

Duffel, Antwerpen. Duffla in 1059,  Duffle (voor 1350 en Duffele (na 1350). Vermoedelijk een tweeledige naam (Duff en le). Duff zou afgeleid zijn van het Keltische woord dubro (water). le zou een verwijzing zijn naar lo dat op haar beurt afgeleid zou zijn van het Latijnse locus (plaats). Duffel betekent dan plaats bij het water. 

Durbuy, provincie Luxemburg, de naam betekent ‘harde omgeving.

Dusseldorp, Limmen, 1277 Dissele bij Egmond, later Distervenne, Disselmade en Disseldorp, de vorm van het dorp doet aan een dissel denken?

Dussen, Noord Brabant, is genoemd naar een later ingedijkte rivier in het land van Altena. 1156 Dussan, 1167 Dusna, behoort net zoals het Duitse Dussel, zie Düsseldorf, tot oud Hoogduitse doson: ruisen, bruisen.

Duurkenakker, Muntendam. Akker van Duurke of Diurcke.

Duurswold, Groningen, rond 1000 Diurardasrip, 1406 Duirtswold, 1428 Diurdiswolde, van diurid, oud Fries diar: menigte wilde dieren of van de persoon Diur; duur, kostbaar,  en wold of woud.

Zo ook Duurswoude, Fries Duerswald, Opsterland, 1505 Dyoertswolt als een andere naam voor Backeffeen. 1543 Duyrswol(d)t.

Dwarsdijk, Rotterdam, 1178 Thyverdic, 1188 Dwerdeike. Germaans pwerha: dwars: dika: dijk.

Dwarshaspel, Leek, ligt dwars, in een haak op het water De Haspel.

Dwingeloo, Drents Dwingel, 1181 Twingelo, 1206 Duigelo, 1368 cureit tot Dwinghelo. Germaans pwangi: riem, wel een smalle strook land, lauha: bosje op zandgrond. Of van dwingen en dan een dwanglo wat hetzelfde zou zijn als banlo, zie Ballo.

Dwarsgracht. Overijssel. De naam van de plaats is ontleend aan het feit dat de gracht dwars op zowel de Jan Hozengracht, Cornelisgracht, Bouwersgracht en de Thijssengracht lag.

Dworp, Frans Tourneppe, Vlaams Brabant. 1138 Tornepia, 1221 Dornepa. Oud Germaans waternaam purnapo bij purnu: doorn, beek met dorenstruiken.

 

E

 

Eemdijk, Bunschoten. Ligt aan de Eem.

Eesterga, Fries Jistergea, Friesland. Ga; streek, easter; ten oosten of bij de Oosterzee.

Echelpoel, Antwerpen, poel met bloedzuigers.

Echt, Susteren, 950 Ehti, 1174 Ehta, van echte: hofhorig goed. 

Echteld, Neder-Betuwe, 1178 Echelte en Echtelde, van echte: hofhorig goed.

Zo ook Echten, Ruinen, 1181 Echtene, 1298-1304, apud Hechten.

Zo ook Echten, Friesland, Fries Ychten, 1245 Acthne, 1335 Echene, 1511 Echtna. Of van oud Fries ak, ek; eik. Echtenerbrug ligt ten oosten van Echten.

Ede, Wageningen, 866 Edesthorpa (?), 1216 ecclia de parrochia Edhe, 1429 Eede, stadje met dam, of heide, of van de Ee: waterloop, van Germaans ahwo: natuurlijke waterloop vooral in zee en rivierkleigebied.

Eede, Zeeland. Genoemd naar het riviertje Ee of Eede.

Edelare, Oudenaarde, 1110 Edelar, 1115 Adelar: bosweide van Edo.

Edens, Fries Lens, Spannum, 1505 Eedens, betekent de afstammelingen van Van Edo, zie de familienaam Edinga en het in 945 genoemde Edenwerfa.

Eelde, Drents Eel, Assen, 1139 Elde, 1250 Elethe, 1263 Elende, 1298 sculteti de Eledhe: van het water Ee of Aa en lede: waterloop, zie Aalden, of van eel: zwelling, bult, of mogelijk van ele: eland die er toen waren.

Zo ook Elden, Groningen, in 855 Elti.

Effen, Breda. 1295 Effene.

Egdom, Woudenberg. Egdom uit eek-eick-ec (doorwaadbare plaats) en dom (een verhoging in het landschap). Het goed Egdom is gelegen nabij de Lunterse Beek (sinds 1941 Valleikanaal) dus Egdom betekent een doorwaadbare plaats bij een dom. Op deze dom werd de eerste boerderij Oud Egdom gebouwd.

Elahuizen, Fries Ealahuzen, Gaasterland. 1412 Elahuysen, 1492 Elehuusen. Van de persoon Ale, Ele; edel, een huizen.

Eembrugge, Baarn, ligt aan de Eem bij Eemnes, 1346 Eenbrugghe, waar een brug over die rivier geslagen is, in Latijn Emi-pons. 

Eemnes, 1306 Emmenesse: in water uitstekend land in de rivier Eem, een dorp van Eemland, was vanouds zeer groot. In Nederduitse geschiedenis was het een mijl lang.

Eemster, Dwingeloo. 1210 Hemsere, 1461 in der marke van Emshoren. Germaans Imas haru: zandige heuvelrug van Imo

Eemswoude, Tjerkwerd, 885 Imiswalde. Germaans Imis: van Imi, walpu: sompig bos vooral in zeekleigebied.

Een, Norg, 1335 Ede, 1381-1383 in den kerspelen van Norch ende Veenhuesen ende in der buerscapp ende marke toe Eden, dus gelijk aan Ede of van ede: brandhout, turf.

Eerde. Noord-Brabant. Eerde; beploegde grond, bouwland.

De Eest, Grootegast. De naam ees verwijst waarschijnlijk naar een aantal hoger gelegen bouwlandakkers (ook les of Fries: ies(t), mogelijk ook de oorsprong van het Drentse Ees), een es.

Ename, Oudenaarde, eind 9^de eeuw Ehinham, 1014 Einhamma, 1038 Enham, 1063 Eiham.. Germaans Agin: van Agi of Agina, oude naam van de tegenoverliggende beek, bewaard in Eine, hamma: landtong die uitspringt in inundatiegebied, ham of rivierbocht (waarin een castrum gestaan heeft) van Ajo. Zie Nederename.

Eenigenburg, Schagen. 1289 Einighborch of Einihborch, 1323 Enigheburch, 1478 Enichburch, 1600 Eeenighenburch. Ee; water, nige;vlakbij. Vlakbij de pas in 1597 ingepolder Zijpe, bedijkt in 1553.

Eenrum, Gronings Ainrom, De Marne, begin 11^de eeuw Arnarion, eind 11^de eeuw in Arneru. Germaans arnu: arend, harim van haru: zandige heuvelrug.

Eerbeek, Brummen, 1046 Erbeke en Ertbecke, 1401 Eertbeeck, wel van eerd: akkerland, en beek.

Eerken, Frans Archennes, Graven. Mogelijk van Keltisch arcana: waterloop.

Eernewoude, Fries Earnewald. Tietjerkstradeel. In 1471 wordt vermeld dat Hoytien Oedszoon afkomstig is uit Eerndwaud, begin 16^de eeuw komen varianten voor als Eernawald. Van de persoon Arend of Erend; adelaar, en wald, wold; woud.

Eersel, Brabants Irsel, Noord Brabant, 712 Eresloch, 1339 Eersele in een schepenakte, Germaans Eras: van de persoon Ero, lauha; bosje op hoge zandgrond.

Ees, Borger-Odoorn, geslacht, 1263 Rodolfum de Ese, wel van es: bouwland.

Eesinge, Meppel, 1298-1304 Evesingehus, waarschijnlijk van de persoon Ivo.

Eeuwen, Broechem, 1146 Ewino, 1164 Awen, 1173 Ewen, mogelijk van de waternaam Aa of Ee en winne: weide?

Efteling met vormen als Effeling, Esteling, van de persoon Effo.

Eghel, Helden, wel van echel: bloedzuiger of een lo naam van de persoon Agjo?

Egelmeer, Veenendaal, eerder Agilmari, meer met bloedzuigers.

Egenhoven, Heverlee, 1141 Egenhova. Germaans Agin hofa: boerderij van Agi.

Eggelmors, Enschede, naar de echel of bloedzuiger.

Eggertingen, Vliermaal, 1274 Hegdingen, mogelijk van de persoon Agido of Hagido.

Eghezee, Namen, 1184 Unghesiis, 1209 Unghesees. Germaans Romaans Winigisiacus: behorend tot Winigis.

Egmond aan Zee, Bergen, 1514 Egmondt up tzee: aan zee gelegen Egmond.

Egmond aan den Hoef, 1465 op den Hoef in den ban van Egmond, 1573; De hoeff tho Egmonde: hoeve bij Egmond.

Egmond binnen, 863 Hecmunde, 922 Ekmunde, later Ecmunde of Ekmunde, 1162 Ekmunda en Hallum, de plaats die verdwenen is en bij het huidige Adelbertusputje lag, zie Hallum. (ooit ook Hallen of Hallem genoemd) Germaans Aggi munpjan: monding van de Agjo? Of betekent mond bescherming?, hand, dat naar de in de nabijheid staande villa Eggonis als: onder de bescherming van Eggo staande bezit.

De ouden spraken over drie Rijnmonden. De derde Rijnmond zou aan de bij Egmond aan Zee geweest zijn. Dat zie je aan de naam Egmond: een enge monding, eerder Heckmunde: mond, wat uitloop van een stroom betekent, en van Eg: eng. Ook de oude naam ervan, Hallum, dat werd eerder gespeld als Heckmunde en Egmunde waar ook weer de Eg en mond in voorkomt. Dan heeft de Rijn zich gesplitst te Utrecht en is wat we nu de Vecht noemen via Maarsen, Vreeland en Muiderslot, bij de Herengracht in het IJsselmeer of vroeger in het meer Flevo loopt, langs de kromme Y (IJ) of Krommenie richting Egmond. 

De Rijn is wel een afscheiding geweest tussen de Kennemers en de Friezen via de loop Kinheim, Kynheim of Cynhâm: geschikte woonplaats. 

Egmond aan Zee uit Jacobus Craandijk, 1875. Het huisje waarop de steen staat was vroeger een armenhuis. Het werd in zijn tijd geteisterd door een tyfus epidemie. Vanwege die ellende werd Prins Hendriks Stichting opgericht als een huis voor de ouden van dagen, in 1875 voor oude zeelieden. 

Eibergen, Groenlo, 1188 parrochia Ecberghen, Ecberghen, 1235 Herberghe, 1246 Hegberghe, 1513 aenden Eychberch, 1616 Eyberch, Germaans agjo: spits, of beter van ec; eik, berga: berg. Er zitten in het gemeentewapen drie eieren, maar er zijn geen bergen.

Eibersburen, Grootegast, 1685 Eibertburen, zal wel uit Egbertsburen ontstaan zijn, de man Egbert of Eibert, geen ooievaartsbuurt.

Egchel, Panningen. Egchel heeft waarschijnlijk een ontwikkeling doorgemaakt van Achtel, Agell, Naichel, Achel, Aechell, Aggel en Eggel naar het huidige Egchel. De naam is samengesteld uit de woorden aha; water, en lo; een bos op zanderige grond en meestal vlak bij een nederzetting gelegen.

Egoven, Overbroek, begin 12^de eeuw ad Aidonicurtem. Germaans Aidinga hofum: boerderij van Aido.

Egypte, Veendam. Verwijzing naar zigeuners die vaak verklaarden dat ze uit Egypte kwamen.

Egypte, Bladel, idem.

Eienbrugge, Oostkerke, 1187 Heienbriga. Daar en in het aangrenzende Dudzele en ook Eiewerve, (in 1122 Eggenuuerf, (uu=w) hwerba: kunstmatige heuvel. Eienbroek en Eiensluis. Germaanse waternaam agjon, zie Egmond, of van de persoon Agjo en brugjo: brug.

Eierland, Texel, eerder Eyerland en Eijerland, genoemd naar de eieren van zeemeeuwen die voor de indijking gevonden werden.

Eygelshoven, Kerkrade, door water omstroomd land van Agilo.

Eigenbilzen, Belgisch-Limburg. Eigenbilzen - eigen of allodiaal en Bilzen - wordt voor het eerst vermeld in een akte van 1096. Ook zou het betrekking hebben op Eikenbilzen, dit ter onderscheiding van Bilzen, dat in de 13^de eeuw ook wel als Bucholtbilsen (Beukenbilzen) werd genoteerd.

Eiland, Noord-Brabant. Het ligt tussen de dorpen Hoogerheide en Huijbergen. De naam verwijst naar een eiland in een ven waarop zich de galg van Huijbergen bevond. Ook Eiland in Limburg.

Eindhout, Antwerpen, 1050 Endeholt. Germaans andja: einde, hulta: bos.

Eindhoven, 1232 Endehoven, 1245 Endoven, 1285 Endehoven: hoeve op het einde.

Eisden, Belgisch-Limburg. 1234, Eskede. Hoewel de oorsprong van de naam niet geheel duidelijk is, wordt vermoed dat esk staat voor gemeenschappelijk bouwland, zie es, dan wel voor ee (water). Skede zou kunnen staan voor schede (scheiding). Zie Eijsden.

Einighausen, Limburg. 15^de eeuw Eynichusen of Einichhusen, 16^de eeuw Einickhuysen, 1566 Eynehensen; huizen van Eino.

Eiteren, Hollandse IJssel, rond 900 Aituron, mogelijk van ait: opzwelling, bodemverheffing?

Ekamp, Gronings Aikamp, Finsterwolde, eerder Eekamp, Aekamp, genoemd naar de Oude Ee.

Ekeren, Antwerpen, 1155 hecerna, 1157 Akerne, 1212 Ekerne. Een waternaam, zie Acren, Denderleeuw in Twee-Akren, Frans Deux-Acren.

Eksaarde, Oost Vlaanderen. 1240 Exarde, Germaans agni, bij agnu: ekster of van egge; scherpe kant, rand, zie Aksel, arda: algemene weide.

Eksel, Belgisch Limburg, de eerste vermelding van Eksel is uit 714 als Ochinsala, de basisbenaming van het gehucht Hoksent, Met Ochinsala wordt vermoedelijk bedoeld ‘de woonplaats van Oko’: een samentrekking van de persoonsnaam Oka/Oko en van sala dat zaal, woonplaats betekent. In de 11^de eeuw wordt Eksel vermeld als Ekinsala en in 1153 van Hecsele, 1153 Hecsele, 1172 Hexele. Germaans agnis, agnu: ekster, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Exel, Lochem,  1392 Eghesloe. Lo of open plaats van Eghel.

Elbe, stroom, Strabo, Plinius, Albis. Germaans albi: de witte.

Elch, Luik. Hoezeer de Nederlandse naam Elch en de Franse naam Othée ook van elkaar verschillen, zij kunnen teruggebracht worden op een gemeenschappelijke Keltische oorsprong, namelijk Altacum (dorp op de hoogte ?), waarbij de ‘c’ in het Nederlands als ‘ch’ ging klinken. Een middeleeuwse vorm van de naam was (H)Elta.

Electra, Zuidhorn. genoemd naar het waterschap Electra dat dit gemaal beheerde en dat haar naam weer ontleent aan het feit dat dit het eerste gemaal van Nederland was dat elektrisch werd aangedreven.

Eleking, Haaksbergen, 1188 domus dictus Elekinc. Germaans Alikinga: toebehorend aan Aliko. (alja: vreemd)

Elen, Belgisch Limburg, 1150 Hellini, 1179 Jelne, mogelijk van halina: harde droge grond, of van Aljo.

Elene, Zottegem, 1184 Elne, mogelijk van Germaanse waternaam Elna, alina; helder water, de Molenbeek.

Elens, Ulrum, begin 11^de eeuw Alingi. Germans Alingja, toe behorend aan Ali. (alja: vreemd)

Eleveld, Rolde, 1427 Eleuelden, 1484 Ele(u)velde, 1508 Eleveltwel van de persoon Elo, zie de Friese familienaam Elema.

Elewijt, Vlaams Brabant, 1219 Elewita, mogelijk van eluw: geel, wita: witte vlakte of van widu; woud?

Elim, Drenthe. Elim was, zoals meer plaatsen in de omgeving, oorspronkelijk een onbegaanbaar veengebied. Nadat het gebied was overgenomen door de Hollandsche Compagnie kreeg het gebied de naam Hollandscheveld. Het jaar 1786 geldt als de geboortedatum van Elim, aangezien er zich toen definitief bewoners vestigden. De plaats heette echter in die tijd nog Hollandscheveld-Zuidoost. Pas in 1924 kreeg het dorp de naam Elim, op voorstel van de plaatselijke predikant. 

Elft, Wieringen, 9^de eeuw Alvitlo. Germaans albut: zwaan, vergelijk oud Hoogduits albiz, elbiz, en lauha: bosje op hoge zandgrond.

Elkerzee, Schouwen-Duiveland, 1156 Hildschereshe, 1274 Hilchersee en Elegaersee, dus Hilgers-ee, water dat naar Hildigar, Hilliger, Hilger of Hildcher is genoemd.

Ellemeet, Schouwen-Duiveland, 1236 Ellimed, mede, made: weiland van Ello of Eli.

Ellerhuizen, Bedum. 1384 Aylardahusum en Aylardahuzum, rond 1600 Elderdehueßen, in de 17^de  eeuw als Elderhuise; de mansnaam Aylard of Elderd of de geslachtsnaam Aylarda.

Ellersinghuizen, Vlagtwedde. Naar de familie Ellersingh die de nederzetting gesticht zou hebben.

Ellertshaar, Drenthe. Haar; hoge rug in het landschap, van Ellert.

Ellewoutsdijk, Borsele, Zeeuws Ellesdiek, 1216 Elewoldesdike. Germaans Aliwaldas dika: dijk van Ellewold of Aliwald. (alja: vreemd, walda: heerser)

Elsendorp, Gemert-Bakel. Genoemd naar pater Gerlacus van den Elsen.

Elspeet, Nunspeet, 1227 de Elspete, 1341 Elspeet. Het heette vroeger Eldenspete, van ald: oud, spit: steek met een spade. Het betekent dus een oude ontginning ter onderscheiding van Nunspeet.

Elten, bij Emmerik in Duitsland aan de Rijn gelegen bij Lobith. In een open brief van Otto de Grote Altine genoemd en in een oudere brief van die Otto Eltene en Eltnon genoemd, is tweeërhande, de ene op een berg gelegen wordt Elteren berg of Hoog Elten genoemd, de andere in het vlakke veld Neer Elten of Laag Elten. Vergelijk Eelde.

Elverdinge, West Vlaanderen, 1066 Elverzenges. Germaans Alifripingja: behorend aan Alifrip. (alja: vreemd, fripu: vrede)

Elversele, Oost Vlaanderen, 1123 Helvercele. Germaans Halifripas sali: uit 1 ruimte bestaand huis, van Halifrip.

Emaus, Hollands Kroon. Mogelijk genoemd naar het dorp Emmaüs in Judea, bekend uit de Lucasevangelie.

Emelisse, Colijnsplaat, 1216 Emelnesse, met nasja: landtong die uitspringt in de zee of benedenrivier.

Emden, Duitsland, 1020 Ahnthon, Ahnthoh. Germaans ahwo: natuurlijke waterloop, munpjan: monding.

Eemingaburen, Fries Eniggaburren, bij Workum. 1585 Eengebuiren. Van de familie Eninga, buren.

Emmen, Drenthe, in een oorkonde van bisschop Andries van Cuijk uit 1139 is sprake van een hof te Emne, de geslachtsnaam van Eme komt voor in 1230, 1313 meyeri in Emne… curtim suam in Emne… in marka Emne, 1376 Empne, mogelijk van emna: effen, vlak. Of van sanskriet ambhas; water, vergelijk Emmer in Westfalen, 784 Ambra. zie Ammersoyen, Empel.

Emmer-Compascum, Latijn Compascuum; meent; weide, van Emmen.

Emmerwolde, Ten Boer, ook wel Hemerderwolde, Hemerwolde, Immerwolde, begin 11^de eeuw in Amutharia (of een o), iets later Emutharia. Germaans Ahwamunpiwarja walpu: sompig woud van de bewoners van Ahwamunpi = Westeremden. Bij Emmerwolde liggen ten minste drie laatmiddeleeuwse wierden die in Archgis worden aangeduid onder de naam ‘Nieuw-Hemert’. De naam is waarschijnlijk afgeleid van Hemerwolde, Hemthrawalda (1301) of Heuurtherouualde (1030-50). De naam duidt op een stichting vanuit het wierdorp Hemert of Hemuurth. Een lijst van kerspelen van omstreeks 1475 vermeldt nog Hemederwalde, waarvan het bisdom echter geen inkomsten meer ontving. 

Emmerschans, Drenthe. Schans; verdediging, van Emmen.

Emmickhuizen, Emminkhuizen, Renswoude, 1433 IJmichusen: het huis van Immiko.

Emmerik, Duitsland, Emmerich am Rhein, aan de rechteroever van de Rijn bij Kleef, van oud Germaan ambrikja. Het wordt in de lijst van vazallen van de Utrechtse kerk Emerica en in de oude brieven Embrici Villia genoemd, 828, en genoemd naar een aanzienlijk man, landhoeve van Emmericus.

Empel, ’s Hertogenbosch, zou al genoemd zijn onder de naam van Empele in stukken van 814, 815 en 839, uit de Duitse abdij Laurisham, onzeker, bij koning Otto wordt het Empele genoemd in 969, Empla bij koning Coenraad in 1146 waarbij de abdij Crepin in het bezit ervan bevestig wordt, 1408 Empell, van Germaans amba, Amd of Amb betekent rondom een Ae of Ee: naar een water Empele, of van een oud woord ambad, voor het tweede maaisel zoals in het Duitse Empte de weide voor het eetgroen zou betekenen. Verder met een lo naam. Dan werd in dit open bos voor de tweede keer gemaaid.

De Engel, Lisse. Genoemd naar een herberg de Witte Engel, begin 17^de eeuw.

Engelbert, Groningen, 1323 Engberde, ook Egnebert: van de man Egge met de Friese naam voor een buurt, van Fries berd, oud Fries berda, birtha, groep huizen aan een weg of water.

Engeland, Beekbergen, 801 villa que dicitur Englandii in pago Felum, 1227 Engelant, Ingelhaute. Germaans angilandja, angi, bij een dorp behorende akkers, landa: land.

Engelmanshoven, Sint Truiden, 927 Engilmundeshovon, 929 Engilmandershoven, Germaans Angilamundes hofum: boerderij van Angilamund. (Angil: volksnaam, munda: voogd)

Engsbergen, Tessenderlo, 1135 a termino Endeberge usque. Germaans andja: einde, berga: berg

Enkhuizen, 1312 Enchusen, 1343 Enghusen: eng: hogere weide, bijeen liggend bouwland met huizen, of huizen van de persoon Enno, Enke.

Ens, Schokland, eerder Ents genoemd naar de eigenaar van de heerlijkheid Gerrit Entszoon van Enkhuizen in 1470.

Enschede, 1118 Aneschedhe, 1118 Anneschedhe, 1280 Enscede, 1646 Endscheide, Germaans skaipjo: scheiding van een grens of heuvelrug, hier moerassig gebied.

Enschot, Berkel, 1164 Endeschit. Germaans andja: einde, scheide. Oorspronkelijk een grensaanduiding, eindgrens?

Enter, Wierden. 1134 Ennethere. Germaans anud: eend, haru, zandige heuvelrug.

Enspijk, Eynspyk, Spijk, Geldermalsen, 1129 Inspihc, pastura Inspihe, 1148 Inspic: het inwaarts gelegen Spijk ter onderscheiding van Spijk. Het kan van het Latijnse spica of korenaar afgeleid zijn, beter van Germaans spika: in een waterloop uitspringend hoek land. Het woord spijk betekent ook visplaats, eigenlijk horden van rijshout voor visweer. Dan zal het dus betekenen binnen een spijk. 

Enter, Twente, 1134 Arnoldo van Ennethere, 1188 Entheren, here, haru of haar: met struikgewas begroeide hoge rug. Steekt in ennet het Germaanse anit: eend? Eendenheuvel?

Enumatil, bij Leek, Gronings Aimtil, 1582 ad Emonis pontem:, eerder Eemotil en soms Eemtil genoemd, brug of til over het Hoendiep. Til komt meer voor in Groningen als Langetille, Leenstertille, Kloostertil. Mogelijk is het een afkorting van tilbrug, een valbrug en zo zal Enumatil de brug van Enuma betekenen of van Eem.

Enzelens, Loppersum, 945 Angeslengi, eind 11^de eeuw Engislingeri. Mogelijk van de persoon Angislo of van eng: weide en slingi: windend, slingerend?

Epe, bij Apeldoorn, ecclesia Eep, 1176 in Epe, de Eepe, later Eep, Ep of eepe: land aan een rivier.

Epen, Wittem, eerder Apine, mogelijk van apa, oude waternaam.

Eppenhuizen, Eemsmond, Gronings Eppinghoezen: 1390 Eppingahusum, 1478 Eppinghehusen: huizen van de mensen van Eppo.

