Inhoud

- algemeen

- lijst Nederlandse slachtoffers

-

algemeen

 

Waldlager Bobruisk was een SS-werkkamp van juni 1942 tot eind september 1943. Zo groot als een voetbalveld, afgezet met prikkeldraad. Zes barakken. Bij de verovering van Bobruisk werden 15000 Duitsers gedood en 18000 gevangen.

 

In de Duitse concentratiekampen werkten ook Nederlandse mannen en vrouwen als bewaker. Door hun arbeid leverden zij een bijdrage aan het ontmenselijken van gevangenen en aan een systeem waarbinnen dwangarbeid, Vernichtung durch Arbeit, mishandelen, wreedheden en moorden tot de normale routine behoorden. In die zin zijn zij medeverantwoordelijk en dus schuldig aan misdrijven die het voorstellingsvermogen te boven gaan. Dat geldt zonder twijfel voor Hans Loyen, een Nederlandse SS’er die als bewaker in Bubruisk werd aangesteld en zich daar volledig te buiten ging aan mishandeling, doodslag en moord. Niet voor niets werd hij de beul van Bobruisk genoemd. Naast het feit dat hij gevangenen treiterde en mishandelde, heeft hij ook vele tientallen Joden vermoord door ze op te hangen, te verminken, dood te schoppen of te executeren. Overigens had Hans Loyen Nederlandse ouders, maar hij werd geboren in Duitsland en daar groeide hij ook op. Een band met Nederland had hij nauwelijks, maar hij had niet de Duitse nationaliteit. Bij zijn naoorlogse rechtszaken zou dit feit een tamelijk grote rol spelen.

 

Bobruisk was een klein concentratiekamp in Wit-Rusland waar vooral Joden uit Polen waren geïnterneerd. Het was geen vernietigingskamp, maar een kamp waar de gevangenen hard moesten werken en om het leven kwamen door uitputting of extreem wreed optreden van mensen als Hans Loyen. Uiteindelijk overleefde vrijwel niemand Bobruisk. Loyen werd na de oorlog opgepakt, vastgezet en in Amsterdam berecht door een tribunaal. Over zijn aanwezigheid in Bubruisk was niets bekend en uiteraard vertelde hij zijn rechters er niets over. Het tribunaal sprak hem vrij. Hij was weliswaar in vreemde krijgsdienst getreden, maar het feit dat hij in Duitsland was geboren en opgegroeid zag het tribunaal als een verzachtende omstandigheid. Na wat omzwervingen leefde Loyen tot 1976 in alle rust in het Limburgse plaatsje Horn. Niemand wist iets over zijn oorlogsverleden. Pas in 1976 werd hij op basis van informatie uit Duitsland alsnog gearresteerd, verhoord, psychiatrisch onderzocht en uiteindelijk berecht voor de misdrijven die hij in Bobruisk had gepleegd. Na veel juridisch touwtrekken over onder meer de vraag of hij Nederlander was of niet, werd hij als Nederlander schuldig bevonden aan oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid. Hij werd veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, kwam in een psychiatrische inrichting terecht en pleegde daar zelfmoord door tijdens een onbegeleide wandeling voor een trein te springen. Dat het om zelfmoord ging is niet honderd procent zeker, want het zou ook kunnen dat hij probeerde te ontsnappen en daarbij door een trein werd aangereden. Gezien zijn geestesgesteldheid en de uitzichtloosheid van zijn bestaan, lijkt zelfmoord het meest waarschijnlijke scenario.