Eppenzolder, Haaksbergen, 1298-1304 Eppensolde en 1316 Eppensole.

Eppenzolder, Haaksbergen, 1298-1304 Eppensolde, 1316 Eppensolen; van Eppo, met sol: met water gevuld gat voor vee of wild.

Ertbuur, Heusden. 1223 Hardebure. Germaans hardu: hard, met de betekenis slecht? Zie Ardooie, West Vlaanderen, 847 Hardoga, later (H)ardoye, burja: kot.

Ermelo, Nunspeet, 855 villa Irminlo, 1006 forestae in Ermelo, 1028 ecclesia in loco Hermelo, 1131 Ermello. Germaans irimia: groot, lahua: bosje op hoge zandgrond.

Erp, Veghel, 1134 Aerthepe qua eest in Tessandria, rond 1200 Aerdepe, 1332 en verder de Erpe: ard: bouwland, apa: oud woord voor waterloop.

Erpe, Gent, 1057 Erpe; de beek, in 972 Arpia, nu Molenbeek.

Erpe, Oost-Vlaanderen. In 1057 werd Erpe voor het eerst in een document genoemd, al is het dorp naar alle waarschijnlijkheid veel ouder. De naam is afgeleid van de naam Erpo.

Erps-Kwerps, Vlaams Brabant, 1125 Erpeza, 1153 Erpece. Mogelijk van een oude vorm erpisa: donker gekleurd water.

Kwerps, 1110 Quadrebbe. Romeins quadruvium: kruispunt van wegen, viersprong?

Ertvelde, Evergem, 1167 Artevelde, Germaans aert; wel aarde of grond, en velde: bebouwd land.

Esch, hooggelegen bouwland bij dorpen (in Drenthe, Westerwolde, het grootste deel van Overijsel en een deel van de Graafschap).

Esse, Sint Lievens, 1041 Esca. Oud Germaans Askja, nederzettingsnaam die afgeleid is van de waternaam Asko. Het ligt aan de bron van een beekje.

Essene, Affligem, 1105 Eschene, 1148 Eschen, mogelijk van ouder Askinja, gelegen aan een beek die te Asse ontspringt.

Essen, Groningen. In 1215 werd hier een vrouwenklooster gesticht dat behoorde tot de orde van de Cisterciënzers. Dit klooster Yesse (later ook wel klooster Essen genoemd) heeft bestaan tot 1594. Genoemd naar Jesse, vader van koning David.

Esselijkerwoude, Woubrugge, 1063 Asclekervald. Germaans Askilakuwarja walpu: moerasbos van de bewoners van Askilaku. (aski: es, laku: waterloop in moerassig terrein)

Esveld, Barneveld, 1432, 1534 3n 1633 dat gued Estvelt, kan van midden Nederlands est naast ast: tak of este: eest, droogoven, van Grieks aither; branden of stralen, ether, Latijn aestas, meervoud aedes; haarden.

Eursing, Drenthe. 1634 Oversche, tussen 1851 en 1855 als Eursinge, 1899 Eursinge –beilen; Over-es-ing; een woonplaats, gelegen aan de andere zijde van de Es van Beilen.

Ezumazijl, Dongeradeel, Fries Iesumasyl. Er ontstond een zijl waar de Zuider Ee in de Lauwerszee uitmondde, 15^de eeuw Esmerzijl, 16^de eeuw Esemezyl. komt van de familienaam Esuma, van de persoon als Eise; zwaard,  met een zijl; sluis. Of van de plaats Ezum, (Eesum) zie Ezumburen.

Ezumburen, Fries Esonbuorron, 1580 Eesemeburen, 1619 Esumabuijren, idem met meervoud van buur..

Etenaken, Wijlre, uit Gallisch Romaans Atiniaco: villa van Atinius.

Etikhove, Oost Vlaanderen, 1116 Attingahova, Attingchova: hoeve van de mensen van Atto.

Etten, Doetinchem, 1105 Ettenon, 1218 Etten: weidegronden.

Etten-Leur, Noord-Brabant, 1105 Ettenon, vergelijk het werkwoord etten: beweiden, weidegrond. (etymologisch verwant met et- in etgroen, vgl. ook ettinge), maar het voorkomen hiervan is onzeker en laat bovendien de vorm Atten (ook in Attelaken = laak bij Atten) onverklaard. Misschien is daarom te overwegen aan te knopen bij hart/hert ‘niet ontgonnen land’. De plaats ligt in een gebied waar de h geen betekenisonderscheidende functie had en de wegval van r na korte vocaal en vóór t is een Brabants verschijnsel.

Leur, eerder Lore, 1380 Loer, 1566 Luer: teleur stellen of verliezen, mogelijk van waardeloze grond, slechte turf. (verwant met lor ‘vod, prul’), 16^de eeuw als Etten en Loere.

Etterbeek, Brussel, 1127 Ietrebecca, Keltisch ett; snelle beweging en beek, een snel stromende beek.

Eursinge, De Wolden, 1408 Oversinge dat men uit Overesschinge zou kunnen verklaren, dus een ‘over de de es gelegen woonplaats’. De vorm eur kan van oud Fries ur kunnen komen

Euvelgunne, Groningen, zal wel slecht land betekenen. Hangt gunne samen met het werkwoord gunnen? En dan in de zin van ‘het slechte land dat iemand’ gegund’ werd?

Evenkamp, Roermond. 10^de eeuw Ebulonkampe. Germaans Abulon kampa: veld van Abulo.

Everbeek, Frans Everbecq, Oost Vlaanderen, 11^de eeuw Eversbeke, Germaans eburas: ever, baki: beek.

Everberg, Vlaams Brabant, 1112 Eversberg, 1129 Everberga. Germaans ebura: ever, berga: berg.

Everdingen, Vianen, 1215 Everdinge, Germaans Eburhapingha: behorend aan Eburhap. (ebura: ever, hapu, strijd)

Evere, Brussel, 1120 Everna, keltisch abrona; doorwaadbare plek.

Everikesdorp, oude naam van Achttienhoven, Utrecht, 1085 in Everekestorpe. Germaans Eburarikis porpa: dorp, is dochternederzetting van Eburarik. (ebura: ever, rikja: machtig)

Everlo, Dinkelland, is een open bos met evers of zwijnen.

Eversam, West Vlaanderen, 1100 Herversant: het zand van Hariward, abdij is gesticht in 1091.Of Germaans eburas: ever, hamma: landtong die uitspringt in inundatiegebied.

Eversdijk, Kapelle (Zeeland). Dijk van Everdei: 1271 Eversdeysdic.

Everswaard, oost van Yerseke, 1214 Eversward. Germaans Eburas waripa: eiland in of tussen rivieren, van Ebur. Verdronken in 1530.

Evertsoord, Sevenum. Genoemd naar Willem Everts, burgemeester van Sevenum, 1923-1958.

Ewijcksluis, Anna Paulowna polder is genoemd naar de gouverneur van N. Holland D. J. Van Ewijck van Oostbroek van de Bilt.

Ewijk, Beuningen, 855 Ewic Silec (Euuic), 1075 Aeich, 1076 Awich, 1196 Ewic: ee of aa: water, wic: wijk. 

Van Ewijcksluis, Hollands Kroon. Genoemd naar Daniël Jacob van Ewijck van Oostbroek van de Bilt, die als gouverneur van de Koning betrokken was bij de inpoldering van de Anna Paulownapolder.

Eyghene, Egem, Pittem, Tielt, Wingene. Of uit Eigen in Neerijse (Vlaams-Brabant), Oud-Turhout (Antwerpen), Zepperen (Limburg).  Eigen: allodiaal, niet-leenroerig goed.

Eys, Gulpen, heeft zijn naam van de Eyserbeek. De plaats wordt door de beek in tweeën gesplitst, het oostelijke gedeelte wordt Overeys genoemd omdat het vanaf het oude dorp gezien aan de overzijde van de beek is gelegen. De eerste officiële vermelding van Eys (toen nog Hanzon) staat in een oorkonde van het Sint Pauluskapittel te Luik uit 1193.

Ezemaal, Vlaams Brabant, 1066 Hismale, 1080 Esemal, wel van hees: bos van laag hout, maal: zak of verlaging, zie Orsmaal.

Ezinge, Gronings Aisen of Aizing, Winsum, komt van ouder Esmundinga: afstammelingen van Van Esmund.

 

F

 

Faan, Grootegast, komt van het oud Fries fane, Friese faen: veen.

Fagne, veen, ven, moerland. Streek Fagne-Famenne, Henegouwen, Namen.

Felland, Onnen, Haren, zal wel komen van Felle, vergelijk de familienaam Fellinga.

Fellenoord, Drunen. Felle;woest donker begroeid oord; plaats.

Ferrières, (Luik). Verspreide plaatsnaam: ijzergroeve.

Ferwoude, Fries Ferwalde, Wunseradeel. 1275 Forwalda, 1315 Vorwalde, 1399 Werwoude, van voor; dichtbij, wald; woud, de ligging ten opzichte van het wold gebied.

Fijnaart, Moerdijk, Brabants de Fendert, eerst heette de plaats Mons Sanctus, maar die werd door de Sint Elizabethsvloed in 1421 verzwolgen. Na een nieuwe indijking werd het Vrouwe Jacoba land genoemd naar Jacqueline de Croy. Het woord fijner is een naam voor aanwassen, van fijne aarde.

Fivelgo, Groningen, van Fivel, vroeger een riviertje daar, dat wel vergeleken wordt met oud Noors fimbul: groot, machtig en ga of gauw, onder invloed van Hunsingo werd het Fivelingo

Finkeburen, Fries Finkebourren, Sint Nikolaasga, zal een woning betekenen waar turf gewonnen wordt, fin is een Fries woord voor ven.

Finsterwolde, Gronings Finnerwol, Oldambt, 1319 Fynserwolda en Oostfinsterwolde, 1420 Ffinsterwolde en Oistfinsterwolde 1506 Vynsterwoldt. Ook Westwinserwalda en Astwinserwalda. Hoogduits finster betekent duister is hier waarschijnlijk nooit bekend geweest. Mogelijk van oud Fries winser: linker dat ook noordelijk kan betekenen, links van het moerasbos. Finsterwolderhamrik, hamrik; gemeenschappelijk graslanden, dat in de droogvallende Dollard.

Flakkee, eigenlijk een waternaam met een ee, zie eiland. Het was ooit voor de dijkdoorbraken een rustig, effen water achter de duinrand, het woord betekent dan: de vlakke ee.

Fluessen, Fries De Fluezen, 1200 bos Fluyso. Het Friese flues is gelijk aan vlies: een dunne laag van slijk op droog gelopen overstroomd land en een laag van ingevlochten planten aan de oppervlakte van een moeras. Men gebruikt daardoor ook de woorden flioeslant en flossen. Het meer was dus vroeger een moeras dat steeds meer ondergelopen is. Zo ook Vlusch, Krommenie. 

Fluitenberg, Drenthe. Voor de stichting van Hoogeveen heette het gebied rondom het huidige Fluitenberg De Vleutenbarg: een verhoging rondom De Vleute, zoals het beekje dat langs Fluitenberg stroomt toen heette.

Folsgare, Fries Folsgeare. Wymbritseradeel. 1275 Foldegara, Ffoldesgara of Foldegara, 1431 Foldsghara, 1492 Folsgaere. Van de persoon Folde; volk, oud Fries gara; puntige vorm, landpunt.

Fons, Fries Funs, Jorwerd, Friese vorm van van Fonninge en betekent dus de afstammelingen van Fonne.

Fosse: gracht, sloot. Verspreide plaatsnaam Fosse (onder meer Luik, Namen).

Fonzê, Aywaille en Nandrin (Luik). Frans dialect fonze: kloof.

Formerum, Fries Formearum, Terschelling. Het dorp wordt in middeleeuwse documenten vaak aangeduid als Viveporten, Vijfpoort. De naam schijnt vooral te wijzen op een klooster dat hier ooit heeft gestaan. I

Fort, De Wolden, Drenthe. Over de achtergrond van de naam bestaat onduidelijkheid. Zeker is echter dat de naam overeenkomt met de naam van de verveningboerderij ‘Het Fort’. Of van voorde; doorwaadbare plaats in de Reest.

Fort Ferdinandus, Terneuzen. Het werd begin 17^de  eeuw aangelegd door de Spanjaarden. Later werd het fort vernoemd naar Ferdinand van Oostenrijk, die in 1634 landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden werd.

Foxel, Emmen; Vossenhol.

Foxham, Groningen, van vos en haim, of is het de woning van Fokko?

Foxhol, Groningen. De 22^ste van juli is jonker Fox met zijn volk door de Groningers omtrent Kropswolde aangevallen en geslagen; Fox zelf wilde zich niet overgeven, ofschoon hij verscheidene wonden gekregen had, maar vocht op zijn knieën liggende zo lang tot hij de geest gaf. Alhoewel deze jonker Fox altijd der Groningers ergste vijand is geweest hebben ze hem evenwel om zijn dapperheid naar Groningen gevoerd en aldaar in de Minnebroeders kerk met ereteken begraven. Door het verslaan van deze jonker Fox heeft het plaatsje Foxhol zijn naam bekomen.

Foxwolde, Roden, 1313 Fokeswolde, 1382 ziilvestene van Peyse, Roeden ende Fockeswolde, 1548 Foxwolde; woud van Fokko of vossenwoud.

Fraamklap, Middelstum, naar de burcht Fraam bij Huizinge om er te komen moest men hier over het Boterdiep gaan, klap is hetzelfde als til: brug van balken, ophaalbrug.

Fraiture, (Luxemburg, Luik), uit het Latijnse fractura: braak(land).

Franchimont, Frans Frantchîmont, provincie Namen, Franchimont-Theux. Romaans, Germaanse Franahari-montem; berg van Franka; moedige, en harja; leger.

Francorchamps, Luik, 1130 Francorcamp. Romeins Frankon camp: kamp van Franko.

Frankrijk, Harderwijk. Waarschijnlijk heeft de buurtschap haar naam te danken aan het feit dat daar vroeger een luchtballon uit het land Frankrijk neergekomen is.

Franeker, Friesland, dit betekent vroonakker: de heer toebehorend, zoals in vroonland en vroondienst, 1085 ecclesiam in Fronackre, 1216, Fronackre, 1296 Froneckere,1290 Fornacker, ook Franakker, Franeckere. De oudste straat van de stad heet nog steeds Froonacker.

Frankrijk wordt Gallia genoemd naar de witte kleur van het volk. Dan vanwege de rauwe lucht van de bergen waar de zon niet heet schijnen kan worden de mensen daarom ook niet van die gekleurd of zwart gemaakt. Vandaar dan de Grieken vanwege die melk of witte kleur hen Galatas noemen, want gale heet bij hen zoveel als melk. Van dat woord hebben de Latijnen dit volk Gallo genoemd. Dus niet van Gallus: haan.

Friesland, Fresia, begin 9^de eeuw Fresinse. De vermelding van pagus Fresinsis begin 9^de eeuw slaat op Witla aan de Maasmonding, die van 864 waarschijnlijk op Zeeland. Ook de Friezen uit de vita van St. Elegii begin 8^ste eeuw worden het best in Zeeland gesitueerd. Het Friese recht gold dan ook tot en met Zeeland.

Friezen, vele vermeldingen van Plinius en Tacitus, Frisi of Frisci, 122 Frisio, 755 Fresones, 891 Friisan. Bij oud Engels fris: kroesharig, oud Fries frisle, fresle, gekrulde haarlok? Hoewel men ook denkt van de aan de zeekant wonende. Of zijn ze afkomstig uit de eerste plaats van de Hondsrug voordat ze de Waddenzee opgingen, Vries?

Fromberg, Wijlre, mogelijk van de oorspronkelijke vorm Froonberg: berg die in het bezit is van een heer, zie Vroonen.

Froombosch, Slochteren. Van Fromabosch, bos van de familie Froma. Vroeger wel Bagelhutten genoemd. Dat is een verwijzing naar de hutten waarin de veenarbeiders waren gehuisvest, die hier in de vervening werkten.

 

G

 

Gaaikemadijk, Zuidhorn. Genoemd naar de edele heerd; boerderij, de Gaykingaheerd.

Gaaikemaweer, Zuidhorn. Genoemd naar de familie Gaaikema, weer; wierde.

Gaal, Noord-Brabant. 1174 kopie 16^de eeuw Gala, 1223 Gale, 1301 Ghaele.Wel samengesteld uit a ‘water’ en het Germaanse gal*- ‘zingen, razen’ (vergelijk het Nieuwengelse gale ‘storm’) en dan: ‘stormig (of ruisend) water’. Eerder een met ga- gevormde collectiefvorm bij alhô* ‘huis, woning’ (vergelijk Maasniel) en dan een betekenis ‘huizengroep’.

Gaanderen, Doetinchem. 1200 Ghernere, Gernere, 1215 Gernhere, 1468 Garner. Germaans gaizan: spits toelopend stuk land, haru: zandige heuvelrug.

Gaarkeuken, Grijpskerk. Gaarkeuken; eenvoudig restaurant met cafe.

Gaarland, Slochteren. Verbastering van Gerend land; spits toelopend land.

Gaasbeek, Lennik, 1196 Gasbeca, mogelijk van de riviernaam Gaas dat vergeleken wordt met Duitse Geis-aha: stortbeek.

Gaast, Friesland. 1270 Lutkegast; kleine zandige hoogte.

Gaastmeer, Sneek, 1132 Gersmere, 1398 Ghelmeer: waterloop of meer langs grasland. Ze worden ottervreters genoemd in de tijd dat die hier nog leefden, zie Otterdijk, Ottterlo.

Galder, Alphen-Chaam, mogelijk van gald-haru: onvruchtbare hoogterug, vergelijk midden Nederlands gelde, oud Hoogduits galt: onvruchtbaar.

Galamadammen, Koudum, 1^ste lid van de Friese familienaam Galama. Galama Dammenstate.

Galekop, Jutphaas, betekent een stuk dat gekocht is door een persoon Galo.

Galesloot, Oudenrijn, 9^de eeuw Galana, idem. Of van Oud Germaans galano: de zingende, bij galan: zingen, betoveren?

Galgenberg, Gent, 1208 Galgheberch. Germaans galgan: galg, berga: berg.

Galmaarden, Frans Gammerages, Vlaams Brabant, 1164 Galmardia, 1166 Galmarden. Galm mogelijk te vergelijken met oud Engels gielm: schoof, aarde of ard: akker. Dus een akker waarop schoven staan? Of van galt; onvruchtbaar en een aard; gemeenschappelijk weiland

Gameren, Gelderland. Germaans gambron, gambra; de sterke, sterk. Of uit Gamhard, persoon, met heim; woonplaats.

Gammelke, Dinkelland, 1333 Gamminclo, 1456 Gammicloeeen bos van de mensen van Gammo.

Ganker, Nibbixwoud. Mag men uitgaan van Gancweer dat zou het een smalle weg door een hoog gelegen land betekenen.

Gansoyen, Drongelen. Gans en ooi; aan water gelegen land.

Gasthuis, Eijsden-Margraten. Wel van het gasthuis van het kapittel van Sint-Servaas dat op deze plek heeft gestaan.

Ganzedijk, Finsterwolde. Wel van garst; zandhoogte, gebruikt als akkerland. De schoolmeester van Finsterwolde stelde in 1828 dat het gehucht vroeger Garstdijk heette, maar dat het in zijn tijd zo genoemd werd “naar de menigvuldige ganzen, welke gemakkelijk op het buitenland konden grazen, en die den bewoners, wier huizen nevens den dijk staan, tot hun bestaan dienden”.

Gasteren, Anloo, Drents Gaastern, 1298-1304 on parrochia Anlo… in villa Ghestre in eadem parrochiaen komt dan van Fries gast: geest.

Gapinge, Veere, 1216 Gapinge. Germaans Gapingja: van de mensen die wonen aan het gat, of van de persoon Gapo. (Germaans gapa, Oud Noors gap: gat, opening)

Garderen, bij Barneveld, in 855 silva Wuarlo, Wardlo en in 1252 Gardere, 1300 Gherderen: gaarde of tuin op zandige heuvelrug. In het bos van Garderen heeft vaak Willem III en zijn jachtstoet gejaagd en rustte vaak onder een eik die koningseik wordt genoemd.

Garijp, Leeuwarden, Fries Garyp, 1482 Garyp: ga of gouw, rijp, riep; dorp van smalle landstrook. De inwoners heten klitsenvreters.

Garmerwolde, Ten Boer, 1301 Gedmerawalda, 1385 Germerawalda: woud van Geldimar, naar de borg die vroeger bij Garmerwolde stond.

Garminge, Westerbork, 1381 die tiende to Grimmige, 1542 Garmijnge, naar een persoon Grimmo.

Garsthuizen, Gronings Gaasthoezen, Loppersum, zal wel komen van oud Friese gers: gras, en huizen. Grashus, Oudfries gershûs was vooral in Oost-Friesland gebruikelijk om een voorwerk aan te duiden. 

Gassel. Noord-Brabant. Mogelijk een verbastering is van gestel. Het zou dan gaan om een hoogte tussen de riverdalen van de Maas en de Raam. Een alternatieve verklaring is dat de naam zou afstammen van het Germaanse woord gastsali, met de betekenis: ontvangsthal, herberg.

Gastel, Noord-Brabant. Mogelijk van –gestele; geest, hoge grond tussen twee waterlopen, e; lo; bos. Dit is niet de situatie zoals die ter plaatse is aan te treffen. Mogelijk is de benaming met een groep immigranten meegekomen. Naast Oud Gastel bestond ook Nieuw Gastel. Dit lag ten noorden van Oud Gastel in het poldergebied. Het ging, reeds kort na de stichting ervan, in de 16^de eeuw door overstromingen verloren.  Moergestel, Noord-Brabant. Samenvoeging van moer of veen, en gestel of hoge grond tussen twee rivieren.

 

G

Gestel, Antwerpen, Lummen, Meerhout. Zie ook Sint Michielsgestel.

Gasselte, Assen, 1365 to Gasselte, uit gees, ges: onvruchtbaar en holt, hulta: bos. Zie Gees. In 1302 wordt er van een Jacob ‘de Gesholte’ gesproken. De Gesholte: daar is een kuil van 500m in omtrek en 9 meter diep die de merkwaardige eigenschap heeft om nooit water te bevatten die de hoger gelegen kuilen in de omtrek wel hebben. Daarom wordt het verbergingskuil genoemd.

Gaternisse, Schoondijke, 1150 Gaternesse. Uit gat, en hernesse: kudde, weiland, is verdwenen, was op de plaats waar nu Hoofdplaatpolder ligt.

Ten Gâte, in Kortrijk of Romaanse plaatsnaam La Gatte, bijvoorbeeld in Grand-Manil, Namen. Gate; bres, opening, kuil, haven, weg. 

Gauw, Friesland. Oude naam was Clegawe; vaart  waarlangs het vee vervoerd wordt.

Gaver, Onkerzele, 1213 in prato quod Gavere nuncupatur. Germaans gabra: moeras, vochtig land.

Zo ook Gavere, Oost Vlaanderen, begin 10^de eeuw Gavare. Ook Gavrelle, 1025 Gaverellam.

Geel, Antwerpen, 1155 Ghela. Germaans gelwa: geel, naar het zand? Lauha: bosje op hoge zandgrond.

Geeneind, Helmond, en geen in de betekenis van ginds.

Geenhoven, Valkenswaard, zal wel betekenen gindse hoeve, naar de Geenhoeve (Ghinhoeven), die van voor de 15^de eeuw stamde en een van de oudere hoeven van de nederzetting was.

Geer, Luik, hier spits toelopend stuk land. Zo is Geerbroek, Ulvenhout, 1185 Gerbroc, een puntig stuk toelopend moeras. Geerdijk, Overijssel, een puntig zich met een andere dijk kruisende dijk. Zo ook Geerland, Groningen.

Geerdink, Geesteren, 1188 domus Gherdinc. Germaans Gardinga: toebehorend aan Gardi, (gardjo: roede)

Geersdijk, Noord Beveland, Wissekerke, 1216 Gerolsdike, 1282 Gherolsdijc, -dijck. Germaans Gairawulfas dika: dijk van Gairawulf, Gerolf, Latijn Gerulfus. ( gaiza: speer, wulfa: wolf) Is verdwenen in de golven. Nu Geersdijkpolder.

Geerstraat, Gelderland, genoemd naar de boerderijnaam Geer; schuine strook land.

Geervliet, Nissewaard, 1195 Gervliet. Geer; een waterloop die schuin op een andere staat, vergelijk Geerplas, Langeraarse plassen, en Geersloot, Vlijmen,1281 Gerslath, fleuta: vliet.

Gees, Coevorden, 1207 Ghies, 1276, Bolonis Ieminge de Ghees, 1298-1304 Geys,1302 Gesholte, gies: onvruchtbaar.

Geesbrug, een ontginningsdorp, ontstaan na aanleg van de Verlengde Hoogeveense Vaart in de tweede helft van de negentiende eeuw in het veengebied van de toenmalige gemeente Oosterhesselen. Alle zes bruggen over het kanaal die in deze gemeente lagen, werden genoemd naar het dichtstbijzijnde dorp of het dorp waar de brug naartoe leidde. De meest westelijke van de zes werd genoemd naar het zanddorp Gees.

Geesteren, Tubbergen, 1188 Ghesterne, 1209 Geistern, 1246 parrochoa Geysteren, 1268 Geijstere of Gheijsteren, 1323 gesterne. Germaans gaistu: hogere zandstrook in of langs zee of rivierkleigebied of moeras, hurnjon: hoek hogere zandgrond die uitspringt in moerassig terrein, of haru: zandrug.

Geestdorp, Woerden, dorp op geestgrond.

Geetbets, Vlaams Brabant, 1140 Gheet-Beetse, 1156 Bece, de rivier Gete en baki: beek.

Geetschure, De Pinte, Gent,1157 Getscure. Germaans gait: geit, skurjon: schuur.

Geetsvondel, Tremelo, 1146 Ghetvondera. Germaans gait: geit, sunpra: vondel, brugje.

Geffen, Noord-Brabant. In vroegere geschriften “Ghiffen” of “Gheneffen”. Gheneffen is waarschijnlijk afgeleid van “gen” + “effa”, wat betekent “aan de waterkant”.

Gelbressée, Namen, 1125 Giselbercies. Germaans Romeins Gisalberthiacas: behorend tot Gisalbertht. (Germaans gisala: gijzelaar, bertha: schitterend)

Geldenaken, Frans Jodoigne, Waals Brabant, kan van geld en hake, haak, haeck, een hoekvormig perceel land, verhevenheid in het landschap, eerder van een Gallisch Romaans Geldonacum, Van de man Geld en iacum; behorend aan.

Gelderland, 866-1067 was Gelre een praefectuur, Praefectura Gelrensis, 1067-1327 een comitatus of graafschap en is in 1327 tot een ducatus; hertogdom verheven. 9^de eeuw Gelleron, 1001 locus qui dicitur Gelria; mogelijk van gelwa: geel en mogelijk verbonden met haar: hoogterug.

Geldermalsen, Tielerwaard, 850 Uberan Malsna: oude naam van Geldermalsen, ook in Malsnon, mogelijk een waternaam.

Gelderse Buurt, Hollands Kroon. Genoemd naar de komst van arme gezinnen uit Gelderland die rond 1840 door de predikant Ottho Heldering naar de nieuwe Anna Paulownapolder werden gehaald.

Geldrop, Noord Brabant, 1031 Ghellendorp, waarschijnlijk betekent het dorp van Gelde of Gelders dorp, van de hertog van Gelre.

Geleen, Limburgs Gelaen, 1148 Glene dat samenhangt met Belgische namen als Glan en Glain en het Duitse Glan, eigenlijk een Keltsich waternaam glano: rein, schoon, dus de glanzende beek, de Geleen-beek.

Geleisbeek, Ukkel, 1215 Glatbeke, dus de effen stromende beek.

Gelinden, Sint Truiden, 984 Gledela. Oud Germaans glindinja van glinda: hek, omtuining van latwerk.

Gellik, Lanaken, 1096 Gelleken, Gelleke, Gellec. Gallisch Romaans Galliacum: toebehorend aan Gallius.

Gelmen groot, Sint Truiden, Frans Grand Jamene. 966 Galmina. Oud Germaanse waternaam Galmino: de galmende, de zingende, of gelma; geel, korenschoven.

Gelmen klein, 1365 Cleyne Ghelmen, naast de grote.

Gelselaar, Berkellaar, 1326 ‘t hus te Geldesler, 1300 Gelleslare, een laar plaats: weideplaats van een Gelso of Geldso.

Geluveld, Zonnebeke, 1109 Gelevelt. Germaans Gelwon: gele beek, feldu: woeste vlakte.

Geluwe, West Vlaanderen: beek met een gele kleur.

Gemaal, Utrecht. Genoemd naar het Gemaal Winkel; naar J. Winkel, Jzn. 1883-1969.

Gement, Berghem. Meens; algemene weide.

Gemert, Bakel, 1075 Gamerthe, 1249 Gemerthe: een gebergte of een hoop stenen bij een berg, onduidelijk. In de tweede helft van de 14^de eeuw is daar de Duitse orde, commanderij Aldenbliesen, een sterk kasteel gesticht.

Gemonde, Noord-Brabant. Abdij van Echternach 698-699 Datmunda, te leze als Gaimunda, verwant met Latijn mos; berg, langs de Dommel. Vergelijk Duitse Gmünd.

Genderen, Aalburg, 11^de eeuw Ganderon: waternaam Gender, die verder ook in Europa voorkomt als een zijrivier van de Moezel, het is genoemd naar de naam van een zeker adellijk geslacht.

Gendt, Gelderland, van gend; gans.

Genelaar, Meerhout, van gen laar: gindse weideplaats.

Genemuiden, bij Meppel, in de volkstaal Geelmiden of Geelmuijen, 1275 Genemuden, 1332 Ghenemuden, 1474 Gelemuiden: monding van een water Gene, wel het Zwarte Water toen het water nog helder was want gan betekent helder, met gele komt er al een andere kleur van het water.

Genepas, Vlaams gewest: gene: ginds, pas uit Latijn pascua: weide.

Genk, Belgisch Limburg, 1103 Gheneck, 1108 Geneche,1140 Genneche, 1151 Genike, Galisch Romaans Ganiaco: villa van Ganius of van ganikja; nederzettingsnaam bij de waternaam Ganiko, gan; samenkomend, vloeiend.

Genenberg, (Nederlands-Limburg) en in Oostham en Herderen-Riemst (Limburg): gene (gindse) berg.

Gennep, Eindhoven aan de Niers, 900 in pago Ganipi, 1249 Ghennepe. Oud Germaans Ganipja: nederzettingsnaam van de waternaam Ganipo, van gan: samenkomend. Zie Gent.

Gennep, Limburg, Keltisch Ganapja; plaats waar twee wateren samenkomen, Maas en Niers.

Genooi betekent gindse ooi of weiland, geb; aanwijzend lidwoord en ooi; lager gelegen land bij een rivier.

Genoenhuis, Geldrop verbastering van Gindse noewe (nieuw) huis.

Gent, Frans Gand, Oost Vlaanderen, begin 8^ste eeuw Gandensis, 819 Ganda, 966 Gandavo, van gan; samenkomend of van ganan; opensperren, gapen of van genapa; monding, woorden die wel aan elkaar verwant zijn. Gent ligt aan de samenvloeiing van Leie en Schelde. Vergelijk de vele namen Gan-apja, Gam-apja (Gennep, Gamaches, Genappe, Jemeppes etc) evenals de afleidingen van gam, gan, met soortgelijke ligging. Waarschijnlijk is gam, ook gan, een oude vorm van ga- ontstaan uit Indo-Germaanse kom: samenlopend. Germaans ganda zou daarvan een afleiding zijn en verwant met Keltische condate: samenvloeiend. Vergelijk je het met de Noorse plaatsnaam Gand, waar de Ganna-ana uitmondt in Gandsfjorden, meer een Germaans ganda, gandu: opensperren. Volgens Maerlant kreeg het de naam Gent van Caesar naar zijn eerste naam Gaius.

Geraardsbergen, Frans Grammont, 1034 Alde Geroali monte, 1081 Geraldimontem, 1195 Graumont. Germaans Gairawaldas berga: berg van Gairawald. (gaiza: speer, walda: heerser)

Gerdingen, Bree, 1139 Ingengeis, 1173 Gerdringen. Germaans Gardingum: bij de mensen van Gardi. (gardjo: roede)

Gerkesklooster, Achtkarspelen. Aanvankelijk lag hier de nederzetting Wigerathorp (Gerke van Wigaradorp). In de praktijk werd het klooster Gerckes’ klooster genoemd.

Gerstenhoven, Frans Crisnee, Luik, 1224 Cristingheis. Germaans Romaans Cristiniacas, behorend tot Christinus.

Gerven, Nijkerk, misschien uit een geerven: schuin toelopend ven.

Gerverscop, Woerden, is een gekocht stuk land door een Gerbert.

De Gest, Hollands Kroon. Van gaast; hogere duingronden.

Gestel, Eindhoven, 1201 Gestele. Gestel zie je in Sint Michielsgestel, Moergestel en Gastel, Germaans gaistu, gaast, geest: hogere zandstrook langs polder of moeras, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Geulle, Limburg. Genoemd naar de rivier de Geul. Vergelijk Geulle aan de Maas.

Geul, 922 Gullo, 1196 Golam, ot Guel en Goel, genoemd naar de smalle geul waarin ze loopt. Geuldert is er een afleiding van, Geleum een heem of woning aan de Geul.

Geuzinge, Ruinen, 1428 Guesynge en Guodesinghe: woning van de mensen van Godiso.

Geverik, bij Beek, mogelijk Gallische Romaanse naam als Gaviriaco: villa van Gavirius, of Gabriacum; van Gabrus.

Gewande, ’s Hertogenbosch, 1309 Ghewanden, is de plaats waar de boer aan het einde van de akker de ploeg wendt, vergelijk midden Nederlandse gewande: landgoed, boerderij.

Gewei, Rotserhaule, van Fries ga: laag land met ondergrond van veen, Fries wei: weg.

Geijsteren, Geystere, Limburgs Geistere, Venray, zal wel een afleiding van geest zijn.

Gieten; Drenthe; 1356; in Gheten et in Vrees ecclesiarum, 1446 to Gheten, 1458 in der marcke van Gheten. Mogelijk uit geet; wachtplaats, of uit geest; hoger gelegen zandgrod, of uit een daar vroeger voorkomende riviernaam

Gietel, Gietelo, Gelderland, Voorst, eind 13^de eeuw Gheetlo,1356 Geetlo, mogelijk van geit en lo: bos. Zo ook Gietenlo.

Gijzel, Haaren, van Gisa-lo: bos van Gisa.

Gistel, West Vlaanderen, 988 Gestella. Germaans gaistu: hogere zandstrook langs polder of moeras, zie geest, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Giesbeek, Zevenaar, waternaam.

Gietersebrug, Friese Meren. . Genoemd naar de Gietersen die hier kwamen wonen om turf te winnen.

Gijbeland, Molenwaard, bevat de persoonsnaam Gibo.

Gijsselte, Gijzelte, Ruinen, 1141 Gislo, 1217 in Gisle, 1302 Jacobus de Gesholte: bos op onvruchtbare grond, of gisil; twijg, of gislo, gies; beek, lo; bos.

Gijzenzele, Oosterzele, 864 Gisingasule. Germaans Gisinga sali: uit 1 ruimte bestaand huis, van de mensen van Giso.

Gijzenrooi, Geldrop. Verbastering van Gijs z’n rooi(land).

Gilze, Rijen, eerder Gillesa, geel, of van aa: waterloop die door een moerasachtige streek loopt, of gil; scheur, vergelijk geul, of gislo, van gisi; twijg, lo; bos? Rijen komt vermoedelijk van Rijt, dat “kleine waterloop” betekent.

Ginderdoor, Laarbeek. 1311 Henric van Ginderdore; ginds (kun je) er door, doorgang in moerassige streek. Ginderdoor, Alphen-Chaam.

De Ginkel. Bij Ede. Oorspronkelijk Gingeloe. Lo; open plek in een bos, land, van Gandolf.

Ginneken, bij Breda, 1246 Ghinneken: eken van Latijns –iacum, plaats van Ginnick of Gimmo, vergelijk Ginnick bij Aken dat in 1176 Gineke gespeld werd..

Glabbeek, Zuurbemde, Vlaams Brabant, Frans Glabais, 1130 Gladbeke, 1099 Glabecke, 1178 Glabeck: Germaans glada: glad, glanzend, baki: gladde, de heldere of snel stromende beek, vergelijk Klabbeek, Tubeke en Monchengladbach, ook Glabais bij Genepien,

Glabbeek, Limburg, idem, zo ook Opglabbeek ,met upa; hoger gelegen, in de vallei van de de Oeter. Neerglabbeek in de vallei van de Itter.

Glind De, Barneveld, 1429 Glinde, dat Glynt, van glinde: schutting van hout tussen twee erven, midden Nederlands gelende: omheining.

Gloepe De, Terschelling betekent eendenkooi, zo ook de Gloepen bij Anloo.

Goedereede, Zeeuws Goeree, Goeree-Overflakkee. Het was vroeger een eiland en door een dam verbonden met Overflakkee. Kreeg in 1312 stadsrechten, 1332 Goederreede: goede rede, maar is een verkapte ee naam of water en het 1^ste lid is mogelijk goor: moeras.

Voreux- Goreux. Luik. Voreux, 1294, Vorue, dan Voruz en in 1301 Vorues. Aangenomen wordt dat de oorsprong ligt in Waroux, dat net zoals Voroux afkomstig zou zijn van oud Duits beschermingskamp. War; bewaring, bescherming, hause; huis. Goreuz uit Romaans grossa robur; grote eik.

Goeferdinge. Oost Vlaanderen, 15^de eeuw Goefferdinghen, Germaans Godafrithinge haim: behorend aan Gundifrip, Godfried. (gundjo: strijd, fripu: vrede)

Goes, Zuid Beveland, 976 Curtagosum; waternaam Gosa met curt; korte Gos, Goesaha, 1216 Gous, oude waternaam Gusaha: die geweldig stroomt.

Goeslaar, Lummen, zal wel komen van goes: gans en laar: weideplaats.

Goetsenhoven, Frans Gossoncourt, Vlaams Brabant, 1129 Gochenho(u)ve, 1139 Gochenhouven, 1155 Gocincourt. Germaans Goditsan hofa: boerderij van Goditso.

Goidschalxoord, Hoeksche Waard, van een van de eerste ambachtsheren, Goidschalck Oelm.

Goingarijp, Friese Meren. Goia, persoonsnaam, gea; dorp, streek, ryp; strook.

Goirle, 1215 Gorle. Germaans gura: moeras, lauha: bosje op hoge zandgrond, zie familienaam Van Gool.

Golberdingen, Nieuwegein, 1210 Godebrechtingen: afstammelingen van Godebrecht.

Het Gooi, Gooiland. De naam Goyland heeft het gekregen van de abdis Godela of Godelanda of Godeleven die het overgedragen heeft aan de Hollandse graaf Floris V, 1280. Het kan ook afgeleid zijn van gouw, 1109 Goe, 1190 Goye, 1200 Goie, 1364 dat Ghoy. Germaans bij gauja, gouw: vette landstreek aan waterkant. Eerder Nardinxland, Naerdincklant of Nardinclant en is naar Naarden genoemd.

Gooik, Vlaams Brabant, 877 Gaugiaco. Gallisch Romaans Gaudiacum: behorend aan Gaudius.

Goor, Twente, 1021 Ghoer, 1027 Gore, 1310 Goer, Germaans gura: moeras: lauha: bosje op hoge zandgrond, dus: slijkerige, moerassige gore streek.

Het Goordonk, Baarle-Nassau, met een donk; zandige verhoging.

De Goorn, bij Avenhorn, ca. 1312 als den Gore, oude naam voor goor: modder- of slijkland.

Gorp, Hilvarenbeek, wel van goor-apa: water in een moerassige streek.

Gorredijk, Fries De Gordyk, Opsterland, was eerst een buurt van Kortezwaag, 1672 Gorredijk, dijk in goor, drassig land of met de Friese naam Gorre.

Gorssel, Lochem, 1253 Gerstlo, 1275 Gerslo, 1395 Gorstlo, bosje gras op hoge zandgrond.

Gorsembroel, Sint Truiden, 1136 Gursemdrul. Romaanse verkleinvorm van Gorsem.

Gors-op-Leeuw, Borgloon, 980 Lueva en Sublueva; Opleeuw en Leeuw, Germaans hlaiwa; grafheuvel, 13^de eeuw Gorsleeuw, van Godfrieds Leeuw naar Godfried van Leeuw, 1355 Goverslewe. Gors-Opleeuw komt dan van Opleeuw en Gorsleeuw.

Gouda, Ter Goude, Ter-Gouw, Golde, 1139 nove culture juxta Goldam, nieuwe ontginning aan de Gouwe, 1143 Golda, 1345 Goude, Germaans gulpa: goud, ahwo; waterloop in zeekleigebied, de rivier de Gouwe of de Golde: goudkleurig water, die door de stad en zo in de IJssel loopt. De gloed komt dan van het veen dat door het heldere water zichtbaar was.

Gouderak, bij Gouda, 1274 Golderake, 1331 Gouderake, rak: recht stuk water van de Gouwe of Golde.

Goudriaan, Alblasserwaard, Gouriaan, eerder Goudriaen: naar de ligging aan het gelijknamige water. Bestaat nu uit twee heerlijkheden, Oud en Nieuw Goudriaan. 

Gouwe, bij Opmeer, 1437 bij de Gowe: ligt aan het water van die naam.

Gouwe, Z. Holland, 1179 Goldam: Gold a: water dat goudkleurig is, waarschijnlijk door het veen geelachtig gekleurd.

Gouwzee, Marken, 17^de eeuw Goutzee, een zee van een goudachtige kleur.

Graauw, Hulst, 1170 Grotha, Midden Nederlands groede, oud Fries gred: reeds begroeide aanwas, bij Germaans growipo: groeien, aanwas van grond, zie Groede.

Graft of greft, er werden grachten gegraven, Greef, van graven, gegraven water, zie graaf. Gracht, van graft of delven, in Friesland Deel, van delf, in Beverwijk noemt men een delf een sloot, in Zeeland noemt men een sloot dulf.

Graft, bij De Rijp, eerder Greft, 1420 graft: gracht of sloot. Sapmeer is in 1654 bedijkt. Leeghwater zegt; zo ik in mijn jonkheid wel heb horen verhalen zo heeft het dorp van Graft de naam gekregen van de vuile Graft, te weten van het water dat van de Schermer af gaat Zuid aan tot aan de Starnmeer toe. 

Grammene, Deinze, 1121 Grimmine. Oud Germaans grimminja: grimmig, gram, de grimmige (nederzetting), dus op een ongunstige plaats.

Gramsbergen, Overijssel, 1354 Grammesberghe: berg van Grammo, al in 1353 de geslachtsnaam van de Gramesberghe.

Grapendaal, Olst, 1387 Grapentolle, 1457 Groppentall en Grappentael, 1459 Grapental, betekent de tol van Grapo.

Graswijk, Drenthe; wijk waar gras is.

Grashoek, Limburg, Peel.

Grave, Velp, 1214 Graven, bevat het woord graven: gracht of sloot, in het algemeen gegraven water, zie Bodegraven.

‘s Gravenmoer. Moer; veengebied van de graaf.

’s Gravenwezel, Antwerpen, eerder Wesele, Germaans wisu: goed, lauha: bosje op hoge zandgrond. 

Grazen, Sint Truiden, 1217 Graast; grasland waar men liet grazen.

Grebbe, Bergen op Zoom, van Germaans grabjo: gegraven water.

Grembergen, Dendermonde, 1019 Grenberga. Germaans granda: grind, berga: berg.

Grevenbicht, Limburgs Beeg, Sittard, staat naast Obbicht omdat het tot het Bicht behoorde, later Gelre. Het 2^de deel is in 1285 Bigichte, in 1296 Biechte en kan van een werkwoord bihegan: omtuinen, een omheind gebied.

Greveninge, Zwinstreek, 737 Grifningas, mogelijk van Keltisch grava: kiezel, grof zand, onzeker.

Griet het of ’t Grieth, bij Zevenaar, 970 Grese, en Nijmegen bevat griet: rivierzand. Als naam van een polder in Rijnland betekent het weiland.

Griete, Ternezuzen. Afleiding van Margarethapolder waarin het ligt.

Grijzegrubben, Nuth. Grubbe; Limburgs voor holle weg.

Grimbergen, Vlaams Brabant, 1106 Gremberga, 1127 Grintberga. Germaans granda: grind, berga: berg.

Griendtsveen, De Peel, is genoemd naar Johan van de Griendt van Orthen, een deel van de ontginners van de Peel in 1853.

Grobbendonk, Antwerpen, 1204 Grobbedunc. Germans grubjon: gracht, dunga: donk; hogere plaats in omringend land.

Groede, Sluis, 1264 Groede: aangroei, dat van een schor. In Friesland heet het greide: hooiland. Oud Fries gred, greidhoek, grond waarin iets groeit.

Groelst, Ukkel, 1197 Gerolst, wel van een persoon Gerold.

Groenekan, Utrecht. Genoemd in 1607 naar de herberg De Groene Kan.

Groenendijk, Oosterhout. 1349 Gronendyck, 1422 Gruenendyck. Groene dijk.

Groenlo, Achterhoek, 12^de eeuw Grunlo, 1188 parochia Gronlo, 1236 curtis, villa Grunloe, 1455 Grollo. Germaans groni: groen, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Groeningen, Boxmeer, wel van de mensen van Grono of van Groene inge; laag gelegen grasland, zie Groningen.

Groningen, Groeningen, Gronings Stad, begin 11^de eeuw Gronigi, tot Groninga. Germaans groningja, van groni: groen: groene plaats of laag gelegen grasland van Groni. Of van Gronebeke, zijstroom van de Hunze dat dan groene beek betekent. 

Klein Groningen, Opsterland. Genoemd naar Groningse turfstekers die hier kwamen wonen.

Groenswaard, Waddinxveen, 13^de eeuw Groensvoerde te vergelijken met Gelderse Grunsfoort, Renkum, Groen zal de naam van een waterloop zijn, zie Groesbeek.

Groesbeek, bij Nijmegen, 1040 Gronspech, Grusbeke, 1258 Gronesbeke, 1260 Grunsbeke,1397 villa nomine Groesbeek, groense: groene grasbedekking. Of Germaans Gronis baki: beek van Groni. Keizer Hendrik III schonk in 1040 de hoeve Groesbeek aan een waldgraaf die er de naam aannam voor hem en zijn geslacht.

Groessen, Duiven, 838 villa Gruosna, Latijn Gruuosna, 1219 Grussen: weiland. In een brief van bisschop Alfricus wordt het een Villa: stadje, genoemd.  Grossem, de bisschop van Utrecht Altfridus, heeft in 838 het dorp Gruosna aan graaf Rotgarius als weder gift geschonken vanwege zijn milddadig geschenk. Gruosa zou Groessen beteken wat in een open brief van Otto de Grote in 970 Grese genoemd wordt, 40000 schreden van Drusus gracht.

Groet, bij Schoorl, eerder Grothen en in 1343 als Groeden: vruchtbare kleigrond. De plaatsnaam zou verwijzen naar het groeien, het feit dat het gebied waarin Groet is gelegen ooit buitendijks is aangeslibd en daarna begroeid is geraakt.

De Groe,  Tynaarlo. Groeve; graven, naar het Havenkanaal dat net buiten het dorp uitmondt in de (gekanaliseerde) rivier. Dit kanaal is de vaarverbinding van het meer met Zuidlaren.

De Groeve, Loppsersum. De Groeve is een verbastering van Grou, De Grouve. Grou is aangewassen of aangeslibd land. Het gehucht ligt tegen de oude dijk langs de Fivel, het is dus aangewassen land in de Fivelboezem.

Groot Haasdal, Klein Haasdal, samen Hazel genoemd, Schimmert. Germaanse habukas dala; dal van de havik.

Groote Keeten, Schagen. Het heette eigenlijk van oorsprong Dubbelduijn, Het dorp is gebouwd op de restanten van het overspoelde eiland ‘t Oghe. Het plaatsje groeide mede daardoor uit van een buurtschap tot een dorp. In 1610 werd er een soort raadhuis, “bekwame keet” op de Helmdijk gezet en zo kwam de naam Groote Keeten tot stand en verloor de buurtschap zijn oorspronkelijke naam.

Grootven, Schagen; groot veen.

Grolloo, Drents Groo, bij Rolde, 12^de eeuw in Gruonlo, 1298-1304 apud Groenlo una domus, 1441 in der marck van Grollo. Germaans groni: groen, lauha: bosje op hoge zandgrond.  vergelijkRolde; rode bos, Eleveld; gele veld, Geelbroek; geel moerasbos en Groenlo.

Grote Spouwen, Haspengouw, 1096 Spalden, 1181 Spalden, 1361 Spaude, waar spouw spleet betekent, afgescheiden stuk grond.

Grootegast, Gronings Grodegast, Fries Gruttegast, bij Doezum, 1551, Grote Gast, 1570 Groote Garts: gelegen op hoge zandige grond, groot tot onderscheid van Lutjegast.

Grosthuizen, Avenhorn, 1200 Asthusa Major: Groot Oosthuizen, het huidige Oosthuizen heette Asthusa minore, 1345 littic Oesthusen, 1507 Luttikenosthusen: oostelijk gelegen klein dorp ten opzichte van Groot Oosthuizen, lutje; klein.

Grotenberge, Zottegem, zo al in 1181. Germaans grautan berga: grote berg.

Grote vliet, Cadzand, 1177 Grotenflit. Germaans grauta: groot, fleuta: vliet. Natuurlijke waterloop in zeekleigebied.

Grouw, Leeuwarden, 1412 Grauwa: geul of van groede: aangeslibd land.

Grubbenvorst, Horst aan de Maas, van grubbe: holle weg, vorst: domeinbos.

Gruuthuse, Assebroek, 1211 Gruthusa. Germaans grutja: grut, husa: huis.

Guigoven, Kortessem, 980 in villa Guodengohouo, Guodenghoven, 1096 Gudenchoven. Germaans Godingo hofa: boerderij van de mensen van Godo.

Gulpen, Limburgs Gullepe. 1161 Golepia. Oud Germaans Gulapja, van de waternaam Gulapo. De Gulp, bijrivier van de Geul.

Gussenhoven-Orsmaal, Vlaams Brabant,1139 Gochenhou(v)en: hoeve van Godso. Orsmaal, 1139 Orsmale, 1139 Orsmale en Rosmale, 1259 Ursemale, 1143 Rosmale, ros uit Germaans hrussa; paard, maal, verwant met Iers mala; helling, geschikte helling voor paarden. Ligt op de helling van een verlaging waar de kleine Gete door loopt.

Gutschoven, Heers, 1315 Goetshoven 1497 Guetshoven: hoeve van Godo of Goditso. Zo ook Guttecoven, Sittard.

 

H

Ha, waterloop bij Ten Boer, midden 12^de eeuw flumen ha. Germaans ahwo: natuurlijke waterloop vooral in zeekleigebied.

Haacht, Vlaams Brabant: 12^de eeuw Hacht; Germaans hag; streek met veel bossen, hagen.

Haaften, Haeften of Haften, Neerijnen, 1031 Haften en Hafthi, 1183 Haffethen, van haft: hechten, naar een aantal verbonden landstukken, of van Germaans haftaz: zware kleigrond.

Haak, van hake: zandvlakte, zandbank.

Haaksbergen, Twente, (Curtis) in Lintlo in parochia Huckesberge, 1188 Hockesberghe, 1285 Houckesberghe en Hakesberg, 1316 Hokesberghe: heuvel van Hako..

Haaksbergen, Ruinerwold, 1370 Hakeswolde: woud van Hako.

Haakswold,  Ruinerwold, 1370; op Hakeswolde, 1380 Haexwolde, wold;woud van Hake of Hako.

Haalweide, Drenthe, 1353; over die Halewede, 1363 Holeweide, hol: moerassig en weide.

De Haal, Oostzaan. 1394 Hadel, Fries voor een half deel. Waarschijnlijk duidt dat in dit geval erop dat bepaalde boeren die het gebied bewoonden de helft van een dijk en de aangrenzende sloten bezaten en/of moesten onderhouden.

Haandrik, Hardenberg. Genoemd naar een huisnaam.

De Haar, De Marne, haar; hoogte, zandige heuvelrug. Zo ook De Haar in Marum.

Ter Haar, Denekamp, 10^de eeuw Hari. Germaans haru: zandige heuvelrug. Ter Haar, Groningen, de Haar, Drenthe, Gelderland, Overijssel.

Haaren, Noord Brabant, begin 12^de eeuw Haran, idem.

Haart, Aalten; bos waar gekapt mocht worden.

Bruinehaar (Nedersaksisch: Broenehaar) Overijssel. Het is gelegen op een haar, een zandrug in het landschap. In oude documenten wordt Bruinehaar Broune haer en later de boerschap Bruyne Haer genoemd.

Haarle, Salland, 1188 Harlo, haar: zandige heuvelrug en lo; bos.

Haarlo, Borculo, 1188 en 1244 Harlo, 1450 Haerloe. Germaans haru: zandige heuvelrug, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Haarlemmermeer, Noord Holland, is droog gemaakt in 1839-1853 wat 9 miljoen gulden kostte. Dat met drie grote stoomwerktuigen, de Leeghwater bij de Kaag, de Cruquius bij Heemstede en de Lijnden bij Sloten.

(De) Haart, Aalten, 1758, 1840 Haart Haert, is te vergelijken met Hoogduits hard: bergwoud, bij ons harde zandgrond, heide. Of Haard; stookplaats. In de uitdrukking de gemeene haard duidde het een herberg aan. Of haart betekent Bos waar hout gekapt mocht worden.

Haarzuilens, bij Maarsen, met het kleine dorpje De Haar, bij Vleuten, haar: zandige rug met een zuil of een water van die naam. Het Huis de Haar is in de 12^de eeuw gesticht en was eens de grootste ridderhofstad van Utrecht.

Haasdal, Schimmert, 1190 Hafkesdale. Germaans habukas dala: dal van de havik.

Haasdonk, Schimmert, 1149 Havexdunc. Germaans habukas dunga: zandige opduiking in moerassig terrein, van de havik.

Habraken, Eindhoven. Habraken, of Hoogbrake, staat voor hoog gelegen, braak liggende grond. Rond 1390 Hoghebrake. In de vijftiende eeuw Hobrake of Habrake.

Haccourt. Belgisch-Limburg. Van villa de Hago. Hof of boerderij van Hago.

Haelen, Limburgs Hale, bij Roermond, 1274 Halen: bocht in of van hoogland of van hael: uitgedroogd, dor, schraal.

Hadiggaland, Meetkerke, 1089 terra que dicitur Hadiggaland. Germaans Hapinga landa: land van de mensen van Hapo. (hapu: strijd).

Hageland, Oost-Vlaanderen. het Hagelant in 1528. Land begroeid met dicht kreupelhout (“hage”). De naam werd gegeven toen, na de grote ontginningen in de middeleeuwen, het Hageland als enig bosrijk gebied in het hertogdom Brabant was overgebleven.

Haiink, Roosendaal. In de middeleeuwen Haagdonk, verhoogde plek met een haag.

Hakendover, Vlaams Brabant, 1159 Hachendovere, mogelijk van Gallisch Romaanse naam Aquis en dubrum: donkere water.

Haler, Leudal.  Eerder Haerlo; hogere plaats met bomen.

Halfmijl, Veldhoven. 1368 de persoon Halve Mijl of Halver Miler. Misschien naar de afstand tot eerst bewoonde gebied.

Halfweg, Beemster, ligt halverwege Middenbeemster en Purmerend.

Halfweg, Haarlemmerliede. Ligt halverwege Amsterdam en Haarlem.

Hall, Brummen, 11^de eeuw in Hallo, 12^de eeuw Halle: zaal, woning. Of Germaans halha: bocht van het hoogland, lauha: bosje op zandige hoogte. Of van Keltisch hall; zout. In Nederland loopt een zoutlaag vanaf Noord-Holland naar Oost Nederland, waarop zowel het ‘Hall’ bij Brummen als het ‘Halle’ in de gemeente Bronckhorst liggen.

Hal, Boxtel. De meest voor de hand liggende verklaring van de plaatsnaam is die van hellend land, aangezien de buurtschap nabij het dal van de Essche Stroom.

Halle, Gelderland, ligt ook op een hoogte.

De Haspel, Zevenhuizen. Genoemd naar het kanaal dat de vorm van een haspel of slinger heeft.

Hooghalen, Drenthe, 1334 coram civibus in Halen, hoog en laag Halen.

Halen, Belgisch Limburg, 741 Halon. Germaans halhum, bocht van het hoogland. Het ligt aan de samenvloeiing van Velpe en Gete, tussen 4 uitlopers van het hoogland.

Houthalen, Belgisch–Limburg. In 1117 als Halu, in 1223 als Hale. Vanaf 1280 ook Holt-Halen. Mogelijk van Hal, harde droge grond, of halahdra (jeneverbes, Juniperus).

Halder, Sint Michielsgestel, kan van hael: dor, zijn.

Haalderen, Bemmel, van hael: dor.

Hakkelaarsbrug,  Muiderberg. Oud Germaans hangi; zandige heuvel, haar; duin.

Hallaar, Antwerpen, 1173 Herlarh, laar: weideplaats met hagen of uit herwlaar: onbebouwde bosweide?

Halle, Anderlecht 1181 Halle. Germaans Halu: afhellend, lauha: bosje op hoge zandgrond. Is gelegen op het hoogste punt van een hoogte.

Halle, Frans Hal, Vlaams Brabant. Idem. Ligt beneden op een hoek hoogland aan de samenvloeiing van Zenne en Grobbegracht.

Halle-Booienhoven.Vlaams Brabant, Idem. Ligt aan een uitloper van het hoogland.

Halle, Oudenburg, 1223 Halla. Midden Nederlands halle: overdekte markt.

Halmaal, Belgisch Limburg, 673 Halmala, 1065 Halemale. Germaans voor vergadering. Of van Germaans halha: bocht in of van hoogland, malho: verlaging.

Halvinkhuizen, Putten, 12^de eeuw Halu(v)erinchuson: woning van de mensen van Habheri of Halver.

Ham, Germaans hamma, landtong die uitspringt in inundatiegebied en vooral van rivieren. Ham (Belgisch-Limburg) en in Veghel en Wanroij (Noord-Brabant), Den Ham, Overijssel en in Aduard en Bellingwedde (Groningen), en Vroomshoop. Ham, Sint Anthonis. Ham, Meierijstad.

Ham den, Vroomshoop.

Hamal, Rutten, 947 Hamale, 1214 Hamal. Germaans halha: bocht in of van hoogland, malho: verlaging, zak. Zo ook Hamal, in 1139 Hamel.

Hamdijk, Oldambt. Ham; aangeslibd land, grasland, bij een dijk.

Hammeland, Winsum. Ham; aangeslibd land.

Hameland, ten oosten van Gelderse IJssel, 837 in pago Hamalando, Hammolant, 839 ducatum Hamarlant, 855 in pago Hamulande, Germaans Hamawa: van de stam Chamavi, landa: land.

‘t Hamersveld, Leusden, mogelijk van Hadumar, op kaarten staat de spelling Amersveld dat met Amersfoort in verband gebracht zou kunnen worden, de rivier Amer of Hamer, nu Eem.

Hamert, Arcen, mogelijk naar de hamervorm van het landstuk.

Hamme, Oost Vlaanderen. 868 Ham. Germaans hamma: landtong die uitspringt in inundatieterrein of overstromingsgebied. Ligt op een landtong die uitspringt in de moerassen van de Schelde en Deurne. Zo ook Hamme, Vlaams Brabant, ook Hamme, Waals Ame, Bevekom, Ham in Belgisch Limburg, Borgloon, Sint Anthonis, Veghel, Kerkrade en Den Ham in Bellingwedde.

De Hammen, Slochteren. De eerste vermelding van de boerderij stamt uit de zijlvestboeken van Slochteren uit de eerste helft van de vijftiende eeuw, toen werd gesproken over inda Hammen bij Huginga ham, Hokema ham of Hijkinga ham, inda Ham bij IJckinga heem . Dit verwijst mogelijk naar de hoofdelingenfamilie Haginga, die al twee eeuwen eerder wordt genoemd. Ham betekent hier ‘omheind of omsloten (door sloten omringd) land’.

Hamont, Belgisch-Limburg. Van Haag-Mont; beboste helling, of van Hameide; omheinde plaats.

Hamrik, Marum, vergelijk midden Nederlands hanric: dorpsmarkt, gemeenschappelijke weide, zie Finsterwoldehamrik, ook Hemrik, Fries De Himrik. Het kan ook een stuk land betekenen aan een ham of bocht in een waterloop.

Handel, Noord-Brabant. Vermoedelijk gaat de geschiedenis van Handel terug tot de beginjaren van de aanwezigheid van de Duitse Orde, die hier de hoeve Haenle bezat. 

Hank, Sint Anthonis; hank, de naam van een opgedroogde bron in de buurtschap.

Hank, Werkendam. Hang of hank; doodlopende kil of kreek in de buitengronden langs grote rivieren.

Hansbeke, Oost Vlaanderen, 1237 Hamsebeke; ham; landtong in overstromingsgebied, beek.

Handzame, West Vlaanderen, 1085 Hansam. Germaans Handas hamma: landtong die uitspringt in inundatiegebied, van Handso. Het ligt in een hoek, aan de monding van een beekje in de Krekelbeek.

Hapert, Bladel, 710 Heoperdum, 1173 Hapert in een Latijns handschrift. Germaans hapripum, onbekende plantennaam of van hasp: kram, grendel, garenwinder.

Haps, Noord-Brabant. De naam Haps is van Keltische oorsprong en heeft in de vorm “appa” te maken met het water.

Harde: plaats met een vaste ondergrond.

Hardegarijp, Fries Hurdegaryp, rijp: strook land, het 1^ste deel hardega zal wel het woord ga: landstreek, dorpsgemeente, bevatten.

Hardelingen, Tongeren, 1129 Hardelenges. Germaans Hardulingum: bij de mensen van Hardulo.

Hardenberg, zo ook in 1148, 1362 onse stadt ten Hardenberch, Germaans hardon berga, harde berg, kiezelachtige grondsoort.

Harderhaven, Flevoland. Genoemd naar Harderwijk dat er vlak bij ligt.

Harderwijk, Harderwiek, 1231 Herderewich, 1262 Harderwyc, 1263 Herderwick, -wigh, -vic, -wijc: plaats van een herder. Vergelijk Engels Hardwick, Gloucester, Harwich in Essex: schapenboerderij. Eerder heette het Selhorst, (Zelhorst) van salha: wilg en horst: struikgewas.

Harderwijk, Opmeer. Wijk; plaats van Harde. Of gelijk de vorige.

Hardinxveld, Giessendam, 1105 Herdingfelde, 1396 Herdicvelt. Germaans Hardinga feldu: veld van de mensen van Hardo.

Harelbeke, Kortrijk, 1035 Harlebeke. Germans harula, van haru: zandige heuvelrug, of van harula ( Nederlands harrel, herel, Engels harl, midden Noord Duits harle, herle) vlasvezel, baki: beek.

Haren, Groningen, Germaans harum: van haru: zandige heuvelrug. Ligt op de Hondsrug. Zo ook Haren, Noord Brabant, 1024 in comitatu Hare, idem. Haren, Limburg.

Haren, Brussel, 1050 Haren, idem.

Haringe, West Vlaanderen, 1187 Haringa. Germaans Haringja: toebehorend aan Hari. (harja: leger)

Harfsen, bij Gorsel, 1206 Harvesnen, 1366 Herffsen, 1379 Harveschen, onduidelijk.

Harkema, Achtkarspelen: is genoemd naar Buwe Harkema, de stichter van het klooster te Buweklooster, zie daar, zie ook Harkstede.

Harkebuurt, Texel. Naar een van de invloedrijke Friese buren, Hark.

Harkstede, Gronings Haakstee of Haarkstede, bij Slochteren, 1558 Lutke en Grotehacste: woonplaats van Haarke.

Harlingen, Friesland, 1228 Herlinge: nazaten van Harilo. Harlingen lag vroeger veel verder de zee in, naar men zegt op de zogenoemde “Ruggen’. Harmelen, bij Woerden, 1220 Harmalen, 1333 Heermalen: plaats van rechtspraak, of heer: leger, maal: verlaging van de bodem.

Harles, Vaals, 1120 Harleis. Germaans Romaans Hariliacas: toebehorend aan Harilo.

Harreveld, Lichtenvoorde, rond 1400 Hervelt, 1660 Herreveld: veld van Haririk.

Harremolen, Haaksbergen, 1188 Harremole. Germaans harro: scharnier, moli: molen.

Harselaar, Barneveld, rond 1400 Herseler, 1534 Harsseller, van hars, hors: paard en laar: weide.

Harselo, Bennekom, 1333 Heerslo en 1339 Harslo, mogelijk net zo als Harseler maar dan met lo in plaats van laar.

Harssens, Adorp, begin 11^de eeuw Hersingi. Germaans Harisingja: toebehorend aan Hariso.

Harskamp, Ede, 1333 Heerscamp, 1337 Herscampe: legerplaats van leger?

Harten, Renkum, 838 Herodna(?) 1554 Hartten. Oud Germaans harudino: dorre vlakte?

Haspengouw,  Germaans Hasibanja, met hierin Hasia, een genitief meervoud van Hasiz, dat evolueerde tot de Germaanse volkerennaam Hessen + banna “rechtsgebied”.

Hasseberg, Groningen. Duits Hasselberg. De naam zou afkomstig zijn van Hasje, een oude vrouw (een heks volgens sommigen) die hier woonde en, volgens de sage ‘s nachts eenzame reizigers met een vuurtje lokte, zodat ze in het omringende moeras verdronken.

De Haukes, Hollands Kroon.  Naam voor gemeenschappelijke grond of naar het laag gelegen drassige land.

Haule, Ooststellingwerf. Van havela; hoofd, lag hoger dan het omliggende veengebied. De wijk ervan heet Haulerwijk die in 1756 ontstond toen de Haulerwijkstervaart werd gegraven.

Havenbuurt, Marken. Buurtje bij de haven van Marken.

Havertuin, Melle, 1216 Havertun. Germaans habra: haver, tuna: tuin. Omtuind stuk land.

Haskerdijken, Friesland. Het dorp is ontstaan bij het klooster Hasker Convent dat in 1231 werd gesticht. De monniken van het klooster hielden zich bezig met ontginning van het gebied en legden dijken aan. In de 19^de  eeuw werd ten zuiden van het dorp een nieuwe brug gebouwd; hier ontstond het dorp Nieuwebrug, dat met Haskerdijken een tweelingdorp vormt.

Haskerland, Fries Haskerlan Het 1^ste deel is de plaatsnaam in Alde en Nijehaske, of van haske of heesc; grassoort. Bij Alde Hakse lag een Augustijner klooster door Dodo gesticht in 1304. Zie Vita beati Dodonis de Hascha, Nijehaske, Friese Meren. Nijehaske is begonnen als oostelijke uitbouw van het oudere dorp Haske, dat later Oudehaske ging heten.

Haspengouw, Frans Hesbaye, 741 in pago Hasbaniense, Hasbania, 1064 Hasbannium, Germaans Hasibanja: hasia: Hessen, banna: juridische plaats.

Havelt, Meierijstad. Hane; korhaan, en veld.

Havelte, Drenthe, 1342 II mudde to Heslen to Hovelde. 1409 to leveren to Ha(u)velde up dat water.

Hautregard, Haut-Regard: hoge uitkijkpost, in Battice en Chaineux (Luik).

Havermaat; ‘havermaailand, haverland’, Zele (Oost-Vlaanderen).

Hazeberg, Leuven, 1183 Haseberch. Germaans hasan: haas, berga: berg.

Hazerswoude, bij Alphen aan den Rijn, 1280 Hadewartswoude: een samentrekking van heer Aduards woude.

Hebrecht, Vlagtwedde. Hebrecht verwijst naar de omliggende streek die lang betwist is geweest tussen het Bisdom Münster en Groningen.

Hechtel, Belgisch Limburg. In 1160 als Hectela, mogelijk afgeleid van heg of haag.

Hedel, Gelderland. 815/816 ‘Hatalle’ en ‘Hedilla’. ‘He/ee’ of ‘Ha/aa’ is een aanduiding voor water. Het tweede deel van de plaatsnaam ‘lo’ verwijst naar loofbos op een oeverwal.

Heddenhove, Denderwindeke, 1201 Hetdenhove. Germaans Hiddan hofa: voerderij van Hittoddo, Hittink, Hiddinga. Zie Hiddum, Hiddaheim bij Wons, Hiddema state en Hiddema huis, Hiddingerberg bij Steenwijk en in Duitsland.

Hedikhuizen, Heusden, 997 Hittinchusen en Heudecusa, 1205 Hiddenkusen. Germaans Hiddinga husum: de huizen van de mensen van Hiddo.

Heeg. Ten westen van Heeg ligt De Bird, in 1511, Bird, en omdat het wel bij Heeg behoorde ook Hagena bird genoemd, 1543 Byrdt;  Het verlengde in de richting Idsega heette Ydsegaena byrd, bird of burd; rand.

Heel, Limburgs Hael, 365 in Romeinse tijd Catualium, Hathualium, Hethelium, Hethele Hedele en in 1650 Heel. Germaans hapuwalja: hapu: strijd, walla: wal, versterking. In de zin van legerkamp?

Heenvliet, Voorne-Putten, eerder Heenvlite, 1259 Heynvliet: riet in een vliet of in getijdengebied.

Heer, Limburgs Hier, Maastricht, 1202 Here. Germaans haru: zandige heuvelrug.

Heerde, Gelderland, 1276 Herde, 1337 Heerde, idem.

Heereburen, Niehove, 1534 Herma, dus verkort uit Heremaburen, van de mensen van Herema.

Heerewaarden, Maasdriel, 972 Herivurde, 997 Heriwarda, 1070 Heriwardes. Germaans harja: leger, wardo: wacht, uitkijkpost.

’s Heerenberg, Achterhoek, hoofdplaats van het voormalige graafschap Bergh, gemeente Bergh en nu Montferland, 1122 castrum Berga, 1161 de Monte, later Berge

‘s Heerenhoek, Borsele. Eerst Calishoeck, wat ‘arm dorp’ betekent. Rond 1700 werd deze naam geleidelijk vervangen door ‘s-Heerenhoek.

Heerenveen, Friesland, 1571 Sheerenfeen, genoemd naar de eerste kopers van deze grond rond 1550, de heren Dekema, Kuik of van Cuyck en Foits of Feyts. De inwoners leggen dan ook de klemtoon op Heren alsof ze zelf heren zijn. Ook noemen ze het wel het Friese Haagje.

Heerhugowaard, Alkmaar, 1343 den Waert, 1630 Heerhuygenwaert, 1728 Heer Huigenwaard: in water gelegen land met het tweede deel dat genoemd is naar de baljuw Hugo van Assendelft die een waterkering had laten aanleggen tussen de nog niet bedijkte Waert en de niet ingepolderde Schermer, zogenaamde Heer Huygendijk.

Heerlen, rond 300 Coriovallum, 1050 Herla, 1150 Herle. Germaans harja walja: harja: leger, walla: wal, versterking.

Heernesse, Lampernisse, 1219 Hernesse. Germaans herdinassu: van herdo: kudde of herdja: herder. Zie Lampernisse, West Vlaanderen.

Zo ook Heernesse in Pakinge, nu Braakman, 1135 Hertnesse.

Heersel, Oirschot, 972 Hersele, van Germaans harja: leger, sali: woning die uit 1 ruimte bestaat, dus een pleisterplaats voor langstrekkende legers.

Hees, Nijmegen, 1196 villa Degese, 1271 Heze, 1394 Heesse, 1400 de Heze, betekent bos van laag hout, Germaans haisjo hasja: jong beukenbos, later struikgewas, diverse plaatsen.

Hees, Bilzen, 965 Hesi, Hest, 1062 Hese, 1174 Hees, idem.

Zo ook Heesch, Brabants His, Peelrand.

Heesdonk, Lokeren, is met een donk of zandige opduiking.

Heesakker, Budel, Haaren en St.-Oedenrode (Noord-Brabant). Overpelt, Limburg, Drenthe. Idem.

Heesvild, Bilzen, idem.

Heesbeen, bij Heusden, 918 Hasbenni en Hasibenna, 1200 Hesebenne: haisi: bos van laag hout, been of benne: weide.

Heeswijk, bij Dinther, 1075 Albertus de Ess(v)uic. 1196 Hesewich 1396 Heeswiic. Germaans haisjo: kreupelhout, wika: dochternederzetting, wijk.

Heeswijk, Montfoort, 1204 Hesewik, idem.

It Heidenskip, Friesland. Van oorsprong heette de woonkern Brandeburen, terwijl het Heidenschap (met de Nederlandse naam) de naam van de streek was.

Helwijk, Moerdijk. Ontstond in 1811 langs het fort de Hel.

Herxen, Overijssel; woonplaats van Haarke?

De Holm, Groningen. Komt van Holm = eilandje, zandige hoogte. De buurt ligt op de zandrug in het zuidelijk Westerkwartier, waarop ook Tolbert, Niebert en Nuis liggen. De plaatsnaam Holm (eilandje) komt in gans Germaans West-Europa veelvuldig voor. 

Holthees, Noord-Brabant. 1359 Holthees. Germaanse hulta; hout, en hees; bos.

Heffen, Antwerpen, 1150 Heffana, 1188 Hefne wat wel op een bodemverheffing duidt, Germaans habjan;verheffing.

Hefswal, Eemsmond. Hef (haf of etang; zee, wal; oever.

Hegge, Heggen: heg, haag, omheining. Deze plaatsnaam komt onder andere voor in Balen (Limburg), Overhespen (Vlaams-Brabant), Poederlee en Weelde (Antwerpen), Schinnen, De Hegge, Epe. 

Hegelsom, Limburgs Haegelsum, Horst, zal wel betekenen het heem van Hagil.

Ter Heijde, Zuid-Holland. Naar de Nieuwe Maas, de Hey.

Heidenschap, Slochteren. 1419 in der heydense by Damster vaert. Mogelijk van het Oud-Friese hêder; veehoeder. Heidenschap zou dan dus veehoederij betekenen.

Heienbeek, Grimbergen, 1166 Heienbeka. Germaans Hajan: van Hajo? Baki: beek.

Heikop, Brunssum, 1217 Heyncoep, naam van polders in Utrecht: het grondstuk dat door Hajo gekocht is.

Heille, Sluis, van de oudst bekende van het geslacht Gijzelbrecht van Heyle wordt een handtekening gevonden in een charter van 1189, in een Frans charter van 1290 komt Jehan de Heile voor, ook de naam Heylle komt voort. Germaans hago: bosje, lauha: op hoge zandgrond.

Heimond, De Lier, 1216 tres mensuras terre que morgen dicuntur infra Hoymunde iacenten cum aggere. Is dit de oudste vorm van haaiman, naam van talrijke landerijen op Walcheren en Schouwen? zie Warmond. Maar misschien mondde hier eerder een watertje uit.

Heindonk, Antwerpen, 1486 Heiendonck, een donk of verhoging van Hajo.

Heineburen, Leek. Naar de persoon Heine.

Heinenoord, Binnenmaas, 1312 tot Heynekens orde en dus een samenstelling van Hein en oord: landpunt.

Heijningen, Moerdijk, Heininghe, heining, afscheidingssloot, sloot tussen twee boerderijen, of bedijkt land.

Heinkenszand, Zeeuws Eintjeszand, Borsele: zand of zandplaat van Heinke.

Heizel, Frans Heysel, Brussel, van heusel of euzel: slechte weide.

Hekendorp, Gouda, 1307 Hedickendorp, 1334 Hedekendorpe: dorp van Haido.

Hekke, 1223 de hecke. Germaans hakja: hek.

Heks, Heers, 1174 Herxem 1195 Hexe, 13799 Hekes. Oud Germaans Hark-ikja: nederzetting aan de Harko of Herk.

Helen-Bos, Zoutleeuw.Waarschijnlijk is Helen met een n-suffix ontstaan uit een waternaam (kal-, kel-: schitterend, uitbuigend van kalina of kelina, van helina, van helen). Bos, uit het Germaanse busku-, struikgewas. Het kende een betekenisontwikkeling tot de huidige betekenis van bos.

Hell, Putten, midden 12^de eeuw in Hello. Germaans halu: afhellend, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Helle, Gulpen en Nuth. Helle, van helde; helling.

Hellevoetsluis, eerder Hellevothe, 1573 Helvoet, Helvoeten Sluys: mogelijk uit voorde: doorgang, en hel: laag gelegen, met de later erbij gebouwde sluis. Is bekend vanwege zijn schutsluis en dokken die aangelegd zijn door de waterbouwkundige Jan Blanken die geboren was te Bergambacht in 1755.

Hekeren, Doesburg, 1188 Hekere. Germaans haka: spits, zie haak, hekel, haru: zandige heuvelrug.

Helden, Peel en Maas, duidt een plaats aan die op een helling ligt.

Den Helder, 1577 Helderbuyert, 1639 Helder: helling, aflopend stuk land aan zee, hel: brede uitwatering. Of de het zeegat Helledore; (Marsdiep) deur van de hel, vergelijk oud Engels heldor, zo genoemd vanwege de gevaarlijke stromingen. Of van hel: vluchtheuvel van Helderbuyert: buurt van heuvelbewoners. Of van helle, helde: laag land, moerasland.

Helenaveen, Peel, is genoemd naar Helena Panis, echtgenoot van Johan van de Griendt waarnaar het Griendtsveen genoemd is.

Helle, Oost Vlaanderen, 1147 de inferno: hel en onderwereld. Helleputte is dan een put of kuil die als toegang tot de hel gedacht werd.

Helgoland, Duits eiland: heilig land, van Saksers Helinad: Heiland. Mogelijk het Fotitesland waar de Friese god Fosite vereerd werd.

Hellebos, Zegelsem (Oost-Vlaanderen), Eylenbosch in Kester (Vlaams-Brabant) of Hellebos in Lubbeek (Vlaams-Brabant). Alle namen wellicht uit: bos + helle-delle (= helling - inzinking in het terrein).

Hellendoorn, Twente. Plaats met boomnaam, doorn en heldern; dieper gelegen plaats? Of strafplaats als hel genoemd?

Hellebroek, Waregem (1639) en Melden (Oost-Vlaanderen), Nuth, Limburg. Dieper gelegen plaats in een broek; moeras.

Helmond, Noord Brabant, 1108, Helmund, 1241 Helmont: er is geen rivier zodat de naam onduidelijk is, mogelijk Oud Hoogduits munt: bescherming van Helmo of van Romaans mont: berg. Hel is ook onduidelijk, of van een helling, lage moerasachtige plek of mond van de hel.

Helpman, Groningen, 1245 Heltman, mogelijk van de persoon Hildiman.

Helsloot., Helslot in Grootschermer en Dordrecht, bij Gasperden, Vianen heette ooit Heelsloot, van hel; woest, moerassig gebied met een sloot.

Helvesdic, verdwenen bij Hontenisse, 1221 Helvesdic. Germaans Albis, van de waternaam Albi of Elbe ?, dika: dijk.

Hembrug, Amsterdam: van hem of ham: grasland in een waterbocht, brug.

Hemmen, Overbetuwe, 1188, 1327 Hemmen, 1359 Hijmmen, Himmen, mogelijk voor hooikamp, mene: algemene grond. Ander Hemmen in Groningen, Haren heette in 1323 Heumawalda, van Hewma, wald of woud.

Hemrik, Fries De Himrik, 1505 Hemryck in Upserlandt, van midden Nederlands hemmerck: gemeenschappelijke weide. Hemrikerverlaat is een schutsluis gebouwd.

Hendrieken, Borgloon, 1097 Hendrekines, 1306 Enderinchoven juxta Looz (bij Borgloon): woonplaats van Hendrik.

Hendrik-Ido-Ambacht, Zwijndrecht, 1386 Henric Yen ambocht, 1514 Heyndrick Yden ambocht, ambacht: rechtsdistrict, dat van Hendrik Ido van Brederode, een van de bedijkers van de Zwijndrechtse waard in 1331 en lid van een Dordts geslacht dat bestaan heeft tot de tweede helft van de 15^de eeuw.

Hengel, Houthalen, 1145 Hengelo. Germaans hango: helling, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Hengelo, Overijssel, 1200 Heingelon, Heingelo, 1152 Hengelo, 1395 Hengel, Germaans hango: helling, lauha: bosje op hoge zandgrond, of van de Angelen. 

Hengelo, Gelderland, Bronckhorst, 1086 Hengelo, 1200 Hengelloe, idem.

Hengeveld, Overijssel, 1188 Henghevelde, 1411 Hengelvelde, idem, met feldu: woest land, heide. Maar in 1457 heette het Hengevelde, mogelijk van hangila: kleine helling.

Hengevelde, Haaksbergen, 1188 Henghevelde: veld op een helling.

Hengstdijk, Vlaams Usdijk, bij Hulst, 1161 Hencsdic, Hengesdic, 1221 Hinghesdic. Germaans hangista: hengst, dika: dijk, naar de paardenfokkerij die er in de 11^de en 12^de eeuw was dat in 1200 door de burggraaf Zeger aan de Tempeliers is geschonken. 

Henis, Luik, werd voor het eerst schriftelijk vermeld in 1147 en wel als Heniz, 1224 Hanis. Dit zou haag of omheinig kunnen betekenen.

Henschoten, Woudenberg, 777 forestes illas... Hengistscoto, 1131 Hengistcoto. Germaans hangista: hengst: skauta: beboste hoek van hoger land dat uitspringt in moerassig terrein, of van schot; houten schaaldelen waarmee landerijen vroeger werden afgescheiden, dus een afgeschoten terrein voor hengsten.

Henxel, Winterswijk, 1362 Hengheslo: lo of klein bosje van Henge.

Heppen, Belgisch Limburg, mogelijk van oud Saksisch heppi: sikkel, de landvorm.

Zo ook Heppeneert, Maaseik, 1202 Heppenehardt.

Herculo, Harculo, Wijhe, 1325 Harckelo, bosje van Hariric of Hariwich.

Herderen, Riemst, 1096 Hirtheren wel van hard of herd: bos.

Hergenrath, Luik, is een ontginning van een zekere Hering.

’s Herenelderen, Tongeren, werd voor het eerst vermeld in 1233. Het vormde samen met Genoelselderen een gebied onder de naam Aldor. Dit woord staat mogelijk voor elzenbomen of -misschien- voor altaren. Het voorvoegsel ‘s Heren kwam in gebruik na de afsplitsing van Genoelselderen in 1261. 

Genoedselderen, Tongeren. In 1157 werd voor het eerst schriftelijk gewag gemaakt van het domein Heldren of Aldor. Genoel komt van Godenoel, die in de 13^de eeuw heer van Elderen was.

Herkenrade, Margraten. Van ‘Harc’, (heilig) bwoud, ‘rade’ gerooide plek.

Herk-de-Stad, Belgisch-Limburg.  1107, Harcke (Keltisch: arica is kleine rivier; of Germaans: harc is woud). Vanaf de 13^de eeuw tot 1794 werd de plaats Wuest-Herk (West-Herk) genoemd. Onder Napoleontisch regime werd de naam Herck-la-Ville ingevoerd, ofwel: Herk-de-Stad, dit ter onderscheid van Sint-Lambrechts-Herk. Later werd het vertaald naar Herk-de-Stad, maar de stad verloor in België zijn stadsrechten. In 1985 werden deze bij Koninklijk Besluit hersteld.

Sint-Lambrechts-Herk. 1310 Herkes , 1322 Herck (1322) naar het riviertje de Herk, in de 14^de eeuw ook Hoos Herk (Oost-Herk), waar Wuustherck (West-Herk) voor Herk-de-Stad was gereserveerd. Echter werd rond dezelfde tijd in de geschriften, ter onderscheid, ook Herck Saint-Lambert gehanteerd.Tegenwoordig is de naam “Moos-Herk” als dialectnaam in zwang. Moos is het plaatselijke dialect voor modder, hetgeen de neerbuigende houding ten opzichte van de landbouwgemeenschap illustreerde. Het zou echter ook op het oorspronkelijk oost betrekking kunnen hebben, dan wel op Maas-Herk, verwijzend naar het feit dat deze plaats een Luikse enclave is geweest.

Herpen, Noord-Brabant. (Herpina, Herpene, Erpene, Herpen) kan misschien afgeleid worden van harpa, scherpe kromming. Vgl. ook Herpt bij Heusden. De meanderende Maas, die vroeger veel dichter bij Herpen liep dan nu, zou hier een scherpe bocht gemaakt kunnen hebben. De Hamels-poel tussen Herpen en Overlangel is een overblijfsel van een grotendeels verlandde oude meander in de Maas.

Herlinkhove, Herlinckhove, 1105 Herlengova. Germaans Harilinga hofa: boerderij van de mensen van Harilo.

Herpt, Heusden, 1108 Harpede, 1148 Herpeta en Herpta: scherpe kromming of met de eg bewerken, onzeker. 

Herstal, Luik. 8^ste eeuw als Cheristalius of Haristalio, van hari; leger, stal; plaats, rustplaats.

Herten, Belgisch Limburg. 1078 Harteum. Afgeleid van het Oudnederlandse harn of hern, wat ‘beukenbos’ betekent.

Herten, Roermond, werd vermeld in 968.

Herzeeuw, Frans Herseaux, Henegouwen, 1108 Hersels. Germaans harja: leger, sali: huis die uit 1 ruimte bestaat.

Hersel, Someren, 1139 Harsele, idem.

’t Herselt, Boxmeer.

Herselt, Antwerpen, 1139 Harsele, 1560 Hersselt, mogelijk een pleisterplaats aan een Romeinse heerweg. Of van harja; leger, sali; huis van 1 kamer. Of van hers: haagbeuk en lo: bosje.

Herstal, Luik, 718 Cheristalius, 823 Haristallio. Germaans haristalja, harja: leger, stalla: stal, dus oorspronkelijk een legerplaats van de Romeinen, maar met een Germaanse naam..

Herstappe, Tongeren, 1143 Haristaplia, Hastaples. Germaans harja: leger, stapula: zuil, paal, hier als stapelplaats.

Hertme, Borne, naam van de eigenaar.

Hertsberge, Oostkamp, 1149 Hertesberga, Germaans hirutas: hert, berga: berg.

Hertschoot, Evergem, 1223 Hertscote. Germaans hiruta: hert, skauta: beboste hoek zandgrond die uitspringt in moerassig terrein.

Herveld, Loenen, 996 Hervelt, 997 Herveld; leger en veld. Wiens ene helft graaf Wichman geschonken heeft aan de abdij van Elten wat Keizer Otto III in 996 en Keizer Lotharius in 1134 bevestigd hebben.

Herwen, bij Aerdt, Gelderland, wordt in de 1^ste eeuw op een opgebaggerde steen als Carvio vermeld, 897 Hara(uu)wa, Harwa villa in pago Battawi (Betuwe) 1218 Harewen. Germaans harwja: de bittere, zie Herve. Of van Germaans harug: heilig woud en vermoeden dat hier het heilige bos van de Bataven gelegen heeft.

Herwijnen, Lingewaal, 850 Heri(uu)winna, Heriwina, 1276 de Herwinne, 1331 Harwynen, 1370 Herwinnen. Germaans harja: leger, winjo: weide: legerweide. Is ook in 789 aan de kerk van Utrecht geschonken.

Hespen, Brabant: 980 Hasbina, 1115 Hesbines, 1139 Hespinne/Hespine, 1321 in hespinne, circa 1350 hespene, enz.   Neerhespen: 1321 in hespinne inferiori, 1324 nederhespen, enz.  Overhespen: 1321 in hespine superiori, in ouerhespinne (ouer, lees: over), enz.. Hespen zou afgeleid zijn van Germaanse hasp; weide.

Hessem, Dalfsen, 1328 Hesne, van hees: struikgewas.

Heteren, Gelderland. In 1232 wordt voor het eerst “Insula de Hetere” vermeld. Met insula wordt vermoedelijk “eiland” bedoeld, omdat men in het rivierengebied op hoger gelegen gronden bouwde.

Heubelsmad, Zaanstreek, heubel: heuvel, mad: grasland.

Heule, Kortrijk, 111 Hula: laag gelegen land, van heul, geul, de Heulebeek.

Heult, Boxtel, van heul: geul, dat overdekte watergang of holte, laagte kan betekenen.

Heumen, Gelderland, 1188 parochia Hoemen, 1260 capella Homen, 1270 Homenvan ho-mene: hoog gelegen grond. Heumeind is dan het eind van de hoogte.

Heurne, Oudenaarde, 989 Hurne, Germaans hurnjon: (berg) spits of Hornjou; heuvel of hoek hoger gelegen land dat in moerasachtig gebied uitspringt, het ligt op een berg die steil afdaalt naar de Schelde.

El Heur: schuur in Romsée (Luik), Heure-le-Romain (Luik). Ook riviernaam Heure, bijrivier van de Ourthe en van de Samber.

Diets-Heur, Limburg, 1258 als Eure, ook wel: Ora Teutonica. De betekenis van Eure is onbekend, het voorvoegsel Diets heeft betrekking op: een Germaanse taal sprekend, tegenwoordig Nederlands, in tegenstelling tot het 15 km verder gelegen Heure-le-Romain, Luik, waar een Romaanse taal, nu Frans gesproken wordt.

Herzele, Oost Vlaanderen, 972 Hersele. Germaans harja: leger, sali: woning met 1 zaal.

Heusden, Waalwijk, 722 Hunsetti of Hunsate super fluvium Mosam, 814-815 Hunsete, 1019 Husdine, Hustin, 1163 Husdinne, 1173 Hosden, 1306 Huseden. Oud Germaans husig inja: mogelijk van Indo-Germaans keus: verhullen, Germaans huson: kous, eigenlijk omhulsel, van husa; huis. Zie Hoosden, Huisduinen, Hodeng, Houdain en Hosdent. Dus zwelling gevuld met zachte inhoud of huis in de duinen naar het kasteel dat de toenmalige Maas beheerste en op een rivierduin gelegen was.

Heusden, Asten. Heusden, Bergsche Maas. Mogelijk huis in de duinen en heeft vermoedelijk betrekking op een kasteel dat de (toenmalige) Maas beheerste en dat op een rivierduin gelegen was.

Heusden, Belgisch-Limburg. 929 als Husdinio, Oud-Germaans voor omhulsel.

Heveadorp, Gelderland.  Naar Dirk Frans Wilhelmi, eigenaar van de Heveafabriek die het land in 1914 kocht.

Heuven, Etten, voormalig adellijk huis bij Terborgh is hetzelfde woord als ter hoven.

Heverlee, Leuven, 1129 Heverle, 1140 Haverlah. Germaans hafra: geitenbok of van heve: buil, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Heveskes, Delfzijl, 1237 Hewenschenze, mogelijk van heven: haven en Fries skenzie: schenken, oude herberg?

Hexel, Wierden, waarschijnlijk het Heckenslo dat in 1280 voorkomt, 1420 Hexsele, 1443 Hegselo, lo: bosje van Hagilo.

Hezelaar, Boxtel. Heze of hees; hakhout, struikgewas, heester, laar; open plek in het bos. Hezelaar, Sint Michielsgestel

Hierden, Harderwijk, 1225 Hire, 1331 Hyrde: weide voor de kudde.

Hijken, Drenthe, beter Hiken, 1370 civibus de Hyken, van de Friese persoon Hike.

Hilderenberg, Booienhoven, 1440 Hilderberg, mogelijk van hilde: helling of van Hildiher.

Hille of De Hille, Zwevezele, 1140 de Hilla. Germaans hulja: heuvel.

Hilmahuis, Grootegast. 1320 Hilamahusum, Huis van Hille, Hilma of Hillema. Het oudst bekende voorwerk (boerderij) van het Cisterciënzerklooster Jeruzalem in Gerkesklooster.

Hilnaar, Wassenaar, 9^de eeuw Helnere. Germaans halin: afhellend, haru: zandige heuvelrug.

Hilte de, Gieten, van hilditha: helling, ligt op een naar de Hunze glooiende streek. Maar er is nog een beek die Hilver heet.

Hilvarenbeek, Noord Brabant, 1157 Beke, 1207 Beke, 1304 Hildewaren beke, 1309 Bekensis in een Latijns handschrift, 1331 Beke sante Hildewardis: dus eerst gewoon beek en hier zou Hildeware, de dienstmaagd van de heilige Oda, een kerk hebben gesticht.

Hindeloopen, een Zuid Friese stad, Fries Hylpen, Hindelopen, half 8^ste eeuw Hindahlop, Hintinloufe, in 966 Hindehlep, 1132 Hindelepum capella pertinens ad ecclesia, sancti Odulphi. Germaans hindo: hinde: hlaupi: loop, zie Engelse Hindlip, een doorgang of loopgat voor een hinde. Hierbij moet men denken aan een plaats waar de hinden sprongen, daarbij moet men bedenken dat de jacht op herten oudtijds daarin bestond dat men de kudden voor zich uit dreef tot ze van een hoogte omlaag moesten springen. Of van Angelsaksisch hynden; gemeente, loop, water.

Hildernisse, Bergen op Zoom. Uit hil (hoger gelegen land in een lager gebied) en nisse (Middelnederlands: landtong, vergelijk Noors “nes”: landtong, schiereiland). 1095, in een document van de Bisschop van Luik, waarin sprake was van een allodium de Hildenesen. De loop van de Schelde lag oorspronkelijk ruim 2 km naar het westen en vormde de grens met het Graafschap Zeeland. Hier lag de Wilde Moer. Daar werd turf gewonnen en moernering bedreven.Door de Sint-Felixvloed van 1530 werd de Wilde Moer door het water verzwolgen, en de Allerheiligenvloed van 1570 verwoestte ook het dorp. Men trachtte nog wel om door dijkverzwaring het dorp te behouden, maar uiteindelijk moest men het opgeven. Aldus ontstonden de Slikken van Hildernisse.

Hingene, Antwerpen, 1101 Hinken, Germaans hangi; helling, de woonplaats op de helling.

Hippolytushoef, op Wieringen, 1342 Ypolshof, 1396 Ecclesia beati Ypoliti: hoeve met grondstuk. Caesar maakt gewag van de Villa Cryptoricis die op Wieringen zou zijn gelegen welke naam door de eerste christelijken zendelingen met behoud van de klank in die van de heilige Hippolytus (gestorven 258) is veranderd.

Hocht, Texel, is verkorting van hoogte.

Hocht, Lanaken, 952 in pago Huste, 929 in comitatu Huste, 1221 Hochte, 10^de eeuws graafschap, huste zal dan wel een foute spelling zijn, hufte doet denken aan heup, eigenlijk kniebuiging.

Hodenpijl, Schipluiden, Honpijl, vorm van hohen: hoge en paal.

Hodonk, Leuven, hoog gelegen donk.

Hoef betekent hoeve.

Hoeven, Noord-Brabant, (hoeve = 12 (oude) bunder (is 15,5 ha) = oppervlaktemaat en de basisoppervlakte voor een boerderij. Korte Bunder en Tachtig Bunder zijn voorbeelden van veldnamen genoemd naar oppervlaktematen.

De Hoef, Eersel, Someren, Hoef, Sint Hubert, Werkendam, De Mierden. De Hoeven, Heusden.

De Hoeve, Friesland. Op een kaart van 1646 was het gebied alleen nog maar heide. Niet lang daarna worden er aan de Noordwolderweg twee boerderijen gebouwd, de Oosterhoeve en de Westerhoeve. Op een kaart van grietman Willem Van Haren uit 1698 zijn beide boerderijen te zien. De boerderijen en het gebied rond de boerderijen worden ook wel Vinkegahoeve en Steggerdahoeve genoemd, omdat deze boerderijen dicht in de buurt van Vinkega en Steggerdalagen.

Hoegaarden, Hoegaerden, Vlaams Brabant. 1013 Huguardis villa. Germaans Huga: van de Hugas, wardum: wacht, uitkijkpost. de datief meervoud op um kan men verbinden met een tweestammige Germaanse naam, namelijk hugu + ward. Hugu betekent “verstand, denkende geest”. Het tweede lid ward is een stam die beschermen betekent. Zo kan de naam Hoegaarden gereconstrueerd worden als Hugwardum tot Hoegaarden. Hoegaarden betekent dus oorspronkelijk “bij de mensen van Hugu-ward.

Hoei, Frans Huy, Waals Hu, bij Luik. Naam naar de oude (Keltische) riviernaam Hoio.

Hoeilaart, Vlaams Brabant, 1186 Holar. Germaans hauha: hoog, hlaeri: bosachtig moerassig terrein. Dit laar wordt gevormd door de bovenloop van de IJse, zodat hoog hier een relativiteit uitdrukt ten opzichte van het lager gelegen laren, ligt in een inzinking.

Hoek, Terneuzen, 1212 Hoec. Germaans hoka: hoek, de hoek van het land van Axel en Neuzen, wordt aan noord en zuidkant omspoeld door de Oude Leie.

De Hoek, Haarlemmermeer. De Mierden, Sint Anthonis.

Hoeke, Maldegem, 1252 Houcke; hoek.

Hoelbeek, Haspengouw, 1173 Holobeken, 1178 de Holebeken, Hulobeken. Germaans hula: hol, in een ravijn gelegen, baki: beek.

Hoeleden, Kortenaken, 1232 Holede. Germaans hauha: hoog, hlipa: helling of oud Nederlands hol, land met holtes.

Hoel, Hoelem, Wieringen, zou van holm: eiland, kunnen zijn.

Hoenderboom, Heeze, 1172 Honreboom. Germaans ? bauma: boom, afsluitboom.

Hoenderloo, Apeldoorn, 1844 Honderloo, bosje op hoge zandgrond en hoenders zoals korhoen of patrijs. Het dateert van 1820 en is ontstaan waar Ottho Heldring, de predikant van Hemmen, een waterput liet graven en een school bouwen.

Hoenkoop, Utrecht, 1122 Hoernkoop, is een gekocht stuk land door een zekere Hoen.

Hoenlo, Olst, 1230 komt al een Albertus de Honlo voor, 1310 Hermanus Hunloe, 1437 Hoenlo, 1458 Hunlo: hoge bos.

Hoenzadriel, Maasdriel, 709 Hunsate, Hunseth, van hoen, oud woord voor modder, moeras, niet van Germaans Huna: van de Hunnen, sati: verblijf.

Hoepertingen, Borgloon, 1139 Hubertinges of Hubertingis in verfranste vorm, Germaans Huhuberthingum: bij de mensen van Hugubercht, Huhuberth of Hubert. (hugu: verstand, bertha: schitterend)

Hoeselt, Belgisch Limburg, 1066 Housle, 1155 Husle, huis en lo: bos.

Hoetsel, Zomergem, midden 11^de eeuw Hudeslo. Germaans Hudas lauha: bosje op hoge zandgrond, van Hudo.

Hoevelaken, Nijkerk, verkort tot Hofla in 969, 1132 terra Hoflake, 1132 terra qua vocatur Hovelaken, 1282 Hoevelaecken: naar het grenswater de Laak, een woord verwant met Leek: lekken, die bij een hoeve lag. Het had een kasteel die in 1410 door hertog Reynold versterkt werd.

Hoeven, Halderberge, 1282 centrum hovas seu mansos wastinae, een groep van boerderijen.

Hoevenen, Stabroek. Germaanse hofa; boerderij, hof.

Hofstade, Vlaams Brabant, 1096 Hofstade. Germaans hofa: boerderij, stadi: plaats. Midden Nederlands hofstede: grond waarop een huis staat, stond of kan staan.

Hofstade, Oost-Vlaanderen. Idem.

Hofgeest, Velsen. Hof op een een geest of gaast;hoge zandrug.

Hogne, (Namen) of in Aye (Luik) van Germaans hunja: hoogte.

Hoogelande, Walcheren, 1189 in Hogeland. Germaans hauha: hoog, landa: land.

Hogelkamp, Zaanstreek, van hogel: heuvel en kamp.

Hoogeloon, Brabants Loon, Bladel, 1186 Lon, 1207 Loen. Germaans lauhum: bosje op hoge zandgrond.

Hockelbach, Hendrik-Kapalle, 915 Hukelach. Germaans hugila: heuvel, baki: beek.

Hoksent, Eksel, 710 Hoccascaute, Hoccascaute. Germaans hugna: wild zwijn, zie oud Engels hogg, skauta: beboste hoek zandgrond die uitspringt in moerassig terrein.

Holie, Holy, deel van de naam Holierhoekse polder, van Hooilie of Hooilede: wetering waarlangs het hooi vervoerd werd.

Holiesloot, Holysloot, Amsterdam, wel van Holie en sloot, maar in 1343 Holensloot, 1617 Hollesloot, dan met hol: laag gelegen?

Holk, Nijkerk, 1434, 1534 3n 1608 Hollick, 1648 Holck, zou afgeleid kunnen zijn van Holwijk en dan op een laag gelegen plaats duiden.

Hollandscheveld, Drenthe. Het eerste pand aan het Hoekje werd gebouwd in 1728. Het lint liep door het bezit van de Hollandsche Compagnie. Het veld van de Hollandse Compagnie werd het Hollandse of Hollandsche Veld genoemd.

Hollebalg, Hippolytushoef, eigenlijk laagte tussen de hoogten van Westerland en Hippolytushoef.

Hollebeke, West Vlaanderen 1185 Holebeca, 1201 Holebeccha,: Germaans hula: hol, in een ravijn liggend, baki: beek. Net zoals Hollebeke in Oost Vlaanderen in 1166 Holebeca

Zo ook Hollebroek, Tielt, 1187 Holbroch, idem, dan met broka: moeras.

Hollesloot, Zaandam, zo genoemd omdat het water voor de indijking van de IJ zeer onstuimig kon zijn.

Hollum, Ameland, 1585 Holm, van Noorse holmr: eiland. Zo ook Holm.

Holte, Stadskanaal. Holt; hout, bos.

Holten, Salland. Wel van holt; hout, bos. De nederzetting aan een hoek van de Holterberg werd Dijkerhoek genoemd.

De Holm, Leek, Noors holmr; eilandje, zandige hoogte. Vergelijk in Groningen de straten Munnikeholm en Schoolholm

Holthe, Beilen,1298 domus.. in Holt; betekent hout en bos. Zo ook Holten. Ook Holtenbroek, Zwollerkerspel, 1515 Holtenbroick, dan met moeras.

Holtheme, Hardenberg, 1388 en 1406 Holtheem, 1545 Oltheem: heem of woning in het bos.

Holthone, Hardenberg, 1600 Holt Hoen, van holt en ho: hoog, een met bos bedekte hoogte. Zo ook Holthone, Gramsbergen.

Holthuizen, Brummen, 1059 Holthusen. Germaans hulta: bos, husum: huis.

Holthuizen, Haaksbergen werd in de middeleeuwen reeds vermeld als Holthusen (vóór 1497)

Holtien, Drenthe. Drents holt; bos.

Holtinge,1438 besiden Holting essche, Holtingerveld, Havelte, zal wel afgeleid zijn van de Friese naam Holte.

Holwinde, Uithuizen, hol; laag als in Holwierde, Delfzijl, of half? En winde met oud Engels gawind: wat een gebogen vorm heeft, wending, het wordt namelijk aan de oostkant door water ingesloten.

Hombeek, Antwerpen, 995 Honbeke. Germaans hunu: honingkleurig, bake: beek.

Hombroux, Liege, Luik. Germaans hain; zegge, broka; broek, moerassig gebied.

Hommert, Limburgs De Hoemert, Schinnen, kan ontstaan zijn van Hoenberg en dan op hoge heuvels duiden.

Homoet, Overbetuwe, komt voor in een oorkonde van 4 oktober 1347 waarin de hertog van Gelre ridder Jan van Homoet aanstelt als ‘’ambtman en regter’’, 1386 Homoit, van ho: hoog, en mede, made: weide.

Honderd, Loppersum. De naam verwijst naar de oppervlaktemaat hont of honderd. Een hont stond gelijk aan 100 Groningse roeden en omvatte dus 16,72 are.

Hongerige Wolf, Oldambt. Wel genoemd naar een herberg.

Hoogemeeden, Zuidhorn. Hoge hooilanden of made. Erbij liggen de Lagemeeden.

Hooglede, West Vlaanderen, 847 Ledda, 1187 Leda, 1218 Holeda. Germaans hauha, hoog, hlipa: helling. Het ligt bovenaan een steile helling.

Hondsbos, van hond: dat honderd roeden betekent, vandaar gebruikt voor stukken rietland van die grootte, roede is ruim 14 vierkante meter. Het dorp Hondsbos dat in 1421 door de zee verzwolgen werd en waarvoor Petten in de plaats is gekomen.

Hondsdijk, Koudekerk aan Den Rijn, zal wel komen van hond en dijk, mogelijk is zoals vroeger gebruikelijk was daarin een levende hond begraven.

Hondsrug, zie Duitse Hunsruck die in 1074 Hundesrucha heette. Men heeft bergen vaak met dieren vergeleken, hier met een hond.

Honesch: Wierden en onder Haaksbergen betekent hoge es.

Honkoop, Oudewater, 1308 Hoencoep, een koop of gekocht land van een man die Hoen heette.

Hontenisse, Hulst, is een nes of landtong in de Honte, naam van de Wester Schelde.

Hoogeveen, Meppel, is het hoogveen. In 1792 ’t Hoge-Veen, is rond 1626 gesticht door Roelof van Echten om de hoge venen te ontginnen.

Hogeveen, Alphen aan den Rijn, Hoogeveen, Nootdorp, ligt naast Nieuwveen.

Hoogzand, Fries it Heechsân, Friesland. Ligt op een zandige rug.

Hoogezand, Groningen,1618 Hooge Sandt, het hoge zand.

Hoogcruts, Eijsden-Margraten, in 1553 S. Crucis prope Slenaken.

Hooghalen, Drenthe. Tot de 18^de eeuw werd er nog geen onderscheid gemaakt tussen Hooghalen en Laaghalen. Laaghalen is waarschijnlijk een middeleeuwse afsplitsing van Hooghalen. Beide dorpen maakten onderdeel uit van de boermarke van Haelen en zou afgeleid kunnen zijn van afgelegen nederzetting en/of uitgedroogd schraal land.

Hoogmade, Leiden, betekent hoge weide.

Hoogstade, Alveringem, 857 Hostede. Germaans hauha: hoog, stadi: plaats, plek. Ligt op een geringe verhevenheid.

Hoogstraten, Antwerpen, is de hoog gelegen straat.

Hoogvliet, Rotterdam. In vroeger eeuwen Oedenvliet, Oudenvliet en Odenvliet genoemd, dateert van 26 mei 1326. Is genoemd naar Oda (Oede) van Putten, middelste van drie dochters van Heer Nicolaas III van Putten en zijn vrouw, Vrouwe Aleida van Strijen, die dit gebied als bruidsschat meekreeg bij haar huwelijk in 1315 met Willem IV van Horne.

Hoogwoud, bij Hoorn, Holt-alde, 1289 Hoechhoutswouder, 1312 Houchoucwoude, 1343 Hogoutwoude, 1396 Hogherswoude: woud en oud dat hoog gelegen is.  1728 Hoogtwoud, kroniek van Medemblik zegt dat het eerder Dynterus heette en Hontwoude waar de n wel een verbastering is van de u.

Hooidonk, Nuenen, 1146 Hodunc, 1242 Hodunc, 1332 Hoedonc. Germaans hauha: hoog, dunga: zandige opduiking in moerassig terrein.

Hool, Nuenen. Hool; hol, laagte, moeras. Hool, Laarbeek.

Hoonhorst, Putten, 1225 Honorst. Germaans hauha: hoog, hursti: beboste opduiking in moerassig terrein.

Hoofddorp, Haarlemmermeer. Na de drooglegging van de Haarlemmermeer (1849-1852) werd in 1853 besloten om twee dorpen te stichten. Deze twee dorpen, Kruisdorp en Venneperdorp, waren in het midden van de polder gesitueerd. In de gemeenteraadsvergadering van 12 november 1868 werd besloten het toenmalige Kruisdorp voortaan “Hoofddorp” te noemen. Er bestond namelijk al een Kruisdorp in Zeeland. In hetzelfde jaar werd Venneperdorp omgedoopt in Nieuw-Vennep. 

Hoop Maria, Haaksbergen, 1188 domus dicta Hop. Germaans haupa: hoop, stapel.

Hoornaar, land van Arkel, van hor: modder, moeras.

Hoorzik, Kerkdriel, van hore: modder en slik.

Hoosden, Sint Odilienberg, 918 Hustine, 11^de eeuw Hosdinon, net zoals Heusden.

Hoptille, Littenseradeel, is een tille; brug over een hop: inham.

Horik, Nederweert, mogelijk van hore: modder, slik.

Hornhuizen, De Marne. Hornhuizen is vermoedelijk ontstaan als een dochternederzetting van het verdwenen dorp De Houw in het kerspel Leens. 1247 Howerahusum, 1375 Horahusum , ca 1475 Horhusum, 1563 Hoerhusen; de nieuwe huizen van De Houw en dus niet: huizen in de hoek (horn) een andere uitleg zou de naam het Oudfriese woord hore (‘slik’) bevatten.

Horpmaal, Heers, 1067 Horpala, 1114 Horfale. Germaans hurwa: modder, malho: zak, verlaging of van paal: plas

Horssen, Gelderland, 1242 de Horsne, 1280 Hursen, 1322 Hursin, kan van horswin: paardenweide.

Horstwaard, Kortenhoef, 1220 Hurstwerthe. Germaans hursti: beboste opduiking in moerassig terrein, waripa: riviereiland.

Horstwijk, Eibergen, 1188 Horstwic, horst: struikgewas en wijk.

Houtave, West Vlaanderen, 1003 Holtauwa, 1201 Houtawa. Germaans hulta: bos, agwjo: aan water gelegen landstuk.

Houten, bij Utrecht, op bastaard Latijns Haltna, in lijst van Utrechtse kerkgoederen van bisschop Otto van 1228 of 1226 Halten, 1396 Houten: bos, hoewel de oude vormen als Haltna daar niet naar verwijzen.

Houtert, Gemert, komt van hout.

Houthalen, Helchteren. Germaanse holt; hout, halha; bocht in of van het hoogland.

Houtrak, Halfweg, 1064 Holtreca. Germaans hulta: bos, raku: recht gedeelte, meestal van een vaarwater.

Houtrijk en Polanen, bij Haarlem, ook Halfweg geheten omdat het tussen Haarlem en Amsterdam ligt. Het Huis ter Hart is alzo genoemd naar een hert in de gevel was oudtijds een jachthuis van de heren van Polanen. Zwanenburg is in 1654 gesticht als gebouw van Dijkgraaf en Hoogheemraad van Persijn. 

Houtvenne, Hulshout, 1435 Houtven; bos aan een uitgeveende plas.

Houwerzijl, Groningen. Howersile uit 1375. De naam is waarschijnlijk ontleend aan het wierdedorp De Houw bij Leens. Het komt mogelijk van het Oudfries howa, dat ‘hoeve’, ‘aandeel in een hoeve of gemeenschappelijk land’ betekent, hier in combinatie met het woord zijl (‘sluis’).

De Houw, Leens. Eind 10^de eeuw De Houa en in Hova.

Hovorst, Zandhoven, van ho: hoog, vorst.

Hubbelding, Delden, 1188 domus Huboldinc. Germaans Hugubaldinga: toebehorend aan Hugubald. (hugu: verstand, balpa: koen)

Hucht, Neerijnen, is net zoals Hocht een vorm van hoogte of hoogland. Zo ook De Hucht, Ulrum.

Hugt, Ruinerwold, 1429 in der Huucht up Buddyncwolde, is een vorm van hoogte.

Hugten, Sterksel, 1172 Hugeten ten Raden en Hogeten ad Rotam, de hoogten.

Huffel: heuvel. Op heel wat plaatsen in België. Steenhuffel (Vlaams-Brabant). Huffel in Loenhout, Tnh. (Antwerpen), Linkebeek, Opwijk (Vlaams-Brabant), Wieze, St.-L.-Houtem (Oost-Vlaanderen).

Huijbergen, Huibergen, Woensdrecht, Germaans hoi; waterig gebied, bergen; heuvels, of van huib: van de persoon Huibert of van huip: uil.

Huilaart, Wichelen, 1388 Ulare, 1564 Hular, mogelijk van uil en laar: weideplaats.

Huinen, Putten, ook Heunen genoemd, 1339 Hunen, met de waternaam Hunnepe van hune; veenkleurig, bruin, van huin: drassige grond, zie Hunderen, Twello, 959 villa Hundere, en Hunne, Deventer.

Huinhoven, Perk, 1179 Hughehova. Germaans Hugan hofa: boerderij van Hugo. (hugu: verstand)

Huins, Fries Huns, Littenseradeel, eerder Huynghe, Hynnynghe: van de persoon Hunno, Hundo.

Huisduinen, Den Helder, 8^ste eeuw Hosdinum of Hosdinium, 9^de eeuw Husidina, wel van duinen. Kroniek van Medemblik zegt dat het in 1129 Oudendorp heette.

Kleine Huisjes, Groningen. Daar staan alleen maar arbeidershuisjes, geen grote boerderijen.

Huiskebuurt, Schagen. 1538 Heunskebuijert, 1587 Heijskebuijert; buurt van Heuns.

Huizen, Noord-Holland. Naar de overlevering omdat het als eerste in het Gooi dat stenen huizen had.

Huizinge, Loppersum. Het wordt al in de 9^de  eeuw genoemd in een goederenlijst van de abdij van Fulda, samen met Middelstum. Oude namen voor het dorp zijn ‘Hustinga’, ‘Husdingun’, ‘Husdongon’, ‘Husdungum’, ‘Husdingen’ en ‘Huizinghe’. De betekenis is afgeleid van ‘dinge’ of ‘dynge’ (“braakliggend land” of “nieuw ontgonnen land”) en ‘hûs’ (huis; geslacht).

Huijgevoort, Huygevoort, Noord-Brabant. 1331 kopie 17^de eeuw Hugenvoort (?), 1390 Hugenvoirt, 1542 Hugevoirt, Hoegevoert, ca. 1870 (Kuijperkaart) Huigvoort. Voorde; doorwaadbare plaats, van de persoon Hugo.

Huldelingen, Haspengouw, 1218 Huldelinken, 1130 Hundelingen:. Germaans Hulpilingum: bij de mensen van Hulpilo. (hulpu: geneigd)

Huldenberg, Vlaams Brabant, 1140 Hyldeberg. Germaans hulou: neigend, hellend, berga: berg, een berghelling.

Hulk de, is een huis en herberg in Hoorn, op een hoek van een vaart-driesprong, buurtschap bij Scharwoude, kan van hulk: vaartuig zijn vanwege de trekvaarten daar.

Hullen, Roden, betekent de hoogte.

Hulsink, Lochem, 1188 Hilzinc. Germaans Hildtsinga: toebehorend aan Hidtso.

Hulten, Gilze en Rijen, 1293 Hoelten, ook vaak Holten, uit holt: in de bossen. Of van heul tot hult; graven

Humbeek, Vlaams Brabant, van hun: moerassig land en beek.

Humcoven, Ulestraten, Limburgs Humkove, van Humminghoven, hoven of hoeve van Humbercht.

Hunderenveld, Sint Agatha Berchem, 1164 Hunchersfelt, 1172 Hunckervelt:. Germaans unkwizas: (midden Nederlands en midden Hoogduits unc) ringslang, feldu: woest land, heide of veld van Hungar.

Humsterland, Groningen, 786 in pago Hugumarchi, Hugmerchi of Hugumarchi, 828 Hunemerk dat het van de Hugones is, een woord van de Franken voor de Chaucen die hier gewoond hebben, marko: grens, grensstreek. Hugmerthi, Hugumarchi of Hugmerki betekent de marke van Hugas. Hugas is een oude naam voor de Chauken die in de Romeinse tijd ten oosten van de Eems woonden en wellicht ook in Groningen.

Hundeslo, Alsemberg, 1138 Hundeslo. Germaans hundas, hond, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Hunik, Arcen, wel van Gallisch Romaans Huniacum: van de Germaanse persoon Huno. Zo ook Hunnik in Eibergen.

Hunnep ter, Deventer, 996 Hunnepe, 1209 Honepe, 1255 in Horst apud Honepe, 1310 de Honip, waternaam verbonden met hun: modder, laag drassig land.

Hunneschans, Gelderland, is vermoedelijk in de tiende eeuw gesticht door de graven van Hamaland als bewaking van de handelsroute vanaf de Veluwe naar de Noordzee. De naam is geen verwijzing naar Hunnen maar mogelijk naar “Hūnen” ofwel Saksen

Hunze, Drenthe en Groningen,1309 Hunesa, mogelijk van hun: sterk, krachtig. De beneden Hunze was ooit een breed en machtig water waarin de vloed ver binnen dringen kon.

Hunsingo, Gronings Hunzego. Half 8^ste eeuw, in pagus Hunusga en Hunsegalonde. Genoemd naar de rivier de Hunze, met go of gouw; streek.

Hupsel, Eibergen. Genoemd naar de boerderij Scholte van Hupsel.

Hurk komt wel van midden Nederlands hoornink, hornic: hoek, of van Horwik en dan van hore: modder en wijk, vicus, zie Horick in Limburg.

Hurpesch, Mechelen, 14^de eeuw Hortpes, Hortpesch of Hurtpece, van Frans heurtebise, heurter; botsen, bise; gure noordenwind, of van hore: modder en pesch of pas, van Latijn pascuum: weide.

Hurwenen, Bommerlerwaard, 1320 Harwynen, 1327 Horwinen, van winne: weiland, of van harwa: vlas of van hore: modder.

Hushoven, Weert, Limburgs Husseve, heeft men in verband willen brengen met de Limburgse naam van de aardmannetjes, hussen wat men ook ziet in Hussenberg bij Geulle, Limburgs de Husjeberg.

Husmiet, Cadzand, zo in 1190. Germaans husa: huis, maedwo: alluviaal land vooral in zeekleigebied.

Hussel, Putten, 855 Hotseri. 12^de eeuw Hezzere, Huozzere. Germaans ? haru: zandige heuvelrug.

 

I

Idzega, Fries Idzegea, Wymbritseradeel, 1132 Eddegghe, 1245 Edeswald, 1496 Idsegae, Germaans Iddas: van Iddo of Idso, walpu: sompig bos vooral in zeekleigebied. Zo ook Idsegahuizum, Fries Skuzum. 1482 Ydzeghahuysum. Ook Idserdaburen en Idskenhuizen.

Ieper, Frans Ypres, Ieperen, West Vlaanderen, 1066 Iprenses en Ipera. Genoemd naar de rivier de Iepere, later Ieperlee, van de Keltische riviernaam Ipara.

IJbeking, Groenlo, 1188 domus Ybekinc. Germaans Ibbikinga: toebehorend aan Ibbiko.

IJdoorn, Amsterdam, eerder IJoord: de aan de IJ gelegen plaats of eerder: een in het IJ uitstekende landtong.

IJlst, Fries Drylst, Sneek, ook Drilst genoemd, 1313 ecclesia S. Mauricii de Ylike, 1315 Yhlike, 1377 van der Ylse, 1399 van Trils, vander Yltze: mogelijk aan de laki: leek of meer, de Ee waterloop.

IJmuiden, Velsen; mond van de IJ, is ontstaan na het doorgraven van Holland op zijn smalst die toen maar een paar kilometer breed was en de eerste spade werd in de grond gestoken op 8 maart 1865 en november 1876 werd het kanaal voor scheepvaart geopend. Uitgang muiden betekent riviermond, zie IJsselmuiden, Genemuiden, Arnemuiden etc.

IJslumburen, Harlingen, Fries Ieslumbuorren: Germaans burja; woning, kot, woonplaats van Islo.

IJssel, 893, flumen magnum dysla, 973 Ysola, 997 Isula, 1258 Hysula, 1281 IJsele, 1293 Ycele,

IJsselmonde, Rotterdam, 1072, Islemunde. Germaanse waternaam Isalo, munpjan: monding. Ligt aan de monding van de Hollandse IJsel.

IJsselmuiden, Overijssel, 1133 Islemuthen, 1332 Yselmuden, aan de mond van de Almere. Ligt nu aan de monding van de Gelderse IJsel.

IJsselstein, Utrecht, 1279 Ysselsteyn: stenen burcht aan de IJssel, in Latijn Iselstadium, met een slot van dezelfde Duitse naam Stein: steen, meest voor een stenen huis, een kasteel. Het heette eerder Eiteren, in de 10^de eeuw Aiturnon.

IJselstein, Ysselsteyn, een veenkolonie in Limburg die genoemd is naar een minister van IJsselsteyn, de spelling werd aangepast om verwarring te voorkomen.

IJzenbeek, Belgisch Brabant, 12^de eeuw Hisenbeche, beek van Iso.

IJzendijke, Zeeuws Iezendieke, Oostburg, 1046 Isendike. Germaans Isan dika: dijk van Iso.

IJzendoorn, Ochten, 855 Isandra, 1088 Isendra, 1281 Ysender. Oud Germaans waternaam Isandro: snel stromende, doorn aangepast aan dro. Zie IJzer, stroom in West Vlaanderen, 846 Ysera.

IJzerlo, Aalten, bosje met mogelijk ijzeroer in de grond.

Ikama, polder, Groningen is net als Ikum afgeleid van de Friese persoonsnaam Iko.

Illikhoven, Echt-Susteren,1118 Ellenchoven, 1230 Eellenchoven: hoven of hoeve van Ello.

Den Ilp, bij Ilpendam, 1347 Illip, genoemd naar het gelijknamige water. Ilpendam is de dam in de Ilp, in de 12^de eeuw werd er een dam aangelegd.

Imbosch, Veluwe, imme: bij, die hier gebracht werden als de heide bloeide.

Impe, Oost Vlaanderen, 1108, Impa. Ongetwijfeld de oude naam van de Molenbeek omdat aan de overkant Overimpe ligt.

Ingen, Lienden, 1026 Heingen, Heiningen, 1227 de Ingenhe, 1317 parochia de Inghen, van eng: weiland of van hangim; bij een helling. Ook wordt gedacht dat Heiningen niet helemaal de plaats Ingen is en dat Ingen pas rond 14^de  eeuw wordt genoemd. De plaatsnaam zou dan mogelijk afgeleid zijn van Ingeborg, een godheid van de Noormannen of mogelijk van het geslacht Ingenhe uit de 13^de  eeuw.

Iniaheide, Tietjerkstradeel. Iniaheide was ooit de naam van een hoge zandrug. De naam verwijst naar de Lyts Inia State, een zogenaamde ‘slotplaats’ met brede gracht.

Ipegat, Balmahuizen, kolk van Okswerd, wel van Fries iepengat: open gat, een gat in de dijk waardoor de kolk ontstaan is.

Isselt, Ysselt, ten noorden van Amersfoort, een heerlijkheid met een kasteel in Eemland waar Michiel van Isselt afkomstig is die getuigt dat Isselt de heerlijkheid van zijn voorouders is geweest.

Itens, Littenseradeel, 1381 Ytzinge, Friese vorm van Itinge: mensen van Ite of Yte.

Itterbeek, Vlaams Brabant, 1176 Itterbecca, Itrebecche; baki; beek, itter van Keltisch itara: snel stromend?. Zo ook Itteren, Maastricht, dan zonder beek.

Opitter, Belgisch-Limburg, 1143, als Itera et alia Itera quae dicitur nova (Itter en Nieuw-Itter); dit zijn Opitter en Neeritter.

Itter, Frans Itrre, Waals-Brabant.

Izenberge, West Vlaanderen, 1142 Isenberga: berg; schuilplaats van Iso.

 

J

Jaarsveld, Lopik, veld van de persoon Jaar.

Jabbeke, West Vlaanderen, 988 Getbecca, 1003 Iatbeka, van gatja, afleiding van gat en beek. Zo ook Jabeek, Limburgs Joabeek, 1144 Jabeche, van Quabeekse Grub die nu weer bovengronds loopt.

Jagerswijk, Groningen. De wijk waaraan het buurtje ligt is oorspronkelijk aangelegd door kolonisten uit Joure de oorspronkelijke naam was Jouwerswijk, in het Gronings werd dat Jauwerswiek, waaruit Jagerswijk gevormd werd.

De Jammer, Marum; afgeleid van rampspoed.

Janssenstichting, Ooststellingwerf. In 1899 heeft de heer Peter Wilhelm Janssen 40 ha. heidegrond bij Waskemeer opgekocht en dat gebied ontgonnen. Er zijn ook Janssenstichtingen bij Nijbeets en Oudehorne

Jardinga, Ooststellingwerf: afstammelingen van Jard, Jaert.

Jarrens, Leek, bevat het Friese woord jarren, jarde: gaarde.

Jeker, Frans Geer, Haspengouw, 929 Gerbac, 1034 Iecoram, mogelijk van gaiza-baki: rennende beek?

Jesseren, Borgloon, 1079 Jesseram of Jesurena; nederzetting in een vallei?

Jette, Brussel. (Jette-Ganshoren) Vroeger ook Sint-Pieters-Jette. Naam uit de wellicht Keltische waternaam Jatia, dat uit jat; schitterend, veelkleurig,

Jetting, Harlingen Friese naam voor een watergeul jet: gat.

Jipsinghuizen, Gronings Jposenhoezen, Vlachtwedde, afstammelingen van Jipse, huizen. Zo ook Jipsingboermussel en Jipsingboertange.

Jisp, bij Purmerend, 1328 Gispe, 1344 Gyspe, Ysp, 1438 Jhispe,  Jhisp: gistend of borrelend water, de onstuimige rivier, zie Den Ilp.

Jonkersvaart, Marum. Naar Ferdinand Folef von Innhausen und Kniphausen, de (‘dolle’) jonker van Nienoord die dit kanaal eind 18^de  begin 19^de eeuw heeft laten aanleggen ter ontginning van het veen. Naar zijn vrouw A.M. Graafland is een zijtak van de Jonkersvaart, het Graaflandsdiep, genoemd. De naam wordt echter tegenwoordig als Gravelandsewijk gespeld (een wijk is een watergang die dwars op een kanaal staat).

Joppe, Gelderland. Genoemd naar het Huis ’t Joppe dat wel genoemd is naar Joppe van Baar die in 1616 is overleden.

Joure, Fries De Jouwert, bij Heerenveen, 13^de eeuw Jeure, 1466 opter Heuwera: van Fries hiowere, hjouver, hjouwer, jouwer: haver, vergelijk Jouwerkamp bij het dorp. Of een verkorting van Jourwaert dat in 1386 als Ewerwerthera, Ewerwert vermeld wordt en dan te vergelijken is met Jorwerd.

De Jouwer, Grootegast. Waarschijnlijk afgeleid van Friese woord voor haver.

Julianadorp, Noord-Holland. Tot de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal in 1825 heette het gebied waar nu Julianadorp ligt Buitenveld. In verband met de geboorte van kroonprinses Juliana der Nederlanden op 30 april 1909, werd aan koningin Wilhelmina in oktober 1909 gevraagd of het dorp de naam Julianadorp mocht voeren. Binnen 14 dagen kreeg de aanvrager, mr. P. Loopuyt (kleinzoon van de eerdere eigenaar), toestemming om het dorp deze naam te geven. 

De Kooy, Den Helder, Noord-Holland. Het gebied waar De Kooy ligt was een zandheuvel in een buitendijks gebied. Op de nol was een kwelder waardoor het de naam Quelderduin of ‘t Quelderen kreeg. In 1733 staat er een eendenkooi op het Quelderduin en in 1789 ook een hoeve Quelderbeek.

Jurbeke, Frans Jurbise, van goor en beek en betekent dus een beek in een moerassige streek.

Jutphaas, Utrecht, 1165 Iudifax, 1172 Judifas: bezet met taaie grassoort, onzeker, zie Vasse. Wordt genoemd in 1165 in een open brief van Keizer Frederik I als Iudifax

Jutrijp, Fries Jutryp, bij Sneek, 1496 Jaetryp, 1505 Jortryjpr ijp: over of smalle strook hard land van Jort of Friese persoon Jutte.

Juursemakluft, Zuidhorn. Iursema staat op een gevelsteen van de kerk van Grijpskerk uit 1612. Naar de persoon Juurse of Juurd; kluft; onderverdeling van plaatsen of een wijk. Een kluft is in Noord-Holland en op- of afrit van een dijk.

 

K

Kaag, bij Leiden, 1573 Ceghe, 1639 Kaech: kaag is de Friese vorm van of koog: een smalle strook onbedijkt land, een kade.

De Kaag, Spanbroek.

Kaandorp. Heiloo. 1640 voor als Caendorp. Voor de oorsprong van de naam wordt vaak gedacht dat kaan of kane net zoals Middellaagduits kane ‘boot’ betekent. Het lijkt echter waarschijnlijker dat kaan de Friese vorm van koon ‘bult’ is, aangezien kaag ‘buitendijks land’ zich op precies dezelfde manier verhoudt tot koog. De buurtschap zou dan net als Bollendorp zijn vernoemd naar een heuveltje in het landschap, en bovendien herinneren aan het Friestalige verleden van Noord-Holland.

Bollendorp . Heiloo. Bollen verwijst naar de oude benaming bolle, wat een heuvel op geestgrond betekent en lijkt op een terp.De plaats bestaat ook langer dan er bloembollen worden geteeld. In de tiende eeuw komt de plaats al voor als ‘Bollunthorp’. In dezelfde tijd was er een tweede kern bij Bollendorp, ‘Suetan’ of in het Latijn ‘Smithan’ geheten. Deze kern is uiteindelijk verdwenen of opgegaan in Bollendorp.

Kaarschot, Zundert, 1279 Karlschot, 1337 Karlescot en Karlscot; schot of afgeschoten ruimte behorend aan Kar(e)l, misschien ook aan een boer, vergelijk midden Nederlands kaerle: kerel, of van kaar; teenwilg.

Kaathoven, Noord Brabant, van kate of kote: kleine boerderij, hove; boerderij, hof, of van quaad, kwade hof, slechte grond.

Kaatsheuvel, Noord Brabant, wel van Ketshoeve, de naam van een herberg waar nu ongeveer de Efteling is of heuvel van Katso.

Kaarzele, Waregem (West-Vlaanderen). 1312 Caersele; Kaerle; kerel, Germaanse sali; uit 1 ruimte bestaand huis.

Kabel, Heerhugowaard. Naar de dialect uitspraak van kavel, die door kavelsoten was begrensd.

De Kade, Ede. Langs de veenkanalen ontstonden veenkades waar turf werd geladen.

Kadijk. Kadijk: lage dijk, kade. Plaats in Bergambacht (Zuid-Holland), Teteringen (Noord-Brabant), Hoofdplaat, Poortvliet (Zeeland en Voorst (Gelderland).

Kadijk, Amsterdam, is een woord voor lage dijk of smalle kade.

Kadoelen, Vollenhove, 1374 Qua-dolen, 1471 Quadoelen: daar doel de betekenis van greppel, grenswater, heeft betekent de naam het kwade of slechte water, wordt vergeleken met het Duits woord duele: inzinking, diepte, dan betekent het: gevaarlijke inzinking in de grond.

Kayaert, West Vlaanderen, van kei en ard: ploegland.

Kaffeberg, Kerkrade. Van cavatus mons; heuvel met stellinge hellingen.

Kaggevinne, Vlaams Brabant, 1301 Cagghenvinnamm 1317 Kaeghenvinne, 1321 Cagghe(u)vinne, 1526 Cakenvenne: ven, veen of poel, kagge, Middelnederlands cage; smalle dijk langs water, of van Kako.

Kalandeberg, Gent, 1208 Calandberch. Germaans kalando: koopliedengilde, berga: berg.

Kalberg; onbegroeide berg, West Vlaanderen of Maarheeze, 1348 Valeberghen: kale berg. Kalberg in Oostrozebeke (Waals-Vlaanderen), Kaalberg in Moorsele, Kalenberg/Kaaldenberg in Zarlardinge en St.-Blasius-Boekel (Oost-Vlaanderen). 2. Er is een Kallenberg in St.-Pieters-Leeuw (Vlaams-Brabant). 3. En er zijn nog (bijna) gelijkluidende plaatsnamen op diverse plaatsen in Nederland. Zo ook Kallenberg, Duitsland.

Kalenberg, Overijssel. 1313 Calumburg, Kaleberghe (1323), Callenburgh (1702), Calenburg (1717) en Calemberg (1815). Er wordt gezegd dat de naam van het dorp is bedacht door vluchtelingen en horigen uit een gelijknamige buurtschap bij Hoogeveen die in dit ontoegankelijke gebied hun vrijheid zochten. 

Kalishoek, Chaam. 1913 Calishoek. Van hoek ‘afgelegen bewoning’ en kalis ‘persoon zonder vaste inkomsten en verblijfplaats, armeluis’.

Kalken, Oost Vlaanderen, 1157 Calkine, 1190 Calchem: kalkachtige bodem, of van Kalekinion; nederzetting in de bocht van een rivier, de Schelde.

Kalkwijk, Hoogezand, is de naam van een wiek dat in de veenkoloniën een vaart betekent om turf naar het hoofddiep te voeren. Kalk kan wijzen op kalkbranderijen.

Kallo, begin 8^ste eeuw, parvam insulam cui vocabulum est Chanalaus iuxta Scaldum fluivum, 845 Caloloo, 1071 Coleulo. Germaans kana, soort van boot, Noord Hoogduits kahn, als allerhande vaatwerk, het dorp ligt op een zwakke verhevenheid die de indruk van een omgekeerde boot of schaal kan maken, zie Kellen, Tiel, Canlers, Clenleu en Engelse Canley, Kenley, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Katlijk, Fries Ketlik, Heerenveen. Kat; arme grond, leek; water dat er door stroomde.

Kalster,  Leuven, calstren 1146-1152, kopie ca. 1265, calsterth 1216, van Germaans *kalbaz-sterta- ‘kalfsstaart.

Kalteren, Diever, 1209 Calthorne, 1481 Roerynghe goet Kaltheren. Germaans kalwa: kaal, purnu: doorn of koude hoek.

Kalvekete, Westkapelle, 1205 Calvaketa. Germaans kalbaz: kalf, midden Nederlands kete: kot, loods, kalverenschuur.

Kalverdijk, Schagen. 1288 Calverdycke, 1575 en 1650 Calverdyck,  1700 Caleversdyk, 1780 Calverdijk, idem, met dijk. 

’t Kalf, Zaandam.

Kameren, Bernheze, Noord Brabant, en Ter Kameren, Brussel, hiervan zijn de vormen in 1208 Conventus de Camera, 1212 Camera Sancte Marie, kamer betekende vroeger ook schuur, kleine woning.

Kamerhop, Ilpendam, van kamer: naam voor een landmaat en hop: inham.

Kamerik, Woerden, 1131 Kamerka, 1217 Kamerick: naar Kamerijk, de middeleeuwse naam voor Cambrai in Frankrijk waar een belangrijke bisschopszetel was. Wordt door Andras, bisschop van Utrecht, in 1130 Kamerk genoemd, ka: kade, mark of merk, Latijn marchia of marca: afgepaald land.

Kampen, Wissekerke, 976 Campan. Germaans kampum, van kampa, (hoog)vlakte, veld.

Kamp, Nuth en Bergen, Limburg, Kampershoek, Nederweert.

De Kampen, Friesland. Mogelijk naar een Romeins kamp genoemd, in 1640 was er een boerderij, de Campen.

Kampen, Overijssel, 1154 Kempin, 1227 tractum aquarum apus Campis, 1254 abbatisse et conventi beate Marie in Campen: veld. Romeins campania: (hoog) vlakte, veld. Na de verplaatsing van het klooster naar Assen werd gesproken van; in claustro Campi sante Marie in Ascen.

De Kampen, Hollands kroon.

Kampenhout, Vlaams Brabant, 1050 Campenholt. Daar onder Kampenhout het gehucht Kampelaar ligt is Kampen wellicht de oorspronkelijke naam van de plaats. Germaans kampum, van Romaans campus; kamp, en hout.

Kampveld, Ermelo, 1145 Camfelde, 1339 Campvelt. Germaans kampa: (hoog)vlakte, veld, feldu: woeste vlakte.

Kandelaar, Rotterdam. Genoemd naar een kichtbron bij herberg De Candelaar in de 17^de eeuw. Of schepen die daar in het donker afmeerden te verlichten.

Kandries, Mark (Henegouwen), Kamdries in Hofstade (Vlaams-Brabant) en vooral de Kamdries/Kandries in Berg (Vlaams-Brabant). Candry door Franse spellingsuitspraak van Candrix?, een Dries (land dat om de zoveel tijd gewas droeg) in Edingen (Henegouwen), of van Kamdries; Dries in Hofstade.

Kanis, Kamerik. De naam komt van de hier in 1875 gevestigde herberg De Gerkeerde Kanis (voorheen In de Gekeerde Kanis), wat de omgekeerde vismand betekent.

Kanne, Belgisch Limburg, 965 Cannes, 1079 apud Kanne, 1157 Chanaphia, 1193 Canefia. Daar de plaats ligt aan de oude heerweg van Tongeren naar Maastricht kan men misschien denken aan Latijn caninus: weg, of kannen als bakaarde.

Kantens, Gronings Kannes, 1326 Canteze, 1371 Kantynse: afstammelingen van Kanto.

Kaprijke, Oost Vlaanderen, 1233 Caperic, 1248 Caprica. Gallisch Romaans Capriacum: toebehorend aan Caprius.

De Kar, Voorst. Genoemd naar de gelijknamige herberg in 1787 en genoemd naar de herbergier Albert Gerrits Karman.

Kasselaar, Herkenrode, 1216 Caslar, mogelijk van midden Nederlands cassel: kasteel?

Kasterlee, Antwerpen, 1244 Castrele, van Latijn castra, castrum: legerkamp, lee: grafheuvel, of van lauha; bosje op hoge zandgrond, zo ook Kasteren, Boxtel, 1173 Kyrcasterle, 13^de eeuw Casterlo.

Kaster, West Vlaanderen, 1150 Castra. Romeins castra: kamp. Aan de Romeinse baan Kortrijke –Velzeke.

Kattendijke of Katdijke, ligt in de buurt van Kats, Zuid Beveland, 1214 Cattendinc. Germaans katton, katto: kat, wel een persono, dika: dijk.

Kattenburg. Plaatsnaam in Amsterdam, Beilen, Drenthe, en Leens, Groningen. Het ligt in een relatief laag gelegen gedeelte van De Marne, de naam zou daarmee kunnen samenhangen en verwijzen naar de katjes van de els, een boom die bij uitstek op natte gronden groeit. Een andere en betere verklaring is dat kat een verbastering is van kot (een klein, armoedig huis). In dat geval is het een niet meer als zodanig begrepen scheldnaam samengesteld uit twee uitersten: kot en burg (= kasteel). Kattenberg, Oirschot.

Katham, Edam: van de persoon Kat, ham: bocht, buitendijks land.

Kathoek, Avenhorn. 1745 Cathoeck, idem, met hoek.

Kats, Noord Beveland, 1204 Caths, zal wel van en persoonsnaam afgeleid zijn als Cats, is verdwenen. Heette in de middeleeuwen Suburchdike, nauw verwant met Souburg. Katshoek in Noord-Beveland bij de Zeelandbrug.

Katwijk, Zuid Holland. De stam der Katten uit het land verdreven hebben zich om de oude mond van de Rijn gezet en de naam van beide Katwijken is hiervan afkomstig. Katwijk aan de Rijn of Katwijk Binnen, bij Rijnsburg Maar kat kan ook een kot beteken, vorm van kade of een soort verdedigingswerktuig.

Katwijk, Noord-Brabant.

Katwijk aan Zee, Zou gesticht zijn door Agrippina, de vrouw van Germanicus, is door de zee verzwolgen. Waar Willibrordus uit Brittannië gekomen is wordt het huis ter Britten of Brittenburg genoemd. Dat zou zijn bij de monden van de Rijn waar een eiland lag met de naam Brittia. Dat grote eiland werd door 3 volkeren bewoond, Engelsen, Friezen en Britten en van Brittannië onderscheiden

Katwoude, Waterland, 1500 Catwoude, is misschien genoemd naar de ontwerper van het bedijkingsplan Maarten Kat, anders van kat: kot.

Kauwelaar, betekent wel kraaienbos.

Kaweide, Gemert-Bakel, zal wel een weide aan de kade betekenen of kraaienweide. Kapolder, Gulpen.

Keen, spleet, geul of smalle waterweg, zie Kortgene, Noord Beveland, 977 Curtgosum (of Goes?), 1217 Cortkeen en Cortekene, en Borrekeen, oude kreek in Zuid Beijerland, de Kene. Mogelijk ook Keent, Oss, 1247 Kyent.

Keer is genoemd naar een bocht in de Maas.

Keerbergen, Vlaams Brabant, 1079 Kyrberge, mogelijk een berg met ronde omtrek, Germaans kyr, ker, kier; struikgewas, merksteen?

Keinse, Schagen, 1319 Kaenze, Caense, 1388 Kaynse, 1537 Keijns, van keen: geul in buitengronden?

Keldonk, Noord Brabant, 1205 Cheldunc, 1332 Keeldonc, Germaans kalja, keil, kel: watergeul, en donk of dunga: zandige opduiking in moerasachtig gebied, of van keel, soort gras.

Kelmis, Frans La Calamine, Luik, 1483 Galmeiberg, bevat kelmijn: galmei, zink.

Kelmons, Limburg. Romaans calvum montum; kale berg.

Kemenade, Son en Breugel, naam voor huizen en erven, vergelijk midden Nederlands kemenade: verwarmd vertrek. Van Latijn caminus: haard.

Kempen, Noord Brabant, 1225 Kempene. Romeins campania: (hoog) verheven, veld.

De Kempkens, Noord-Brabant. Kleine kampen, ontginningen.

Kemzeke, Oost Vlaanderen, 1117 Kemesica. Gallisch Romaans Camasiacum: toebehorend aan Camasius.

Kerkhoven, Lommel, eerder Broek-Lommel. Werd gesticht door Joannes Franciscus van Kerckhoven.

Kerkhove, kerkhof, begraafplaats rond een kerk, (Oost-Vlaanderen) of Kerkhoven (Nederland en Limburg). 2. Kerkhove (Oost-Vlaanderen), Kerkhoven (Noord-Brabant, Nederland-Limburg, Belgisch Limburg).

Kerkom-bij-Sint-Truiden. 1065 Kyreheim, van Germaans “kirika” (kerk) en “haima” (huis). Het achtervoegsel bij-Sint-Truiden werd veel later toegevoegd om het te onderscheiden van Kerkom in Vlaams-Brabant,

Kessenich, Belgisch Limburg, 1102 Kesnic. Gallisch Romaans Cassinacum: toebehorend aan Cassinius.

Kester, Gooik, 1181 Castres. Romeins castra: kamp. Ligt aan de Romeinse baan Bavay-Asse. Zo ook Kesteren, Gelderland, 814 villa Castra, 1088 Castre villa in pago Bata, 1150 Castre: legerplaats.

Ketel de, IJselmond bij Kampen heette 13 augustus 1555 Coepsgat, in 1567 Ketelsgat genoemd, waarschijnlijk naar de vorm.

Keteldiep, een van de twee mondingen waarmee de IJssel in het ketelmeer stroomt, ketel en diep.

Ketelduin, Callantsoog, is zo ook naar de vorm genoemd. Lag gelegen tussen Callantsoog
en Petten, tegenover de Sint Maarten weg. Het was eertijds een zeer hoge duin en uit de zee aan te zien, zeer bekend van de schippers die ons land aan kwamen doen. Het was een duin die zich wit vertoonde en zonder helm beplant, boven gespleten met twee hoge heuvels. Het is zo nu en dan door verschillende harde Noordwesten winden en hoge vloeden over de Zijpe gestoven en gevloeid zodat de landen in Zijpe, die men galamenten noemt op sommige plaatsen, wel 2, 3, a 4 voeten diep daaronder bedolven liggen. Ook liggen noch mede op verschillende plaatsen hele nollen (van nes, met gras begroeide duinen) als kleine duinen dat noch de relikwieën en overblijfsels zijn gelijk men dagelijks noch kan zien.

Keten, water tussen Duiveland en Tolen is zo genoemd naar de zeven zoutketens die er stonden.

Kethel, bij Schiedam, eerder Harga (heidense kerk) of Ketel, 1262 Kettel: laagte of inzinking, heeft een wapen met een zwarte ketel in een veld van goud, een sprekend wapen.

De Kets, Marken, De Kets is omvatte van oorsprong één terp, dat een werf wordt genoemd. De benaming duidt meer dan waarschijnlijk op ene of de familie Ket die er woonde.

Keulen, Duits Koln, Frans Cologne. Plinius Colonia Agrippiensis. De stad werd in 50 na Chr. door keizer Claudius tot kolonie verheven ter eren van zijn daar geboren vrouw Agrippina.

Keur, mogelijk van kwirnu: handmolen. Zoals in:

Keurebeek, Vlaams Brabant, 1208 Corenbeke. Germaans kwirnu: molen, baki: beek.

Keuvel, Noordwijk, omdat keuvel monnikskap betekent denkt men aan een boerderij die bij een klooster behoorde.

Keverberg, voormalig kasteel bij Voerendaal, wel van kever en berg.

Keijenborg, Bronckhorst, kan een burcht zijn met muren van veldkeien.

Kezelberg, Kortrijk, is kiezelberg.

Kibbelgaarn, Veendam. Het  verwijst naar een ruzie (gekibbel) tussen twee boeren over een gerend (= spits toelopend, kielvormig) stuk land, de gaarne.

Kibbelveen, Coevorden. In Kibbelveen werd tot het einde van de 19^de eeuw turf gegraven, waarbij men elkaar de eigendomsrechten nogal eens betwistte. Dit ‘gekibbel’ zou hebben geleid tot de naam van het dorp.

De Kiel, Coevorden. Naar het kielvormige”kruispunt” van enkele wegen. Op dit punt was een “zevenlandenpunt”, waar zeven boermarken bij elkaar kwamen. Op dit punt staat de Zevenmarkensteen.

Kiel-Windeweer, Groningen.  Kiel ontstond in de 17^de eeuw naast het Kieldiep, Windeweer; we winnen weer, na conflict tussen Drenthe en Groningen, beter gezamenlijke landerijen tussen 2 sloten die wenden, draaien.

Kievitshaar, Avereest, en Kievitsnest zijn naar de vogel genoemd en Kievitswaard een waard waar het broedde. Kivitsbraak op braakland.

Kijfelaar, Balkbrug, betekent Kibbelveen. Zo ook Kijfven, Assendelft.

Kijkduin, Den Haag, is een duin waar men uitkijkt.

Kijkuit, Hulst. Deze buurtschap is vernoemd naar het gelijknamige fort dat in 1596 werd aangelegd als onderdeel van de Linie van Axel I.

Kinderdijk, Zuid-Holland. Over de ontstaansgeschiedenis van de naam Kinderdijk doen verschillende verhalen de ronde. De oorspronkelijke naam van het dorp is “Elshout”

Kingmatille, Franekeradeel, ook wel Keimpetille, tille of brug van Kingma.

Klaaswaal, Hoeksche Waard, 1539 werd de polder Westmaes Nieuwland bedijkt en genoemd Claeswael; waal of dijkinbraak verbonden met de persoon Klaas.

Klabbeek, Frans Clabecq, Tubeke, 1183 Glabbec, 1215 Gladbeca. Germaans glada: glad, glanzend, baki: beek, zacht stromende beek.

Kladde, Steenbergen, heet ook Leemkladde dat leempoel betekent.

Klapdorp, Antwerpen, 1117 Clapidorpa, een dorp met een persoonsnaam.

Klaphek, Ede, IJsselstein. Aflsuiting bij een weide die vanzelf dichtvalt.

Klarenbeek, Apeldoorn; is een heldere beek, genoemd naar een landgoed dat aan de Klaarbeek lag. Zo ook Kleerbeek, Houwaart.

Klaterbuurt, Beemster.  Oude naam voor een ratelaar, mogelijk omdat er melaatsen woonden. Friesland heeft ook zo’n buurt, Kletterbuurt, Holwerd.

Klatering, Drenthe. 1400 Klaeteringe, na 1400 Clateringe, in 1412 Clateringe, 1519 Klatering; kwebbelaar, mogelijk huisnaam.

Klauwershoek, Zaandam, genoemd naar de klauwers of breeuwers.

Klazienaveen bevat de vrouwennaam Klaziena. Een veenkolonie gesticht in de 19^de eeuw door W. A. Scholten die het naar zijn vrouw noemde Klaziena Sluis.

Kleef, Duits Kleve, 1092 Cleve. Germaans klifa: klip, rots, clef of clip betekent helling, klip.

Kleempoel: eerder Cleempoel; leempoel, bij Aalst, in Zemst (Vlaams-Brabant).

Kleemputte, Adegem. 1204 Clempittha. Germaans klaima: leem, putja: put, leemput.

Kleiberge, Oedelem, klei en berg.

Kleinegeest, Fries Lytse Geast, Tietjerk. Lytse; klein, geast; gaast; zandkop.

Klencke de, Oosterhesselen, naar een kling: ondiepte in het Drostendiep.

Klerken, West Vlaanderen, 1089 Clarc. Gallisch Romaans Clariacum: toebehorend aan Clarius.

Klessenare, Kortrijk-Buiten, 180 Klisnara, kan van klis of van midden Nederlands clisse: leem.

Klijndijk, Drenthe. Een ontginningsdorp genoemd naar Jasper Klijn uit Smilde die rond 1850 het intiatief nam tot de aanleg van het Oranjekanaal.

Klispoel, Wijchen. Genoemd naar de Kleefse poel, zijtak van de Maas.

Klimmen, Limburgs Klumme, Voerendaal, 968 Clumam, 1147 Clumma: van opklimmen, hoger worden, de toegangswegen zijn alleen te bereiken door een heuvel te beklimmen.

Klinge De, Oost-Vlaanderen, Eerst bekend als Dorpe. En later De Klinge; hoogte, heuvel, landduin of zandophoping.

Klingendaal, Clingendael, Den Haag: dal in de binnenduinen.

Klinkaert, Drunen, clinckaert: klinker, tegel.

Kloetinge, Goes, 1216 Clotinge. Germaans klotingja: van klota: bal, rond voorwerp, kluit, bevindt zich onder de turflaag of van de persoon Clotho.

Kloeze, Lochem, 1379 Reijnering, door hertog Karel van Gelre in 1529 tot een havezate verheven, 1529 ther Cluysen, 1535 ter Cluse.

Kloosterveen, Drenthe. In 1487 verwierf het Assense klooster Maria in Campis (gesticht in 1260) dit dorp en bijbehorende veengebieden.

Kloosterzande, Hontenisse, 1170 Sand. Germaans sanda: zand, zandige aangroei.

De Klosse, Meppel. De Klosse is in het begin van de 19^de  eeuw ontstaan rondom een tolhuis op de Gasthuisdijk tussen Wanneperveen en Zuidveen. Meer dan waarschijnlijk ontleent de plaatsnaam ook aan de oorspronkelijke tolgaarder die in het tolhuisje woonde, Michiel Hendrik Klosse. Deze meneer Klosse was rond 1800 de bewoner van het tolhuis. Er werd tot in de jaren 30 van de 20^ste  eeuw tol geheven. Het tolhuis heeft ook lange tijd als het café van de plaatsje gefungeerd.

Kluize, Sint Gillis Waas, Beatus Gerwinus (Ordinis Sancti Benedicti) Abbas et Eremita Obiit 17 Aprilis 1117 in Clusa, Zalige Geerwijn van de orde van Sint benedictus, abt en kluizenaar, is overleden op 17 april 1117 in de Kluize, zie ook Kluizenhof, Kluizenmolenstraat, Kluizendijkstaat, Kluizegavers, Kluizendreve.

Kluizegavers, Kemzeke, 1201 Clusegavere. Germaans gabra: moerassig terrein die hoort bij:

Kluizen, Oost-Vlaanderen, Evergem. Middelnederlands clusa; kluis, Latijn clusa.

Kluizen ter, Oordegem, 1160 Clusa. Midden Nederlands cluse: Latijn clusa: kluis.

Klundert, bij Moerdijk, 1537 die clunder, 1555 clundert: kluin of kluun in de betekenis veenklomp of turf, kluit veen of zwarte turf.

Knapenaarde, Meilegem, 1185 Cnapenarde. Germaans knapan: knaap, jongeman, eigenlijk cnape: ongehuwde jongeman of bouwland van iemand die Knape heette, arda: aanlegplaats.

Knegsel, Eersel, 1281 Cneczele, 1341 Knechtsel, wel van knecht en sali: woning bestaande uit 1 zaal, mogelijk een wapenknecht.

De Knipe, Heerenveen. Door het dorp loopt de Schoterlandse Compagnonsvaart. Hierin lag een knijp, een versmalling in de vaart, en daaraan dankt het dorp De Knipe zijn naam.

Knesselare, Oost Vlaanderen, 1128 Cnislare, 1189 Clesnar. Germaans klisjo: clesse: klis of klei, hlaeri: bosachtig moerasachtig terrein.

Knokke, Heist, knok kan van ronde aanwassende heuvel net zoals oud Noors knjukr; kruispunt, heuveltop. Bij Heist was zo’ n duin aangroei in oostelijke richting, het werd bewoond en kreeg de naam Ten Knokke die een kapel kreeg gewijd aan Sint Catharina. Zo werd het Sint Katelijne ten Knokke. Of in de betekenis knjukr: afgepaald stuk land.

Knossens, Bolsward, eerder Knozens: van de bewoners van Knodso.

Koblenz, rond 300 Confluentibus, 1084 Confluentium. Romeins confluetes: samen vloeien.

Kockengen, Stichtse Vecht, 1307 Cockanghen, 1327 Cockenge: naar het luilekkerland Pays de Cocagne waar het naar de middeleeuwse gedachte goed leven was met genoeg eten en drinken zonder dat men daarvoor iets hoefde te doen, grapje van de geestelijken die hier in de 12^de eeuw bij de ontginning betrokken waren.

Koekange, Drenthe, 1291 Cokange, 1335 ecclesia de Cocangen, 1363 Kockanghen, idem, dat om de ontginning in een positief daglicht te stellen.

Koedijk, Noord-Holland, van koog; buitendijks land. Zie Koog aan de Zaan

Koegras, Noord Holland: lengtemaat en wel het land dat een koe gedurende de zomer als voedsel nodig heeft, dit werd een landmaat.

Koehool, Fries Koehoal, Franekeradeel. 16^de eeuw Cohool, 1546 Kahoel en Coldhoe, 1511 Caudehoel. Koud; onbewoond, verlaten, mogelijk ook koud, hol; laag gelegen plaats.

Koelveen, Drenthe. Van kuil en veen; uitgeraven veen.

Koewacht, Terneuzen, 17^de eeuw Koyewerd, 1747 Koewagt: waard waar koeien grazen of gehoed worden. Met een sprekend wapen, tussen de bomen staat een staande koe.

Koekelare, West Vlaanderen, 847 Cokenlare. Germaan kokan: koek, vandaar koekvormige heuvel, hlaeri: bosachtige moerassig terrein. Ligt op een heuvel.

Koekelberg, Brussel, 1225 Kokelberg, Coekelberg, idem, met berga: berg.

Koemeed, Watten, 1093 Cumed, Germaans ko: koe, maedwo: vruchtbaar alluviaal land vooral in zeekleigebied.

Koerberg, Heerde: uitkijkberg, vergelijk midden Nederlands coeren, curen: de wacht houden.

Koersel, Belgisch Limburg, 1166 Corsela, uit Latijn Curticella: curtis; hofstede, cella; woning, kleine boerderij.

Koesveld, Sint. Gillis Waas, 1171 Cosfelt: koeienveld.

Koetille, Harlingen: kleine brug voor koeien.

Koevering, Steenberg. Genoemd naar  de verdronken plaats Koevering in 1421.

Koewijzend, Blokker, van koe en wijzend: dijk langs het water, met erachter een dorp.

Kogge: ingedijkt land, vergelijk Koog.

Koks, Gemert. Bij een doorwaadbare plaats waar in de 16^de eeuw de familie Cox woonde.

Koksijde, Frans Coxyde, West Vlaanderen,1270 Coxhyde; kokkel, schelp en water of een persoonsnaam.

Kokswijk, Groningen. Naar een persoon Kok die hier turf heeft afgegraven.

Kolderveen, Meppel, 1362 Coldervene, veen van Kollo, of koud veen. Zo ook Kolderwolde, Fries kolderwalde, Oudega.

Corroy, Namen, 1198 Coleham. Zie Kollum, Cohem, Cuhem en in Engeland Colham, 831 Colanhomm, 1212 Colnham, Culham, in 811 Culanham, Culham, in 1208 Culnham, 1284 Kilham, etc. Waarschijnlijk net zo als oud Engels cylen of kiln gaat het terug op Latijn culina: oven, eest, of woning van de mensen van Kolo.

Kolham, Colha, 1291 Hemmenis, Fene; Fries voor veen, oude namen, Koldeham en De Ham, uit Koldham: koude ham: landtong, het stond bloot aan zeewinden uit het noordwesten.

Kolk, Aartswoud. Kolk; na dijkdoorbraak.

Kolme, Veurne, 1172 columa: rivier met steile oevers.

Kolmont, Tongeren, 1084 Calmunt, 1125 Calvo Monte, Romeins calvum montem: kale berg

Kolonelsdiep, Briltil, Fries Knillesdjip, ooit een kanaal dat de Spaanse gouverneur Robles de Billy heeft laten graven, Caspar de Roblesdiep.

Komen, Frans Comines, Henegouwen, 1096 Cumines, 1175 Commines, 1195 Comene. Keltisch.

Kommerzijl, Gronings Kommerziel, Zuidhorn, eerder Opslachterzijl genoemd, in 1602 al genoemd, de sluis werd wel zo genoemd omdat ze veel zorg en kommer veroorzaakte en telkens vernieuwd moest worden.

Koningsbosch, Susteren. Naar Philips II (21 mei 1527 – 13 september 1598) koning van Spanje. Door de 80-jarige Oorlog (1568-1648) werden door Echt 900 bunder van het Echterwald verkocht aan het Spaanse gouvernement. Dat stuk heette voortaan Koningsbosch. 

Koningshooikt, Antwerpen, 1746 Hougt: van de naburige koningsbossen en de buurt Hooikt toen ze samengevoegd werden.

Koningsveld, Delft. De grond waarop het klooster stond was oorspronkelijk eigendom van de graven van Holland. Graaf Willem II geeft zijn tante Ricardis in 1251 opdracht om daar een klooster te stichten. Vanwege de kroning van Willem II tot Rooms-koning wordt het Campus Regis of Koningsveld genoemd.

Koningslaagte. Bedum. Dat in deze omgeving in de vroege middeleeuwen koningsgoederen lagen. Koning is in dit geval de koning van het Heilig Roomse Rijk, oftewel de Duitse keizer.

Koningslust, Limburg. Genoemd naar Petrus de Koning (1754-1826), die in 1795 grote stukken heidegrond met boerderijen kocht in dit gebied.

Koningsoord, Eemsmond. Genoemd naar koning Willem III. Een van de boerderijen heet Nassau.

Kontich, Antwerpen, tussen Schelde en Rupel, 9^de eeuw Condatu in Rien, Gallisch condatum: samenvloeing.

De Koog, dorp in Noord-Holland, in Waddengebied, op het eiland en in Texel. 1528 In die Cogghe, 1573 Coeghe, 1639 De Koogh. Koog ‘buitendijks land’ (vergelijk Kaag, Koedijk, Koog aan de Zaan).

Kooiplaats, Ameland. Genoemd naar de eendenkooi.

Koolskamp, West Vlaanderen, 847 Coloscampum. Kamp: veld, vlakte van Kolo, of Germaans kulos, bij kulo: kol, bles, vandaar koe met een bles?

Koolwijk, Noord-Brabant. De naam komt van een koele en heldere beek die vroeger van de hogere heidegronden naar de Beerse Maas liep. Vroeger heette het dorp dan ook Koelbeek of Coelbeeck.

Kootwijk, bij Barneveld, 1333 Coetwijc, 1396 Kaetwick: plaats met kleine boerderij, kot.

Kopstukken, Stadskanaal; de kop van het Mussel-Aa-kanaal.

Korbeek-Dijle, Vlaams Brabant, 1210 Corbais. Germaans kurta: kort, baki: beek, ligt aan een korte beek die uitmondt in de Dijle.

Korbeek-Lo, Vlaams Brabant, 1107 Corbeke, idem, met lo; bos.

Korengarst, Noordbroek. Garst; dekzandrug met koren, zie gaast.

Het Korfwater, Schagen. Naar het feit dat er vroeger vis en paling werd gevangen door middel van het uitzetten van korven.

Korsworm, Corswarem, Luik, 1040 Corworoimon, 1089 Corworoimon, 1139 Corswerme: uit Curtis Woromia: hoeve bij de rivier Worm.

Koten, Aardenburg, Zeeland: 1351 buten Ardenburch ten Coten. ±1300 Pieters land van Coten, Ozemondskerke (verdwenen dorp bij Oostburg in Zeeuws-Vlaanderen). Middennederlands Cote ‘hut, huisje, schuur’.

Kortbeek, Aalten, 1200 Kurtebeke, 1217 Corthbeke. Germaans kurta: kort, baki: beek.

Kortebrugge, Sint Michiels, 1085 Merch: beeknaam Mark, 1113 Cortabriga. Germaans kurta: kort, brugjo: brug, knuppeldam.

Kortegarde, Almelo, kortegaard van Frans corps de garde: wachthuis.

Kortemark, West Vlaanderen, 1085 Merch. Oud Germaans Markja: nederzetting aan de Marko (mari;waterplas), wat dus de vroegere naam van de Krekelbeek moet zijn geweest.

Kortenaken, Vlaams Brabant, 1132 Cortenach, 1139 Cortenaken, Gallisch Romaans Curtianacum: villa van Curtianus.

Kortenhoef, Corte Hoeff, Bij Hilversum, 1255 Curtenhoven, 1573 Cortenhoeff: korte hoeven, naar de smalle landpercelen waarop de boerderijen lagen. Ook Horstwaerde.

Kortessem, Limburgs Kotsoeve, Hasselt, 741 Curtricias, 1150 Cortesem, 1204 Curtreze, kan van Keltisch kortoro zijn met Latijnse invloed uit Keltisch gorto: omheining, gevormd is of van curtis: boerderij en heim; plaats?

Kortgene, Zeeuws Kortjeen, Noord Beveland, 1125 Cortekine: korte kreek, vergelijk kene: geul in de slikken.

Kortijs, Gent, 1232 curtis, oud Frans courtil; hof, hoeve.

Kortrijk, Frans Courtrai, West Vlaanderen, 4^de, 5^de eeuw Cortoriacenses; te Cortoriacum gelegerde troepen, 1115 Cortrica: van Latijns cortarium: afgesloten ruimte of nederzetting aan de bocht van een rivier, de Leie.

Kortrijk, Breukelen, of een migratienaam van het Vlaamse of spotnaam voor de bezitter die kort rijk is gebleven.

Kortsele, Oost Vlaanderen, 1185 Cortcela. Romeins curticella: van curticella: kleine boerderij.

Korvel, Tilburg, kan van korf en lo: bosje.

Kostverloren, naar de daar genoemde herberg. Naam van verschillende plaatsen, Kostverloren bij Finsterwolde heet zo naar de slechte grond waar de kost verloren gaat.

Kostvlies, Drenthe. De naam (Kost Vleesch) verwijst als veldnaam naar de moeizame ontginningsgeschiedenis van het gebied en de weinige opbrengst van de bodem.

Kooten, Friesland, 1126 Coten. Germaans kotum: kot. Zie Kootstertille, met een tille; brug, Achtkarspelen, van Cottum; koters, keuterboeren, tille brug.

Kotten, Winterswijk, 1794 Katten: groep kotten of hutten, vergelijk De Kotwijk of Catwijk te Raalte.

Kortehemmen, Smallingerland. Hemmen; laag gelegen gronden bij het omliggende land, meestal bij een riviertje.

Koudenberg, Brussel, 1125 Caldenberga, Germaans kalda: koud, broka: moeras, met berga: berg. De plaatsnaam ‘Koudenberg’ komt op zeer veel plaatsen voor (Brussel, Ninove, Nukerke, Pervijze, Zarren, Schelle, Hoeselt, St.-Blasius-Boekel, Molenstede, Lanaken, Diepenbeek, Maastricht,...).

Koudenborn, Gent, 1219 Coudenborne, idem, met brunnan: bron.

Koudenhoek, Nijmegen: koud en hoek.

Kouwenberg, Tilburg: koude berg

Koulen, Voerendal. Van koel; kuil, afgegraven gedeelte om iets in te bewaren.

Kouter, Oost Vlaanderen, 1177 unum bonerium in Cultura apudd Gavera. Germaans cultura en Latijns: gezamenlijk akkers die horen bij een nederzetting.

Kouterbroek, Ternat, begin 13^de eeuw Couterbruch. Germaans Latijn cultura, idem, met broka: moeras.

Kouwenberg, Tilburg. 15^de, 17^de eeuw Coudenberch en Cauwenberch.

Kozen, Sint Truiden, 1218 Chosen, Latijnse persoonsnaam Cusinius.

Kraaiel, Wommelgem, 1220 Crail. Germaans kraejon: kraai: lauha: bosje op hoge zandgrond. Zo ook Kraaijenberg, Bergen op Zoom. En Kraaihoek, Papendrecht.

Kraaienburg, Drechterland. Genoemd naar een stolpboerderij met die naam.

Kraainem, Vlaams Brabant. 1003 Crainham, 1110 Crahinhem. Germaans kraejon: kraai, hamma: landtong die uitspringt in overstromingsgebied. Dit is een kleine ham die uitspringt in de beemden van Molenbeek.

Kraanmeer, Veghel: meer van kraanvogels. Zo ook Kraanven, Loon op Zand.

Kraats de, Ede vergelijk kretsgronden: kwade gronden met zuur gras begroeid waartegen de zeis een afschampend geluid maakt.

Kraggenburg, Emmeloord, mond van het Zwarte Water, kragge: drijvend laagveen, de dammen van het Zwarte water waren met deze veenbrokken opgevuld.

Kralingse Veer, Rotterdam. Naar de overzetveer van Kralingen naar IJsselmonde.

Kraloo, Ruinen, 1298-1304 domus de Craenlo, 1414 Kraelle: kraanvogel en lauah; bosje, of van kraajon; kraai. Zo ook Kreiel. En Kreielt.

Kranenburg, Gelderland. Op een heuvel iets ten zuiden van het huidige Kranenburg broedden vroeger kraanvogels. Om die reden werd de boerderij die hier gesticht werd dan ook ‘De Kranenbarg’ genoemd werd (‘barg’ is Nedersaksisch voor ‘berg’).

Kranendonk, Oosterhout. Germaans kraanvogel en dunga; zandheuvel in moerasgebied.

Krawinkel, Geleen: kraaienhoek.

Kreekrak, Zuid Beveland, rak: nauwe geul door slikken van verdronken land waar eens het dorp Creke lag dat zelf naar een kreek is genoemd.

Kreil, zandplaat bij Stavoren, 1119 Het bosch van de Creil, 1165 om ’t bosch van Creil, in de Middeleeuwen was het nog begroeid. In Fries betekent kreilen struikgewas dat op waterachtige gronden groeit. Of van kreil: rand, zoom, zie Barsingerhorn dat aan de rand van de West-Friese zeedijk ligt, of van Fries kreil: tenen, vlechtwerk, vergelijk Engels creel: wilgenmand.

Creil, Emmeloord. Creil is genoemd naar de Kreil, volgens een bron van 1398 een ondiepte ten zuidwesten van Stavoren. Volgens een oudere, maar niet erg betrouwbare bron zou daar in de twaalfde eeuw nog een bos geweest zijn. Waarschijnlijk was dit niet een bos met hoge bomen, maar een met struikgewas begroeid moeras. In het Fries komt het woord kriel(en) voor, met twee betekenissen: één die uitgaat van de vegetatie (‘wild opgeschoten struik- of boomgewas, vooral op lage waterachtige landen’) en één die uitgaat van de groeibodem (‘laag en drassigland met wild struikgewas begroeid’). Beide betekenissen kunnen worden samengevat met ‘drassig vegetatiedek’. Kreil, Hollands kroon. Is ook genoemd naar dat bos. Kreileroord.

Kreijtenberg, Milheeze, is net als het verdwenen Crythoeve en Krijtveld, Diepenbeek, te verklaren als een berg waarop gerechtelijke tweekampen werden uitgevochten. Of van krijt als grondsoort.

De Krim, Utrecht. De naam zou ontstaan naar aanleiding van de geregeld voorkomende gevechten in een café ter plaatse. “Er werd daar gevochten als op de Krim”.

De Krim, Overijssel. Soms wordt het in verband gebracht met de Krimoorlog en soms met de bocht (de krimp) die zich bij het dorp in de Lutterhoofdwijk bevindt. 

Krimpen aan de Lek, Krimpenerwaard, 1064 Crempene, 1396 Crimpen: krimpen of kronkelen waar de Lek zich stort in de Merwede. Of van krempener; oversteekplaats. Zo ook Krimpen aan den IJssel.

Kroften, van kroft, krocht: akker in duinstreek, vergelijk midden Noord Duits croch: omheind stuk land, oud Engels croft: afgesloten stuk land.

Krombeke, Poperinge, 875 Crumbeke. Germaans krumba: krom, baki: beek.

Krombrugge, Merelbeke, 960 Crumbrigham, idem, met hrugja: heuvelrug.

Krommenie, bij Zaanstad, is een naam die stamt uit 1292 Crommenye, Crommenee, Cromme-Ye. Germaans krumban: krom, en ahwo, water of de Ee, een water tussen Wijkermeer en Langmeer, of zoals het vroeger vermeld wordt Y of Ye, de IJ: een water tussen Wijkermeer en Langmeer, zie Middelie, Edam, 1277 Midella, midden Ye die in de IJedam (Edam) werd afgedamd. Purmer Ee, Dokkumer Ee etc.

Kroonsveld, Grootegast. Naar Johannes Cristoph Smellentin van Croonenfels. Deze kocht in 1753 een aantal landerijen uit het faillissement van Rudolf de Mepsche en liet er een buitenplaats bouwen.

Krooswijk, Zevenbergen, kan van kroos, of van kroost.

Kropswolde, Gronings Wolle, Hoogezand, 1249 Crepeswalda, Crepeswolde: woud van Gripo.

Kruibeke, 1055 uit de Sint-Pietersabdij in Gent, aangaande een zekere Irma, een vrije vrouw uit Crubeca, die zichzelf en haar nakomelingen onder bescherming plaatst van Onze-Lieve-Vrouw aan het altaar in de kerk van Melsele. De naam zou verwijzen naar de vele kruiden die rond een van de beken aldaar groeide. Germaans kruda: kruid, geneeskrachtige plant, baki: beek. 1262 Cruebeke.

Kruiningen, Zeeuws Krunege, 1204 Cruninghe, Cruninc, 1233 Cruningen. Germaans kruningja: van kruno: kruid, of beter van kruin: hoger gelegen plaats.

Kruisselt, Losser, rond 900 Crucilo, 11^de eeuw Cruccelo. Germaans krutsi, Latijn crucem: kruid, lauha: bosje op hoge zandgrond.

Kruisweg: viersprong, wegkruising. Kruisweg (Zuid-Holland, Utrecht, Groningen).

Kruis, Nuth. Idem.

‘t Kruis, Heerhugowaard, ligt op een kruispunt.

Kudelstaart, Kudelsteert, bij Aalsmeer, 1237 Sconedorpe, 1333 Cudelsteerte, kudel: kuil: visnet, stert of staart naar de lange smalle strook land waarop het dorp lag, de naam Schoondorp heeft zich niet kunnen handhaven.

Kumtich, Vlaams Brabant, 1140 Compteka, 1150 Comptec. Gallisch Romaans Comitiacum: toebehorend aan Comitius.

Kuttekoven, Belgisch Limburg, 1213 Cotinchoven, Cuttinchoven: hoeve van de mensen van Koto, Cutto.

Kuinre, Overijssel, 1118 (domus) apta pascuis, quo vulgari nomine Swechus juxta Cunere, 1132 en 1165 Kunre, 1309 Kuynre, lag aan een riviertje de Kuunder, in Fries Tsjonger genoemd.

Kuurne, Frans Cuerne, Kortrijk, 1146 Cuerna. Germaans kwirnja: (hand) molen, dus molenwater.

Kwaadham, Gent, 1212 in den Quaetham. Germaans kwaeda: slecht: hamma: landtong die uitspringt in overstromingsgebied.

Kwadendamme, Borsele. Naar de kwade dam of dijk die de in de 14^de  eeuw eeuw drooggelegde Oud-Vreelandpolder moest beschermen tegen de stroomgeulen van de Zwake.

Kwadijk, bij Edam, 1396 Codijck, 1481 Koedijk, 1639 Quadijck: van koedijk of kwade dijk die veel geld kost.

Kwakenbeek, Leerbeek, 1180 Quakenbeche. Germaans kwakan, kwak, soort reiger, baki: beek.

De Kwakel, Uithoorn. Eerder Quackel een hoge loopbrug, een zogenaamde kwakel, (;wankel of onbestendig, vergelijk kwakkelwinter) die vroeger over het water van de Kleine Drecht geslagen was. De eerdere naam Vrouwenakker is ontstaan toen een vrouwelijke adellijke grondbezitter hier land in eigendom kreeg.

Kwakkel, Zaamslag, betekent bos op losse grond.

Kwaremont, Oost Vlaanderen, 1119 cum Quarmonte, 1126 Kwaremont. Romeins quadrus: vierkantig, montem: berg.

Kweern, zandbanken bij Domburg, van kweern: handmolen, de draaiende beweging van het water tussen de zandbanken.

Kweest betekent net als kwaast moerassig land.

Kwintsheul, Westland, van een persoon Kwint, zie de familie aam Quint, heul: duiker, brug, eigenlijk een gat door een dijk voor verbinding van twee wateren, dus verwant met hol.